Sociaal Recht 1
Inleiding
Uitgangspunten van het sociaal recht
-> arbeidsovereenkomst heeft als doel om de werknemer te voorzien in zijn levensonderhoud
-> werknemer is kwetsbaar en het zwakst (aangezien hij inkomsten niet kan missen voor zijn
levensonderhoud)
-> positie van werknemer verbeteren en beschermen
-> rechten en plichten van de werknemer beschrijven
Onderverdeling in een rechtsbron
-> deel
-> boek
-> titel
-> hoofdstuk
-> afdeling
-> onderafdeling
Onderverdeling in een artikel
-> lid (herkenbaar aan insprong)
-> paragraaf (§)
-> ten eerste, ten tweede, ten derde… (1°, 2°, 3°…)
Voorbeeld
Art. 77/1 §4, 1° = artikel 77 deel 1 paragraaf 4, ten eerste
Sociale wetgeving
= zeer ruim (geen duidelijk afgebakend geheel)
Sociale wetgeving
Arbeidsrecht Socialezekerheidrecht
= de tak van het recht die de verhouding = geheel van sociale voorzieningen dat erop
tussen een werkgever en gericht is aan degenen die tijdelijk of definitief
een werknemer regelt niet meer kunnen of mogen werken, een
vervangingsinkomen of tegemoetkoming te
verschaffen
Schematisch overzicht
,1. Individuele relaties
= tussen werkgever en werknemer
-> arbeidsovereenkomsten
Vb. ontslagrecht (rekening houden met opzegtermijnen)
Vb. opslag (kan enkel onder bepaalde voorwaarden)
2. Collectieve relaties
= relatie tussen groepen van werkgevers en groepen van werknemers
-> collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO’s)
Vb. vakbonden voor werknemers
Vb. vereniging van werkgevers
3. Beschermingsmaatregelen voor werknemers
= beschermen van de werknemer
Vb. dragen van een helm
4. Arbeidsvoorzieningen
= verzorgen de procedures voor werklozen
Vb. VDAB
5. Sociale zekerheid
= publiek stelsel dat bedoeld is om inkomen en/of verzorging te garanderen voor mensen die tijdelijk of
volledig niet meer zichzelf van een inkomen kunnen voorzien
Vb. pensioenen, groeipakket…
6. Minimumvoorzieningen
= sociale bijstand voor diegenen die net geen recht hebben op sociale zekerheid
1. recht op maatschappelijke integratie (leefloon, hulp tot tewerkstelling via GPMI)
2. inkomensgarantie voor ouderen (IGO)
3. tegemoetkomingen voor gehandicapten
7. Geschillen van sociaal recht
= onenigheid tussen werknemer en werkgever
Doel
1. Belangen van werknemers beschermen
-> werknemer is kwetsbaar
Vb. bij ontslag moet de reden gegeven worden, opzegtermijnen…
2. Welzijn van werknemers bevorderen
Vb. besmettingen tegengaan, burn-out voorkomen, temperatuur, ergonomie…)
Betrokkenen
, WEL betrokken NIET betrokken
= personen die onderhevig zijn aan een = personen die niet onderhevig zijn aan een
arbeidsovereenkomst arbeidsovereenkomst
Vb. werknemers (contractueel) Vb. zelfstandigen (aannemingsovereenkomst)
Vb. ambtenaren (statutair)
Historiek van het arbeidsrecht
-> kinderarbeid in zware en gevaarlijke omstandigheden
-> mijnindustrie die voor veel werkgelegenheid in België zorgde
1806 Oprichting werkrechtersraden
= speciale rechtbank die kennis neemt van geschillen in verband met arbeid
tussen werkgever en werknemer
-> eerste wetten over arbeidsreglementering
Vb. uitbetaling lonen, verbod nachtarbeid voor vrouwen en kinderen,
zondagsrust…
1850 - 1900 -> België is op één na meest geïndustrialiseerde land ter wereld
-> zeer slechte werkomstandigheden
Wet op het arbeidscontract (1900)
= ontstaan van het contract voor arbeiders
1914 -> einde kinderarbeid dankzij invoering van de leerplicht
1921 Coalitieverbod
= werknemers mogen zich niet verenigen tot vakorganisaties
-> voornamelijk opgericht voor het verkrijgen van materiële belangen
1922 Wet op het bediendecontract
= ontstaan van het contract voor bedienden
1967 -> werkrechtersraden vervangen door arbeidsrechtbanken
1968 Wet betreffende de collectieve arbeidsovereenkomsten en paritaire comités
-> ontstaan van collectieve arbeidsovereenkomsten
-> ontstaan van paritaire comités (Belgisch overlegorgaan tussen werkgevers
en werknemers)
1978 Wet betreffende arbeidsovereenkomsten (WAO)
= heeft betrekking op werklieden, bedienden, handelsvertegenwoordigers en
dienstboden
1992 -> sluiting van de laatste mijn in België (Zolder)
Bronnen van de sociale wetgeving
, Hiërarchie
1. Internationale Bilaterale verdragen
rechtsbronnen = verdragen tussen België en één ander land
& Europese verdragen -> regels die van toepassing zijn op werknemers afkomstig uit het ene land die in het
andere land gaan werken
Vb. gastarbeiders uit andere Europese landen om in de Belgische mijnen te werken
Multilaterale verdragen
= meer dan twee landen sluiten een verdrag (verdragsorganisatie)
Vb. Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO)
Internationale arbeidsorganisaties (IAO)
= internationale organisatie van de Verenigde Naties die regeringen, werkgevers en
werknemers bij elkaar brengt
-> wereldwijd goede arbeidsomstandigheden realiseren
-> belangrijke invloed op Belgisch arbeidsrecht
-> drieledig overleg (werkgevers, werknemers en regeringen)
Raad van Europa
1. Europees verdrag voor de rechten van de mens (EVRM)
= waarborgt fundamentele vrijheden (vakbondsvrijheid, recht op privéleven…)
-> kan rechtstreeks ingeroepen worden voor Belgische Rechtbanken
2. Europees sociaal handvest
= beschrijft het recht op staken (weigeren van arbeid te verrichten)
-> neergeschreven in Europese wetgeving, niet nationaal
Vb. stiptheidsacties door politie, langzaamaanacties, bedrijfsbezettingen, lock-outs…
Hiërarchie van Europese rechtsregels
1. Verordeningen (rechtstreekse uitwerking van alle lidstaten)
2. Richtlijnen (verplichte omzetting in nationale wetgeving)
3. Beslissingen (rechtstreekse toepassing op bepaalde personen of groepen)
4. Aanbevelingen (binden de lidstaten niet)
5. Adviezen (niet-bindend)
2. Nationale Sociale grondrechten
rechtsbronnen = Artikel 23 van de grondwet
-> recht op arbeid
-> recht op vrije keuze van beroepsarbeid
-> werkgelegenheidsbeleid met oog op een zo hoog en stabiel mogelijk
werkgelegenheidspeil
-> recht op billijke arbeidsvoorwaarden (redelijke beloningen)
-> recht op informatie, overleg en collectief onderhandelen
3. Nationale wetten = vallen beneden de grondwet
Inleiding
Uitgangspunten van het sociaal recht
-> arbeidsovereenkomst heeft als doel om de werknemer te voorzien in zijn levensonderhoud
-> werknemer is kwetsbaar en het zwakst (aangezien hij inkomsten niet kan missen voor zijn
levensonderhoud)
-> positie van werknemer verbeteren en beschermen
-> rechten en plichten van de werknemer beschrijven
Onderverdeling in een rechtsbron
-> deel
-> boek
-> titel
-> hoofdstuk
-> afdeling
-> onderafdeling
Onderverdeling in een artikel
-> lid (herkenbaar aan insprong)
-> paragraaf (§)
-> ten eerste, ten tweede, ten derde… (1°, 2°, 3°…)
Voorbeeld
Art. 77/1 §4, 1° = artikel 77 deel 1 paragraaf 4, ten eerste
Sociale wetgeving
= zeer ruim (geen duidelijk afgebakend geheel)
Sociale wetgeving
Arbeidsrecht Socialezekerheidrecht
= de tak van het recht die de verhouding = geheel van sociale voorzieningen dat erop
tussen een werkgever en gericht is aan degenen die tijdelijk of definitief
een werknemer regelt niet meer kunnen of mogen werken, een
vervangingsinkomen of tegemoetkoming te
verschaffen
Schematisch overzicht
,1. Individuele relaties
= tussen werkgever en werknemer
-> arbeidsovereenkomsten
Vb. ontslagrecht (rekening houden met opzegtermijnen)
Vb. opslag (kan enkel onder bepaalde voorwaarden)
2. Collectieve relaties
= relatie tussen groepen van werkgevers en groepen van werknemers
-> collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO’s)
Vb. vakbonden voor werknemers
Vb. vereniging van werkgevers
3. Beschermingsmaatregelen voor werknemers
= beschermen van de werknemer
Vb. dragen van een helm
4. Arbeidsvoorzieningen
= verzorgen de procedures voor werklozen
Vb. VDAB
5. Sociale zekerheid
= publiek stelsel dat bedoeld is om inkomen en/of verzorging te garanderen voor mensen die tijdelijk of
volledig niet meer zichzelf van een inkomen kunnen voorzien
Vb. pensioenen, groeipakket…
6. Minimumvoorzieningen
= sociale bijstand voor diegenen die net geen recht hebben op sociale zekerheid
1. recht op maatschappelijke integratie (leefloon, hulp tot tewerkstelling via GPMI)
2. inkomensgarantie voor ouderen (IGO)
3. tegemoetkomingen voor gehandicapten
7. Geschillen van sociaal recht
= onenigheid tussen werknemer en werkgever
Doel
1. Belangen van werknemers beschermen
-> werknemer is kwetsbaar
Vb. bij ontslag moet de reden gegeven worden, opzegtermijnen…
2. Welzijn van werknemers bevorderen
Vb. besmettingen tegengaan, burn-out voorkomen, temperatuur, ergonomie…)
Betrokkenen
, WEL betrokken NIET betrokken
= personen die onderhevig zijn aan een = personen die niet onderhevig zijn aan een
arbeidsovereenkomst arbeidsovereenkomst
Vb. werknemers (contractueel) Vb. zelfstandigen (aannemingsovereenkomst)
Vb. ambtenaren (statutair)
Historiek van het arbeidsrecht
-> kinderarbeid in zware en gevaarlijke omstandigheden
-> mijnindustrie die voor veel werkgelegenheid in België zorgde
1806 Oprichting werkrechtersraden
= speciale rechtbank die kennis neemt van geschillen in verband met arbeid
tussen werkgever en werknemer
-> eerste wetten over arbeidsreglementering
Vb. uitbetaling lonen, verbod nachtarbeid voor vrouwen en kinderen,
zondagsrust…
1850 - 1900 -> België is op één na meest geïndustrialiseerde land ter wereld
-> zeer slechte werkomstandigheden
Wet op het arbeidscontract (1900)
= ontstaan van het contract voor arbeiders
1914 -> einde kinderarbeid dankzij invoering van de leerplicht
1921 Coalitieverbod
= werknemers mogen zich niet verenigen tot vakorganisaties
-> voornamelijk opgericht voor het verkrijgen van materiële belangen
1922 Wet op het bediendecontract
= ontstaan van het contract voor bedienden
1967 -> werkrechtersraden vervangen door arbeidsrechtbanken
1968 Wet betreffende de collectieve arbeidsovereenkomsten en paritaire comités
-> ontstaan van collectieve arbeidsovereenkomsten
-> ontstaan van paritaire comités (Belgisch overlegorgaan tussen werkgevers
en werknemers)
1978 Wet betreffende arbeidsovereenkomsten (WAO)
= heeft betrekking op werklieden, bedienden, handelsvertegenwoordigers en
dienstboden
1992 -> sluiting van de laatste mijn in België (Zolder)
Bronnen van de sociale wetgeving
, Hiërarchie
1. Internationale Bilaterale verdragen
rechtsbronnen = verdragen tussen België en één ander land
& Europese verdragen -> regels die van toepassing zijn op werknemers afkomstig uit het ene land die in het
andere land gaan werken
Vb. gastarbeiders uit andere Europese landen om in de Belgische mijnen te werken
Multilaterale verdragen
= meer dan twee landen sluiten een verdrag (verdragsorganisatie)
Vb. Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO)
Internationale arbeidsorganisaties (IAO)
= internationale organisatie van de Verenigde Naties die regeringen, werkgevers en
werknemers bij elkaar brengt
-> wereldwijd goede arbeidsomstandigheden realiseren
-> belangrijke invloed op Belgisch arbeidsrecht
-> drieledig overleg (werkgevers, werknemers en regeringen)
Raad van Europa
1. Europees verdrag voor de rechten van de mens (EVRM)
= waarborgt fundamentele vrijheden (vakbondsvrijheid, recht op privéleven…)
-> kan rechtstreeks ingeroepen worden voor Belgische Rechtbanken
2. Europees sociaal handvest
= beschrijft het recht op staken (weigeren van arbeid te verrichten)
-> neergeschreven in Europese wetgeving, niet nationaal
Vb. stiptheidsacties door politie, langzaamaanacties, bedrijfsbezettingen, lock-outs…
Hiërarchie van Europese rechtsregels
1. Verordeningen (rechtstreekse uitwerking van alle lidstaten)
2. Richtlijnen (verplichte omzetting in nationale wetgeving)
3. Beslissingen (rechtstreekse toepassing op bepaalde personen of groepen)
4. Aanbevelingen (binden de lidstaten niet)
5. Adviezen (niet-bindend)
2. Nationale Sociale grondrechten
rechtsbronnen = Artikel 23 van de grondwet
-> recht op arbeid
-> recht op vrije keuze van beroepsarbeid
-> werkgelegenheidsbeleid met oog op een zo hoog en stabiel mogelijk
werkgelegenheidspeil
-> recht op billijke arbeidsvoorwaarden (redelijke beloningen)
-> recht op informatie, overleg en collectief onderhandelen
3. Nationale wetten = vallen beneden de grondwet
