Samenvatting Thema's Maatschappijleer VWO Pluriforme Samenleving

Maatschappijleer SE Thema 4

1.1 De langzame eenwording van Nederland

 Er zijn veel verschillende beschrijvingen over Nederland. Deze gaan over
vrijheidsdrang en verlangen naar ordening. Dit waren tegenstrijdige belangen.

 Toch ontstond vanaf 1648, vanaf de onafhankelijkheid van Nederland, een gevoel
van verdraagzaamheid. Nederland werd dan ook een pluriforme samenleving.

 Pluriforme samenleving
= een land waarin mensen van verschillende sociale klassen, godsdiensten en
levensstijlen samenleven.

 Door de regionale, sociale en religieuze verschillen duurde het echter nog lang
voordat de bevolking zich één voelde.

 De eenwording tot Nederland werd versterkt door:
 Communicatiemiddelen (telegrafie).
 Treinverbindingen.
 Invoering van dezelfde tijdsrekening in alle gebieden.


1.2 Zijn wij tolerant?

 In Nederland is sprake van morele geografie.

 Morele geografie
= het dicht op elkaar leven van mensen op een klein grondgebied heeft invloed op
de manier waarop mensen met elkaar omgaan.

 Gecombineerd met het pluriforme karakter van de samenleving maakte dit een
klimaat van tolerantie noodzakelijk.

 Tolerantie
= bereidheid om andere mensen afwijkend te laten denken en handelen.

 Die tolerantie was allereerst een pragmatische keuze: de maatschappelijke vrede
was in een land met religieuze minderheiden kwetsbaar (pluriformiteit).

 Als handelsland waren economische belangen zo belangrijk dat er minder aan
principes van het geloof werd gehecht.

 Pragmatische keuze
= het profijt woog zwaarder dan de principes van het geloof.


 Gedogen

, = het oogluikend toelaten van iets dat eigenlijk verboden is.

 Een voorbeeld van gedogen, zijn de schuilkerken: In het protestantse Nederland
van de 17e en 18e eeuw waren kerkdiensten van onder anderen katholieken niet
toegestaan. Ze werden echter wel getolereerd zolang zoals de bijeenkomsten niet
te opzichtig plaatsvonden.

 Vrijheid van geweten bestond dus wel, je mocht er bepaalde denkbeelden op na
houden, maar die mochten niet in het openbaar worden geuit.

 Toch zat er ook een principiële kant aan de tolerantie.

 Principiële kant
= overtuiging dat er vrijheid moest zijn van eigen denken, mensen hadden recht
op hun eigen geweten.

 Zo was Nederland een vrijplaats voor dissidenten uit andere landen, die
hier hun toevlucht zochten.


1.3 Democratie van natte voeten

 Nederland is altijd een heel divers land geweest dat voortdurend heeft geworsteld
om manieren te vinden waarop met de verschillen tussen mensen kon worden
omgegaan.

 Daardoor heeft zich een cultuur ontwikkeld die is omschreven met de woorden als
poldermodel en pacificatiedemocratie.

 Deze begrippen geven aan dag het in een land van minderheden vaak om
compromissen gaat en dat de politiek een kwestie van schikken en plooien is.

 Conflictoplossing is door overleg vaak in verband gebracht met ‘de strijd tegen
het water’. Er werd samengewerkt om het water te beheersen: die dreiging van
buitenaf dwong tot samenwerking dwars door alle verschillen heen. Ooit is dit de
‘democratie van natte voeten’ genoemd.

 Het vermogen van onze samenleving om conflicten te vermijden of te dempen is
dus sterk ontwikkeld. Het pluriforme karakter van de samenleving gaat hand in
hand met een hand naar matiging en het sluiten van compromissen. Er is
voortdurend gezocht naar een middenweg, naar een vergelijk tussen
uiteenlopende tradities.

 Die zoektocht naar het midden gaat hand in hand met een neiging tot
conformisme.



 Conformisme

, = het verlangen om zich aan te passen aan de opvattingen en gedragingen van
de meerderheid van de samenleving.

 Lange tijd hebben ruime meerderheiden dezelfde mening en als er dan een
verandering optreedt, dan verandert de oude meerderheid mee en slaat al snel
om in een nieuwe meerderheid.

1.4 Een gepolariseerde tijd

 Sinds de eeuwwisseling is de Nederlandse samenleving echter in een
stroomversnelling geraakt en lijkt er weinig over van de gelijkgestemdheid en
verdraagzaamheid.

 De moorden op Pim Fortuyn (2002) en Theo van Gogh (2004) laten zien dat het
politieke en sociale conflict scherper worden.

 Oorzaken politieke en sociale conflicten:

1. Toegenomen globalisering
 Landen worden steeds meer afhankelijk van elkaar
 Nieuwe en scherpere vormen van concurrentie

2. Maatschappelijke (culturele) vraagstukken
 Over bijvoorbeeld vluchtelingen, discriminatie en de positie van
homoseksuelen in moslimkringen vragen om politieke oplossingen

3. Het verval van middenpartijen
 Zoals de PvdA, CDA en de VVD en de groei van protestpartijen die minder tot
compromis bereid zijn en zich richten tegen immigratie

 Door de toegenomen onverdraagzaamheid is de samenleving sterker
gepolariseerd.

 Polarisatie
= de tegenstellingen tussen groepen worden groter.

 Polarisatie kan:
1. De sociale cohesie in een land onder druk zetten.
2. Het vertrouwen van burgers in de overheid kan afbrokkelen.
3. De maatschappelijke samenhang kan steeds minder worden.




2.1 Wat is cultuur?