GRIEKENLAND & ROME
1. Situering Griekse en Romeinse Oudheid
1.1 Tijden
1.1.1 Egeïsche en Griekse Oudheid
1. Neolithicum (7.000 – 3.000 v. Chr.)
2. Minoïsche Periode (3.000 – 1.100 v. Chr.)
3. Myceense Periode (1.600 – 1.100 v. Chr.)
4. Dark Ages – Geometrische Periode (1.100 – 700 v. Chr.)
5. Archaïsche Periode (700 – 500 v. Chr.)
6. Klassieke Periode (500 – 340 v. Chr.)
7. Hellenistische Periode (340 – 30 v. Chr.)
1.1.2 Italische en Romeinse Oudheid
1. Italische Bronstijd (2.500 – 900 v. Chr.)
2. Etruskische Periode (900 – 260 v. Chr.)
3. Romeinse Republiek (510 – 30 v. Chr.)
4. Romeinse Keizertijd (30 v. Chr. – 280)
5. Late Oudheid (280 – 530)
1.2 Situering Griekse Wereld en Romeinse Wereld
Griekse Wereld Romeinse Wereld
Situering Het zuidelijk deel van de Balkan De landen rondom de Middellandse Zee
De Egeïsche eilanden
Zuidelijk deel Italië
Geografie Overgrote deel zijn bergen en heuvels Wisselend reliëf
Beperkt aantal natuurlijke Natuurlijke grondstoffen
grondstoffen
Slechte grond voor landbouw
Handel Door slecht landschap: veel handel Handel à weinig bos, koper en marmer
en kolonies
Ambachtsproducten
Bronnen Weinig rechtstreekse bronnen over Verschillende bronnen over de materiële
de materiële cultuur cultuur
Mediterrane Griekse Wereld + Romeinse Wereld
Wereld Enorme variatie aan landschappen in een beperkte ruimte
Geen gelijkaardige reacties op gelijkaardige omgevingsprocessen of
economische strategieën
Eigen klimaat
o Zomer: warm en droog
o Winter: mild en nat
Door het klimaat à Outdoor Life (vooral open gebouwen)
De De snelweg tussen de omliggende landen
Middellandse In de Oudheid bestond de Middellandse zee uit 27 zeeën
Zee
1
, 2. Neolithicum
2.1 Neolithicum Egeïsche Wereld
Ontwikkelingen in het Neolithicum
o Graanteelt
o Keramiek
o De mens wordt sedentair
Neolithisatie
o De verspreiding van de Neolithische levensstijl
o 2 kenmerken:
– Snelle verspreiding
– Bottlenecks
o Neolithisatie door migrerende boeren
o Selectieve adoptie van nog te domesticeren dieren
Chronologie
o Aceramische Fase (ca 7de millennium v. Chr.)
o Vroeg-Neolithicum (6500 – 5800 v. Chr.)
o Midden-Neolithicum (5800 – 5300 v. Chr.)
o Laat-Neolithicum (5300 – 4500 v. Chr.)
o Finaal Neolithicum (4500 – 3250 v. Chr.)
Levensonderhoud
o Mixed farming
Nederzettingsvoorkeur
o Vruchtbare gebieden
o Open vlaktes
o Toegang tot water
o Minder op het Griekse vasteland, wel in het Noorden/Noordoosten van Griekenland
Type sites
o Woonheuvels: toumbas
– Lange occupatie
– Baksteenarchitectuur
o Vlakke nederzetting
– Kortstondige bewoning
– Meer voor nomadische bevolking
o Grotsites
– Doel onduidelijk
2
, 2.1.1 Neo Nikomedeia – Vroeg Neolithicum
Site Neo Nikomedeia
o Openlucht nederzetting in het huidige Macedonië
o Eenkamerige, rechthoekige huizen georganiseerd rond open
ruimtes
o Interieur:
– Haarden
– Opslagruimtes
– Afvalputten
o Groter huis gevonden dan de rest van de huizen
– Voor een soort leider of voor ritueel gebruik
o Bouwtechnieken
– Pisé
§ Natuurstenen sokkels met daarop muren van aangestampte aarde in een
kader van houten palen waarop een beschilderde kleilaag wordt aangebracht
– Zongedroogde leemtichels
– Torchis
§ Palen worden in de bodem of in een gracht geplaatst en verbonden met
twijgen die bedekt worden met een mengsel van leem en stro, waarop een
beschilderde kleilaag wordt aangebracht
2.1.2 Sesklo – Midden Neolithicum
Site Sesklo
o De woonheuvel bestaat uit 2 woongebieden:
– Sesklo A: Akropolis
§ Huizen staan op afstand en worden gescheiden door muren
§ Staat steeds op dezelfde locatie
§ Ringwallen
– Sesklo B: de lager gelegen nederzetting
§ Huizen vormen dichte clusters
§ Hun locatie verandert doorheen de tijd
o Sociale differentiatie (verschillende interpretaties voor):
– Megaron
§ Rechthoekig gebouw met grote centrale ruimte
§ Een smalle zijde met een portiek met de ingang, gevormd door
naar voren verlengde zijwanden (anten)
§ Huis van de heerser? Tempel? Bijeenkomstplaats voor de elite?
– Ringwallen
§ Symbolische functie
§ Markeringen van woonruimten
§ Dierenomheining
§ Ruimtelijke organisatie van de nederzetting
o Introductie van het Tsangali-woonhuistype
– Rechthoekige, eenkamerwoningen met tegen de 4 wanden een
paar pilasters/buttress
– Functie:
§ Dragen van de terugspringende bovenverdieping
§ Afbakenen van zones voor verschillende activiteiten binnenshuis
3
, 2.1.3 Dispilio – Meernederzetting uit Midden-Neolithicum
Site Dispilio
o Huizen volledig uit hout vervaardigd
o Veel organische resten gevonden zoals de Dispilio Tablet
o Men leefde vooral van visvangst
2.1.4 Nederzettingen in het Laat-Neolithicum en in het Finaal Neolithicum
Nederzetting in LN en FN
o Verdere verspreiding van de Neolithische sites
– Naar het binnenland van Griekenland en naar de Cycladen
– Gebruik van de ploeg en van secundaire, dierlijke producten
o Megaron-huistype wordt dominant
o In het Finaal Neolithicum: absidiale woningen
o Veranderingen in de ruimtelijke organisatie
– A: Vroeg- en Midden-Neolithicum
§ Open nederzettingen
§ Interne of externe kookfaciliteiten
– B: Laat-Neolithicum
§ Open ruimtes met kookfaciliteiten
afgescheiden door muren of greppels
– C: Finaal Neolithicum en vroege Bronstijd
§ Kookfaciliteiten in interne keukens of
afgesloten koeren
2.1.5 Funeraire praktijken
Weinig data over funeraire praktijken
o Geen duidelijke begraafplaatsen of grafmonumenten
o Inhumatiegraven onder huisvloeren en grotten
o Begravingen in greppels van nederzettingen
2.1.6 Keramiek
Keramiek
o Techniek kant en klaar aanwezig
o Aanvankelijk kleine rol
– Beperkt aantal
– Eenvoudige vormen
– Opdien- en consumptiewaar (kleine kommetjes)
§ Amper voorraadpotten en kookpotten
o Handgemaakt en lokaal
o Op het openvuur gebakken à zeer goede kwaliteit
o Decoratie
– Sliblaag
– Burnished
– Geverfd
o Sesklo-cultuur (MN) à wit geverfde keramiek met
rode decoratie
4
1. Situering Griekse en Romeinse Oudheid
1.1 Tijden
1.1.1 Egeïsche en Griekse Oudheid
1. Neolithicum (7.000 – 3.000 v. Chr.)
2. Minoïsche Periode (3.000 – 1.100 v. Chr.)
3. Myceense Periode (1.600 – 1.100 v. Chr.)
4. Dark Ages – Geometrische Periode (1.100 – 700 v. Chr.)
5. Archaïsche Periode (700 – 500 v. Chr.)
6. Klassieke Periode (500 – 340 v. Chr.)
7. Hellenistische Periode (340 – 30 v. Chr.)
1.1.2 Italische en Romeinse Oudheid
1. Italische Bronstijd (2.500 – 900 v. Chr.)
2. Etruskische Periode (900 – 260 v. Chr.)
3. Romeinse Republiek (510 – 30 v. Chr.)
4. Romeinse Keizertijd (30 v. Chr. – 280)
5. Late Oudheid (280 – 530)
1.2 Situering Griekse Wereld en Romeinse Wereld
Griekse Wereld Romeinse Wereld
Situering Het zuidelijk deel van de Balkan De landen rondom de Middellandse Zee
De Egeïsche eilanden
Zuidelijk deel Italië
Geografie Overgrote deel zijn bergen en heuvels Wisselend reliëf
Beperkt aantal natuurlijke Natuurlijke grondstoffen
grondstoffen
Slechte grond voor landbouw
Handel Door slecht landschap: veel handel Handel à weinig bos, koper en marmer
en kolonies
Ambachtsproducten
Bronnen Weinig rechtstreekse bronnen over Verschillende bronnen over de materiële
de materiële cultuur cultuur
Mediterrane Griekse Wereld + Romeinse Wereld
Wereld Enorme variatie aan landschappen in een beperkte ruimte
Geen gelijkaardige reacties op gelijkaardige omgevingsprocessen of
economische strategieën
Eigen klimaat
o Zomer: warm en droog
o Winter: mild en nat
Door het klimaat à Outdoor Life (vooral open gebouwen)
De De snelweg tussen de omliggende landen
Middellandse In de Oudheid bestond de Middellandse zee uit 27 zeeën
Zee
1
, 2. Neolithicum
2.1 Neolithicum Egeïsche Wereld
Ontwikkelingen in het Neolithicum
o Graanteelt
o Keramiek
o De mens wordt sedentair
Neolithisatie
o De verspreiding van de Neolithische levensstijl
o 2 kenmerken:
– Snelle verspreiding
– Bottlenecks
o Neolithisatie door migrerende boeren
o Selectieve adoptie van nog te domesticeren dieren
Chronologie
o Aceramische Fase (ca 7de millennium v. Chr.)
o Vroeg-Neolithicum (6500 – 5800 v. Chr.)
o Midden-Neolithicum (5800 – 5300 v. Chr.)
o Laat-Neolithicum (5300 – 4500 v. Chr.)
o Finaal Neolithicum (4500 – 3250 v. Chr.)
Levensonderhoud
o Mixed farming
Nederzettingsvoorkeur
o Vruchtbare gebieden
o Open vlaktes
o Toegang tot water
o Minder op het Griekse vasteland, wel in het Noorden/Noordoosten van Griekenland
Type sites
o Woonheuvels: toumbas
– Lange occupatie
– Baksteenarchitectuur
o Vlakke nederzetting
– Kortstondige bewoning
– Meer voor nomadische bevolking
o Grotsites
– Doel onduidelijk
2
, 2.1.1 Neo Nikomedeia – Vroeg Neolithicum
Site Neo Nikomedeia
o Openlucht nederzetting in het huidige Macedonië
o Eenkamerige, rechthoekige huizen georganiseerd rond open
ruimtes
o Interieur:
– Haarden
– Opslagruimtes
– Afvalputten
o Groter huis gevonden dan de rest van de huizen
– Voor een soort leider of voor ritueel gebruik
o Bouwtechnieken
– Pisé
§ Natuurstenen sokkels met daarop muren van aangestampte aarde in een
kader van houten palen waarop een beschilderde kleilaag wordt aangebracht
– Zongedroogde leemtichels
– Torchis
§ Palen worden in de bodem of in een gracht geplaatst en verbonden met
twijgen die bedekt worden met een mengsel van leem en stro, waarop een
beschilderde kleilaag wordt aangebracht
2.1.2 Sesklo – Midden Neolithicum
Site Sesklo
o De woonheuvel bestaat uit 2 woongebieden:
– Sesklo A: Akropolis
§ Huizen staan op afstand en worden gescheiden door muren
§ Staat steeds op dezelfde locatie
§ Ringwallen
– Sesklo B: de lager gelegen nederzetting
§ Huizen vormen dichte clusters
§ Hun locatie verandert doorheen de tijd
o Sociale differentiatie (verschillende interpretaties voor):
– Megaron
§ Rechthoekig gebouw met grote centrale ruimte
§ Een smalle zijde met een portiek met de ingang, gevormd door
naar voren verlengde zijwanden (anten)
§ Huis van de heerser? Tempel? Bijeenkomstplaats voor de elite?
– Ringwallen
§ Symbolische functie
§ Markeringen van woonruimten
§ Dierenomheining
§ Ruimtelijke organisatie van de nederzetting
o Introductie van het Tsangali-woonhuistype
– Rechthoekige, eenkamerwoningen met tegen de 4 wanden een
paar pilasters/buttress
– Functie:
§ Dragen van de terugspringende bovenverdieping
§ Afbakenen van zones voor verschillende activiteiten binnenshuis
3
, 2.1.3 Dispilio – Meernederzetting uit Midden-Neolithicum
Site Dispilio
o Huizen volledig uit hout vervaardigd
o Veel organische resten gevonden zoals de Dispilio Tablet
o Men leefde vooral van visvangst
2.1.4 Nederzettingen in het Laat-Neolithicum en in het Finaal Neolithicum
Nederzetting in LN en FN
o Verdere verspreiding van de Neolithische sites
– Naar het binnenland van Griekenland en naar de Cycladen
– Gebruik van de ploeg en van secundaire, dierlijke producten
o Megaron-huistype wordt dominant
o In het Finaal Neolithicum: absidiale woningen
o Veranderingen in de ruimtelijke organisatie
– A: Vroeg- en Midden-Neolithicum
§ Open nederzettingen
§ Interne of externe kookfaciliteiten
– B: Laat-Neolithicum
§ Open ruimtes met kookfaciliteiten
afgescheiden door muren of greppels
– C: Finaal Neolithicum en vroege Bronstijd
§ Kookfaciliteiten in interne keukens of
afgesloten koeren
2.1.5 Funeraire praktijken
Weinig data over funeraire praktijken
o Geen duidelijke begraafplaatsen of grafmonumenten
o Inhumatiegraven onder huisvloeren en grotten
o Begravingen in greppels van nederzettingen
2.1.6 Keramiek
Keramiek
o Techniek kant en klaar aanwezig
o Aanvankelijk kleine rol
– Beperkt aantal
– Eenvoudige vormen
– Opdien- en consumptiewaar (kleine kommetjes)
§ Amper voorraadpotten en kookpotten
o Handgemaakt en lokaal
o Op het openvuur gebakken à zeer goede kwaliteit
o Decoratie
– Sliblaag
– Burnished
– Geverfd
o Sesklo-cultuur (MN) à wit geverfde keramiek met
rode decoratie
4
