Samenvatting Kinderen en jongeren met gedrags-, emotionele en psychosociale problemen

Introductieles
 Wat maakt deze jongeren gewoon?
o Houden v. dingen waar iedereen v. houdt (bv. sporten, dieren, muziek,
dansen, zingen, …).
o Willen kunnen zorgdragen voor de mensen & dieren die ze graag zien.
o Groeien, ontwikkelen, gaan vooruit.
o Toekomstwensen & -dromen.
 Wat maakt deze jongeren complex?
o Verbrokkeld parcours (bv. verhuizen v. voorziening naar voorziening, stoppen
met school of lang niet meer naar school gegaan).
o Hobby’s & vrijetijdsactiviteiten laten vallen.
o Grote behoefte aan een veilige plek, aan iemand die naast hen blijft staan (bv.
vaak nieuwe kamer, nieuw bed, opnieuw inrichten, …).
o Hoop verliezen & donkeren gedachten.
o 18 jaar worden is eng (bv. vrijheid zorgt ervoor dat ze er alleen voor staan,
geen ondersteuning meer, …)

Denkkaders
Holistische benadering (figuur 1)
 Naar persoon als geheel kijken.
 Allesomvattende kijk.
 Geheel is meer dan de som v. de delen.
 Belangrijke aspecten: emotioneel, sociaal, lichamelijk, psychisch.

Integratieve beeldvorming en multidisciplinaire aanpak (figuur 2)
 Vanuit meerdere perspectieven, theorieën, werkmodellen.
 Integratief beeld: samenwerking tussen verschillende professionele + context- &
zorgfiguren v. persoon in kwestie.
 Samen inventariseren v. krachten & kwetsbaarheden.




1

,4-dimensioneel plan op maat (figuur 3)
 M.b.v. inventarisatie doelen + plan op maat opstellen (= handelingsplan).
 Verandering in één dimensie kan kettingreactie veroorzaken in andere dimensies.
 Aandacht 4 dimensies:
o Biologische dimensie:
 = functioneren als organisme met aandacht voor genetische of
biologische afwijkingen.
 Methode/interventie: diagnostisch onderzoek.
o Psychologische dimensie:
 = psychologische impact op kind/jongere & context.
 Methode/interventie: psychotherapie, sociale vaardigheidstraining, …
o Sociale dimensie:
 = omgevingsomstandigheden: wat heeft de omgeving nodig om zich
beter te kunnen afstemmen op de noden v. kind/jongere.
 Methode/interventie: ouderbegeleiding, psycho-educatie.
o Ontwikkelingsdimensie:
 = hoe is de ontwikkeling verlopen  stagnatie, regressie of blokkade?
 Methode/interventie: SEO, aandacht levensloop, psychodynamisch
ontwikkelingsmodel Došen.

Methodisch
 Theoretisch onderbouwen.
 ‘Gemeenschappelijke taal’.
 Systematisch handelen.
 Toepassen methodieken.
 Geven handvaten aan ons handelen.

Oplossingsgericht
 Kracht- & competentiegerichte aanpak.
 Goede beeldvorming: oorzaken, specifieke problematieken, moeilijkheden,
beperking.
 Handelen aan te sturen: krachten, competenties.
 Problemen staan niet centraal.
 Geeft hoop & kracht.
 Vaardigheden aanleren & trainen.




2

,Basisprincipes
Buitenkant versus binnenkant: neem de ruimte om stil te staan bij betekenis van gedrag
 Gedrags- & emotionele problemen (buitenkant) zicht op onderliggende emotionele
ontwikkelingsnoden & kwetsbaarheden verduisteren.
 Risico: reacties verkeerd inschatten.
 Stilstaan bij betekenis v. gedrag (binnenkant) in elke context: wat wil dit kind me
eigenlijk tonen of zeggen?
 Ontstaan actie-reactiespiraal & zo kan onderliggende angst kind bevestigd worden
(onveilig, in de steek gelaten, onbegrepen).




Heb oog voor het vloeiende dynamische interactieve verloop van de verschillende
emotionele ontwikkelingslijnen
 Ontwikkelings dynamisch model v. Došen: in kaart brengen v. onderliggende
emotionele ontwikkelingsnoden & dynamieken.
 Heen & weer beweging: verder bouwen, pauzeren, even terugvloeien.
o Pauzes/regressie:
 Gevolg v. toegenomen stress, moeilijke levensomstandigheden,
gebrek aan ondersteuning, ‘zwaarte’ ontwikkelingsopdracht.
o Onlosmakelijk deel v. ontwikkeling.
 Wat het kan versus wat het kind aankan.
 Dynamisch – interactief – leeftijdsgebonden.

Heb zicht op de emotionele noden van het kind of de
jongeren
 Onderliggende kwetsbaarheden:
o Beperkt vermogen om stress & emoties te
reguleren (adaptiefase).
o Moeilijkheden om andere mensen te
vertrouwen (socialisatiefase).
o Problemen om een eigen verhaal &
individualiteit te ontwikkelen (1ste individuatiefase).



3

, Vooral de eerste drie ontwikkelingslijnen staan centraal
 Verdere ontwikkeling levenslang schragen.
 Centraal bij ondersteunen & opvoeden.
 Het vermogen om stress & emoties te reguleren (adaptiefase) – homeostase-
disregulatie:
o Jongeren die kwetsbaarheden vertonen binnen deze fase hebben volgende
kenmerken:
 Prikkelgevoelig.
 Snel teveel of te weinig geprikkeld.
 Lichamelijke spanningsniveau moeilijk zelf reguleren.
 Snel lichamelijk ontregeld raken.
 Meedeinen op spanning & emoties v. omgeving.
 Moeilijkheden om prikkels te verwerken.
 Niet hechten.
 Moeite met opbouwen ritme & regelmaat.
o Hulp nodig om spanningsniveau te reguleren.
o Beperkte aanwezigheid v. ‘veilige haven’/sensitieve responsiviteit.
o Homeostase = prikkels worden goed verwerkt & zijn in balans.
o Disregulatie = prikkels komen sterk binnen, moeilijkheden om zelf de rust
terug te vinden & hierbij hulp nodig hebben.
 De mogelijkheid om andere mensen te leren vertrouwen (1ste socialisatiefase) –
vertrouwen-wantrouwen:
o Jongeren die kwetsbaarheden vertonen binnen deze fase hebben volgende
kenmerken:
 Nabijheid/verbondenheid.
 Veel aandacht begeleider.
 Angst voor afwijzing/separatie.
 Begeleider uittesten op betrouwbaarheid.
 Wisselende stemmingen.
 Wantrouwig tegenover anderen & omgeving.
 Net veilig voelen in nieuwe omgeving.
 Afhankelijk zijn v. anderen om veilig/goed te voelen.
 Ambivalent gedrag: ene moment aantrekken/dichtbij komen & plots
afstoten/afstand nemen.
o Voorspelbaarheid, routines & rituelen installeren  meer structuur,
veiligheid & vertrouwen.
 Het ontwikkelen v. een eigen verhaal & individualiteit (1ste individualtiefase) –
autonomie-afhankelijkheid:
o Jongeren die kwetsbaarheden vertonen binnen deze fase hebben volgende
kenmerken:
 Veel behoefte om dingen alleen/zelfstandig te doen, autonomie.
 Behoefte eigen plek, eigen spullen eigen kamer.
 Eigen wil opdrijven.
 Sterk verzetten in situaties waar ze hun eigen wil niet kunnen
uitoefenen.
 Destructief gedrag.
 Egocentrisch gedrag.

4