Hoofdstuk VIII: van evolutionair
geïnformeerde psychologie naar
gencultuur co-evolutie
1 Inleidende bedenkingen
v De plaats van de evolutionaire psychologie (EP):
v Op zoek naar ‘human universals’:
v Wat zijn typisch menselijke universele trekken (i.e. kenmerken die
je overal ter wereld waarneemt). Bestaan die wel?
v Eigenlijk: moderne opvolger van sociobiologie, hedendaags, meer
multidisciplinair
ü Als we zien dat in bepaalde culturen zelfde oplossingen zijn voor
bepaalde problemen dingen die universeel zijn en toch al redelijk
lang bestaan
ü EEA voorouderlijke omgevingen waarmee gedrag gevormd is
ü In psychologie men dacht dat men mens kon conditioneren totdat
men besefte dat er meer was dan behaviouristische processen ze
proberen in de menselijke geest te kijken cognitieve psychologie
is geboren (nog steeds sterk beoefend vandaag de dag) maar
ook veel mensen die vinden dat ze te veel keken naar cognities
maar niet keken naar emoties of van waar komen die cognities
(evolutiepsychologie aanvullend op Darwin, maar ook bij andere
stromingen)
STEFIA VANDENHOVEN 149
,STEFIA VANDENHOVEN 150
,2 Evolutionaire functie versus individuele
motivatie
Gebaseerd op 4 vragen van Nico Tinbergen (ethologie)
1) Functie: wat is de adaptieve functie van dit gedrag - hoe draagt
dit gedrag bij aan reproductief succes?
2) Fylogenie: wat is de evolutionaire geschiedenis van het gedrag -
hoe is het in zijn huidige vorm gekomen?
3) Ontwikkeling: Hoe werken genen en omgevingen bij individuen
samen om variatie in dit gedrag te ontwikkelen?
4) Oorzaak: wat zijn de causale mechanismen die dit gedrag
veroorzaken?
Geëvolueerde psychologische mechanismen produceren waarden en
voorkeuren, die actoren vervolgens nastreven binnen hun beperkingen;
ze veroorzaken ook emoties.
‘If-then’ rules: beslissingsregels (heuristieken, voor voorbeelden, zie
appendix)
ü Mogelijke evolutionaire functie menselijke motivatie
STEFIA VANDENHOVEN 151
, Huidige omgeving gedrag uitgelokt door emoties, waarden, … maar
aantal zijn het gevolg van psychologische mechanismen stellen ons
in staat op bepaalde dingen op te lossen die terugkomen mensen die
op bepaalde manier reageren gaan makkelijker overleven
Bewust en onbewust we zijn van heel veel handelingen niet bewust
Je hebt een soort routine naar je werk rijden bijvoorbeeld
3 Voorlopers van de evolutionaire psychologie:
de vergelijkende psychologie en de cognitieve
archeologie
v De vergelijkende psychologie is een tak van de psychologie
die psychologische overeenkomsten en verschillen tracht vast te
stellen door een parallel te trekken tussen mens en dier.
v Cognitieve archeologie onderzoekt fossielen van prehistorische
mensen.
ü Door culturen te vergelijken vaststelling dat bepaalde dingen in
verschillende culturen terugkwamen hoe kan dat?
v De Britse archeologen Robert Foley en Clive Gamble hebben in
2009 vijf belangrijke overgangen in de evolutie van de mens
geformuleerd:
1) Permanent bipedalisme
2) Vervaardigen van gereedschappen en maken van gebaren
3) Maken van vuur
4) Groeiend groter brein
5) Landbouw en pastorale nederzettingen: sedentair bestaan
STEFIA VANDENHOVEN 152
geïnformeerde psychologie naar
gencultuur co-evolutie
1 Inleidende bedenkingen
v De plaats van de evolutionaire psychologie (EP):
v Op zoek naar ‘human universals’:
v Wat zijn typisch menselijke universele trekken (i.e. kenmerken die
je overal ter wereld waarneemt). Bestaan die wel?
v Eigenlijk: moderne opvolger van sociobiologie, hedendaags, meer
multidisciplinair
ü Als we zien dat in bepaalde culturen zelfde oplossingen zijn voor
bepaalde problemen dingen die universeel zijn en toch al redelijk
lang bestaan
ü EEA voorouderlijke omgevingen waarmee gedrag gevormd is
ü In psychologie men dacht dat men mens kon conditioneren totdat
men besefte dat er meer was dan behaviouristische processen ze
proberen in de menselijke geest te kijken cognitieve psychologie
is geboren (nog steeds sterk beoefend vandaag de dag) maar
ook veel mensen die vinden dat ze te veel keken naar cognities
maar niet keken naar emoties of van waar komen die cognities
(evolutiepsychologie aanvullend op Darwin, maar ook bij andere
stromingen)
STEFIA VANDENHOVEN 149
,STEFIA VANDENHOVEN 150
,2 Evolutionaire functie versus individuele
motivatie
Gebaseerd op 4 vragen van Nico Tinbergen (ethologie)
1) Functie: wat is de adaptieve functie van dit gedrag - hoe draagt
dit gedrag bij aan reproductief succes?
2) Fylogenie: wat is de evolutionaire geschiedenis van het gedrag -
hoe is het in zijn huidige vorm gekomen?
3) Ontwikkeling: Hoe werken genen en omgevingen bij individuen
samen om variatie in dit gedrag te ontwikkelen?
4) Oorzaak: wat zijn de causale mechanismen die dit gedrag
veroorzaken?
Geëvolueerde psychologische mechanismen produceren waarden en
voorkeuren, die actoren vervolgens nastreven binnen hun beperkingen;
ze veroorzaken ook emoties.
‘If-then’ rules: beslissingsregels (heuristieken, voor voorbeelden, zie
appendix)
ü Mogelijke evolutionaire functie menselijke motivatie
STEFIA VANDENHOVEN 151
, Huidige omgeving gedrag uitgelokt door emoties, waarden, … maar
aantal zijn het gevolg van psychologische mechanismen stellen ons
in staat op bepaalde dingen op te lossen die terugkomen mensen die
op bepaalde manier reageren gaan makkelijker overleven
Bewust en onbewust we zijn van heel veel handelingen niet bewust
Je hebt een soort routine naar je werk rijden bijvoorbeeld
3 Voorlopers van de evolutionaire psychologie:
de vergelijkende psychologie en de cognitieve
archeologie
v De vergelijkende psychologie is een tak van de psychologie
die psychologische overeenkomsten en verschillen tracht vast te
stellen door een parallel te trekken tussen mens en dier.
v Cognitieve archeologie onderzoekt fossielen van prehistorische
mensen.
ü Door culturen te vergelijken vaststelling dat bepaalde dingen in
verschillende culturen terugkwamen hoe kan dat?
v De Britse archeologen Robert Foley en Clive Gamble hebben in
2009 vijf belangrijke overgangen in de evolutie van de mens
geformuleerd:
1) Permanent bipedalisme
2) Vervaardigen van gereedschappen en maken van gebaren
3) Maken van vuur
4) Groeiend groter brein
5) Landbouw en pastorale nederzettingen: sedentair bestaan
STEFIA VANDENHOVEN 152
