Bedrijfskundige processen
Hoofdstuk 1. De werking van een bedrijf
Het bedrijf als technisch systeem
In een technisch systeem zijn er drie stromen zichtbaar:
1. Informatiestromen: De informatiestromen die nodig zijn om goederen of diensten te kunnen
produceren en op de markt te brengen, hebben betrekking op verschillende aspecten van het
functioneren van het bedrijf. Een ober neemt een bestelling op en dit brengt een
informatiestroom op gang.
❏ verkooporder → productieorder → inkooporder
2. Goederenstromen en transformatieprocessen: Goederenstromen bestaat uit alles wat
getransformeerd wordt tot een product of dienst. De drie verschillende factoren die bij de
goederenstroom en de transformatie een rol spelen zijn:
1. arbeid → de personele capaciteit dat nodig is
2. natuur → alle grondstoffen en materialen die nodig zijn
3. kapitaal → de machines die gebruikt worden bij de transformatie
Bij de goederenstromen die nodig zijn om producten of diensten te leveren kunnen twee trajecten
worden onderscheiden:
1. materials management (de stroom van goederen van leverancier tot en met de opslag van de
gerede producten in het bedrijf.
2. fysieke distributie (het traject van de gerede producten afleggen naar de klant
Tijdens het transformatieproces worden goederen en informatie bewerkt tot producten en/of diensten.
3. Geldstromen: Geld is een belangrijk middel om de goederen-en informatiestromen tot stand
te brengen en te laten continueren.
Het bedrijf als financieel-economisch systeem
Geld is nodig om de bedrijfsactiviteiten te kunnen voortzetten en om de eigenaren of
kapitaalverschaffers tevreden te stellen. Als de eigenaar een inkomen wilt werven met het bedrijf
noem je dat een bezitsmodel. Ze hebben vermogen ter beschikking gesteld aan het bedrijf en willen
hiervoor een vergoeding hebben.
In financiële zin bestaat het eigendom van een bedrijf uit twee elementen:
1. de bezitting (grond, gebouwen, machines, voorraden)
2. de schulden (bankleningen, leverancierskrediet)
Het saldo van deze twee elementen is het eigen vermogen van het bedrijf
Economisch resultaat: als het eigen vermogen tussen twee meetelementen is toegenomen,
Het bedrijf als sociaal-politiek systeem
Een bedrijf is te beschouwen als een sociaal systeem waarin mensen een samenwerkingsverband
aangaan, om bepaalde doelen te verwezenlijken.
Medewerkers steken tijd, energie en capaciteiten in en willen daarvoor iets ontvangen. De organisatie
heeft hier baat bij en wil iets geven. Er is sprake van een ruilrelatie en wederzijdse afhankelijkheid
De wederzijdse afhankelijkheid is niet volledig en mensen willen hun werksituatie zo veel mogelijk
naar hun hand zetten (kosten-batenverhouding). Daarvoor moeten ze invloed uitoefenen op de gang
van zaken binnen het bedrijf.
,Een organisatie is op te vatten als sociaal-politiek systeem, omdat het gaat om mensen
die een samenwerkingsverband aangaan en omdat alle groepen invloed willen
uitoefenen op de besluiten die in het bedrijf genomen worden → coalities aangaan
Het bedrijf als open-en gesloten systeem
Systeem: een verzameling elementen en hun onderlinge relaties
Wat tot een systeem behoort en welke elementen daarin onderscheiden worden wordt bepaald door
de keuze van de beschouwer.
De omgeving van een systeem bestaat uit alles wat zich buiten het systeem bevindt, maar waar het
systeem wel mee verbonden is. De scheiding tussen het systeem en de omgeving noemen we de
systeemgrens.
Gesloten systeem: het functioneren van het systeem kan verklaard worden uit alles wat er zich
buiten het systeem afspeelt, zonder invloed van buitenaf
Open systeem: het gedrag van dit systeem is alleen te begrijpen als de invloed van de omgeving in
beschouwing wordt meegenomen (bedrijven)
Bij open systemen is er sprake van invoer (informatie, materialen, diensten), doorvoer (transformatie)
en uitvoer (producten en diensten). Tevens is er sprake van feedback (terugkoppeling). Zijn de
inkomsten voldoende is er sprake van positieve feedback en zijn ze onvoldoende is er sprake van
onvoldoende feedback.
Het bedrijf en zijn omgeving
De omgeving van organisaties kan worden verdeeld in twee categorieën:
1. transactionele omgeving → wordt gevormd door partijen met wie het bedrijf
regelmatig contact heeft, waardoor het bedrijf op een directe manier beïnvloed
wordt (leveranciers, klanten)
2. contextuele omgeving → bestaat uit ontwikkelingen in de omgeving, die wel van
invloed zijn op het bedrijf, maar zelf meestal geen invloed kan uitoefenen. Het
gaat om ontwikkelingen op gebied van economie, politiek, wetenschap..
De positie van een bedrijf in zijn omgeving bepaalt de mate van afhankelijkheid van de markt.
Profitorganisaties zijn voor hun inkomen direct afhankelijk van de afnemers. Non-profitorganisaties
zijn voor hun inkomsten niet afhankelijk van hun afnemers, maar afhankelijk van donaties.
Besturen
Besturen vereist drie samenhangende activiteiten
1. doelen vaststellen → gericht op het vaststellen van wat het management met de
organisatie wil bereiken
2. inrichten → op welke manier de organisatie de werkzaamheden verricht en welke
middelen hiervoor nodig zijn
Inrichten bestaat uit het verdelen van de werkzaamheden in taken voor de medewerkers en het
groeperen van die medewerkers in teams of afdelingen.
3. beheersen → richt zich op de uitvoering van de dagelijkse werkzaamheden
Bestuurders kunnen zich bij het bepalen van de doelen en van de inrichting van de organisatie en
besturing laten ondersteunen door specialisten. Grote organisaties halen deze specialisten in huis
waardoor de vorming van staf-en hulpdiensten tot stand komt.
Hoofdstuk 2. Besturing en besturingsvraagstukken
Niveaus van besturing
Drie niveaus waarop besturing plaatsvindt
, 1. Besturing op strategisch niveau heeft betrekking op het formuleren van de doelstellingen
van het bedrijf en de wijze waarop het management die doelstellingen denkt te bereiken.
Beslissingen worden aan de top genomen en het management moet rekening houden met
ontwikkelingen op lange termijn. Bij de strategiebepaling moet rekening worden gehouden
met verschillende partijen en ontwikkelingen in de omgeving van het bedrijf.
2. Besturing op tactisch niveau gaat om de inrichting van de organisatorische activiteiten die
voortvloeien uit de strategische doelen van het bedrijf. Het gaat ook om de planning van
capaciteit en er moet een beheersingsstructuur worden vastgesteld.
Er is sprake van een contractvorm. Budget → de weergave in geld van een overeenkomst
tussen een budgetgever (management) en budgethouder (afdelingshoofd) waarin de
budgethouder verplicht tot het verrichten van de overeengekomen werkzaamheden. Aan
het eind van de contractperiode volgt er een evaluatie.
3. Besturing op operationeel niveau, het zo goed mogelijk benutten van de ter beschikking
staande productiemiddelen en het zo goed mogelijk voldoen aan de vraag van klanten (wordt
ook wel task control genoemd)
Bij het plannen op operationeel niveau kennen we:
1. bezettingsplanning → het bepalen van de noodzakelijke hoeveelheid
productiemiddelen die gedurende een bepaalde tijdsperiode nodig zijn
2. afleveringsplanning/logistieke besturing → de planning van de aflevering van
gerede producten aan de klant (hieruit moet blijken welke hoeveelheid producten
met welke kwaliteiten en welke momenten aan afnemers geleverd moeten
worden)
- productiemiddelen worden gereserveerd
- diverse bewerkingen worden goed op elkaar afgestemd
- de doorlooptijd en kwaliteit in het productieproces worden bewaakt
- de leveringsbetrouwbaarheid niet in geding komen
3. detailplanning → heeft betrekking op het verloop van de werkzaamheden op de
werkvloer. Hierin staan beslissingen over de werkuitgifte (specifieke
werkopdrachten worden aan bepaalde bewerkingseenheden toegewezen)
Op deze 3 moet een terugkoppeling volgen, verbetering?
Relatie tussen de verschillende besturingsniveaus
Tussen de drie niveaus is er sprake van een hiërarchische relatie. Eerst de strategie, vervolgens de
inrichting en daarbinnen weer de detailplanning en besturing.
Doelen van besturing
Een bedrijf streeft naar overleven op langere termijn, gebeurt alleen als de output voldoende oplevert
om de cyclus te herhalen.
- Efficiency: de mate waarin het bedrijf tegen zo laag mogelijke kosten produceert, normen evt
bijzetten om verspilling tegen te gaan
- Productiviteit: de mate waarin productiemiddelen zo goed mogelijk benut worden als
productiefactoren
- Effectiviteit: de mate waarin het bedrijf zijn doelstellingen realiseert → effectief
wanneer een bedrijf in de gewenste omvang en kwaliteit produceert, op het
gewenste tijdstip beschikbaar en in de gewenste hoeveelheden afzet.
- Flexibiliteit: de mate waarin het bedrijf zich voldoende snel kan aanpassen aan de
veranderende eisen van groepen
- Arbeidssatisfactie: de mate waarin medewerkers tevreden zijn met hun werk en met de
werkomstandigheden
- Duurzaamheid: de mate waarin een bedrijf rekening houdt met het milieu
Ook wel het concept Cradle to Cradle = grondstoffen hergebruiken, zoveel mogelijk gebruik
van zonne-energie ed. en stimuleer bio-, sociale en conceptuele diversiteit
Hoofdstuk 1. De werking van een bedrijf
Het bedrijf als technisch systeem
In een technisch systeem zijn er drie stromen zichtbaar:
1. Informatiestromen: De informatiestromen die nodig zijn om goederen of diensten te kunnen
produceren en op de markt te brengen, hebben betrekking op verschillende aspecten van het
functioneren van het bedrijf. Een ober neemt een bestelling op en dit brengt een
informatiestroom op gang.
❏ verkooporder → productieorder → inkooporder
2. Goederenstromen en transformatieprocessen: Goederenstromen bestaat uit alles wat
getransformeerd wordt tot een product of dienst. De drie verschillende factoren die bij de
goederenstroom en de transformatie een rol spelen zijn:
1. arbeid → de personele capaciteit dat nodig is
2. natuur → alle grondstoffen en materialen die nodig zijn
3. kapitaal → de machines die gebruikt worden bij de transformatie
Bij de goederenstromen die nodig zijn om producten of diensten te leveren kunnen twee trajecten
worden onderscheiden:
1. materials management (de stroom van goederen van leverancier tot en met de opslag van de
gerede producten in het bedrijf.
2. fysieke distributie (het traject van de gerede producten afleggen naar de klant
Tijdens het transformatieproces worden goederen en informatie bewerkt tot producten en/of diensten.
3. Geldstromen: Geld is een belangrijk middel om de goederen-en informatiestromen tot stand
te brengen en te laten continueren.
Het bedrijf als financieel-economisch systeem
Geld is nodig om de bedrijfsactiviteiten te kunnen voortzetten en om de eigenaren of
kapitaalverschaffers tevreden te stellen. Als de eigenaar een inkomen wilt werven met het bedrijf
noem je dat een bezitsmodel. Ze hebben vermogen ter beschikking gesteld aan het bedrijf en willen
hiervoor een vergoeding hebben.
In financiële zin bestaat het eigendom van een bedrijf uit twee elementen:
1. de bezitting (grond, gebouwen, machines, voorraden)
2. de schulden (bankleningen, leverancierskrediet)
Het saldo van deze twee elementen is het eigen vermogen van het bedrijf
Economisch resultaat: als het eigen vermogen tussen twee meetelementen is toegenomen,
Het bedrijf als sociaal-politiek systeem
Een bedrijf is te beschouwen als een sociaal systeem waarin mensen een samenwerkingsverband
aangaan, om bepaalde doelen te verwezenlijken.
Medewerkers steken tijd, energie en capaciteiten in en willen daarvoor iets ontvangen. De organisatie
heeft hier baat bij en wil iets geven. Er is sprake van een ruilrelatie en wederzijdse afhankelijkheid
De wederzijdse afhankelijkheid is niet volledig en mensen willen hun werksituatie zo veel mogelijk
naar hun hand zetten (kosten-batenverhouding). Daarvoor moeten ze invloed uitoefenen op de gang
van zaken binnen het bedrijf.
,Een organisatie is op te vatten als sociaal-politiek systeem, omdat het gaat om mensen
die een samenwerkingsverband aangaan en omdat alle groepen invloed willen
uitoefenen op de besluiten die in het bedrijf genomen worden → coalities aangaan
Het bedrijf als open-en gesloten systeem
Systeem: een verzameling elementen en hun onderlinge relaties
Wat tot een systeem behoort en welke elementen daarin onderscheiden worden wordt bepaald door
de keuze van de beschouwer.
De omgeving van een systeem bestaat uit alles wat zich buiten het systeem bevindt, maar waar het
systeem wel mee verbonden is. De scheiding tussen het systeem en de omgeving noemen we de
systeemgrens.
Gesloten systeem: het functioneren van het systeem kan verklaard worden uit alles wat er zich
buiten het systeem afspeelt, zonder invloed van buitenaf
Open systeem: het gedrag van dit systeem is alleen te begrijpen als de invloed van de omgeving in
beschouwing wordt meegenomen (bedrijven)
Bij open systemen is er sprake van invoer (informatie, materialen, diensten), doorvoer (transformatie)
en uitvoer (producten en diensten). Tevens is er sprake van feedback (terugkoppeling). Zijn de
inkomsten voldoende is er sprake van positieve feedback en zijn ze onvoldoende is er sprake van
onvoldoende feedback.
Het bedrijf en zijn omgeving
De omgeving van organisaties kan worden verdeeld in twee categorieën:
1. transactionele omgeving → wordt gevormd door partijen met wie het bedrijf
regelmatig contact heeft, waardoor het bedrijf op een directe manier beïnvloed
wordt (leveranciers, klanten)
2. contextuele omgeving → bestaat uit ontwikkelingen in de omgeving, die wel van
invloed zijn op het bedrijf, maar zelf meestal geen invloed kan uitoefenen. Het
gaat om ontwikkelingen op gebied van economie, politiek, wetenschap..
De positie van een bedrijf in zijn omgeving bepaalt de mate van afhankelijkheid van de markt.
Profitorganisaties zijn voor hun inkomen direct afhankelijk van de afnemers. Non-profitorganisaties
zijn voor hun inkomsten niet afhankelijk van hun afnemers, maar afhankelijk van donaties.
Besturen
Besturen vereist drie samenhangende activiteiten
1. doelen vaststellen → gericht op het vaststellen van wat het management met de
organisatie wil bereiken
2. inrichten → op welke manier de organisatie de werkzaamheden verricht en welke
middelen hiervoor nodig zijn
Inrichten bestaat uit het verdelen van de werkzaamheden in taken voor de medewerkers en het
groeperen van die medewerkers in teams of afdelingen.
3. beheersen → richt zich op de uitvoering van de dagelijkse werkzaamheden
Bestuurders kunnen zich bij het bepalen van de doelen en van de inrichting van de organisatie en
besturing laten ondersteunen door specialisten. Grote organisaties halen deze specialisten in huis
waardoor de vorming van staf-en hulpdiensten tot stand komt.
Hoofdstuk 2. Besturing en besturingsvraagstukken
Niveaus van besturing
Drie niveaus waarop besturing plaatsvindt
, 1. Besturing op strategisch niveau heeft betrekking op het formuleren van de doelstellingen
van het bedrijf en de wijze waarop het management die doelstellingen denkt te bereiken.
Beslissingen worden aan de top genomen en het management moet rekening houden met
ontwikkelingen op lange termijn. Bij de strategiebepaling moet rekening worden gehouden
met verschillende partijen en ontwikkelingen in de omgeving van het bedrijf.
2. Besturing op tactisch niveau gaat om de inrichting van de organisatorische activiteiten die
voortvloeien uit de strategische doelen van het bedrijf. Het gaat ook om de planning van
capaciteit en er moet een beheersingsstructuur worden vastgesteld.
Er is sprake van een contractvorm. Budget → de weergave in geld van een overeenkomst
tussen een budgetgever (management) en budgethouder (afdelingshoofd) waarin de
budgethouder verplicht tot het verrichten van de overeengekomen werkzaamheden. Aan
het eind van de contractperiode volgt er een evaluatie.
3. Besturing op operationeel niveau, het zo goed mogelijk benutten van de ter beschikking
staande productiemiddelen en het zo goed mogelijk voldoen aan de vraag van klanten (wordt
ook wel task control genoemd)
Bij het plannen op operationeel niveau kennen we:
1. bezettingsplanning → het bepalen van de noodzakelijke hoeveelheid
productiemiddelen die gedurende een bepaalde tijdsperiode nodig zijn
2. afleveringsplanning/logistieke besturing → de planning van de aflevering van
gerede producten aan de klant (hieruit moet blijken welke hoeveelheid producten
met welke kwaliteiten en welke momenten aan afnemers geleverd moeten
worden)
- productiemiddelen worden gereserveerd
- diverse bewerkingen worden goed op elkaar afgestemd
- de doorlooptijd en kwaliteit in het productieproces worden bewaakt
- de leveringsbetrouwbaarheid niet in geding komen
3. detailplanning → heeft betrekking op het verloop van de werkzaamheden op de
werkvloer. Hierin staan beslissingen over de werkuitgifte (specifieke
werkopdrachten worden aan bepaalde bewerkingseenheden toegewezen)
Op deze 3 moet een terugkoppeling volgen, verbetering?
Relatie tussen de verschillende besturingsniveaus
Tussen de drie niveaus is er sprake van een hiërarchische relatie. Eerst de strategie, vervolgens de
inrichting en daarbinnen weer de detailplanning en besturing.
Doelen van besturing
Een bedrijf streeft naar overleven op langere termijn, gebeurt alleen als de output voldoende oplevert
om de cyclus te herhalen.
- Efficiency: de mate waarin het bedrijf tegen zo laag mogelijke kosten produceert, normen evt
bijzetten om verspilling tegen te gaan
- Productiviteit: de mate waarin productiemiddelen zo goed mogelijk benut worden als
productiefactoren
- Effectiviteit: de mate waarin het bedrijf zijn doelstellingen realiseert → effectief
wanneer een bedrijf in de gewenste omvang en kwaliteit produceert, op het
gewenste tijdstip beschikbaar en in de gewenste hoeveelheden afzet.
- Flexibiliteit: de mate waarin het bedrijf zich voldoende snel kan aanpassen aan de
veranderende eisen van groepen
- Arbeidssatisfactie: de mate waarin medewerkers tevreden zijn met hun werk en met de
werkomstandigheden
- Duurzaamheid: de mate waarin een bedrijf rekening houdt met het milieu
Ook wel het concept Cradle to Cradle = grondstoffen hergebruiken, zoveel mogelijk gebruik
van zonne-energie ed. en stimuleer bio-, sociale en conceptuele diversiteit
