Wat is sociologie?
Bestuderen van gedrag van mensen.
Gedragingen zijn gebaseerd op persoonlijke keuzes?
- Sociologische theorieën
- Kernconcepten
- Sociale ongelijkheid
- Sociale institutie
Hoofdstuk 1: sociologie: visie, theorie en methode
Kernbegrippen
Sociologisch perspectief
Mondiale visie
Structureel functionalisme
Conflictsociologie
Symbolisch-interactionisme benadering
Rationelekeuzebenadering
Positivistische sociologie
Interpretatieve sociologie
Kritische sociologie
Sociologie: Het systematisch onderzoek van de menselijke samenleving
Het sociologisch perspectief: de samenleving beïnvloedt jouw keuzes (trouwen, kinderen krijgen,
zelfdoding)
Kijken als een socioloog:
- Marginaliteit
- Sociale crisis
(persoonlijke problemen transformeren tot maatschappelijke vraagstukken)
Mondiale visie
Sociologisch perspectief - samenleving
Globaal perspectief - Wereldvisie
Mondiale visie:
- Het leven wat we leiden wordt gevormd door het land waarin we leven
- De contacten tussen samenlevingen zijn zeer sterk toegenomen
- Veel sociale problemen waarmee de westerse wereld geconfronteerd wordt, zijn elders veel
ernstiger
- Globaal denken helpt ons om meer inzicht in onszelf te krijgen
Het sociologisch perspectief in de praktijk:
- Sociologie en overheidsbeleid
- Sociologie en persoonlijke groei
- Sociologie als voorbereiding op de arbeidsmarkt
Het ontstaan van de sociologie
De ontwikkeling van de sociologie is versneld door 3 belangrijke veranderingen die een transformatie van
de samenleving teweegbrachten:
- De industrialisering: Vroeger werkten mensen op het land maar door de komst van machines
weren ze samengevoegd en moesten ze in grote anomieme groepen werken. De tradities die hun
leefomgeving lang bepaald
, - De explosieve groei van steden: Steeds meer mensen gingen hun land afbakenen om de grote
fabrieken van wol van hun schapen te voorzien. Degene die geen land meer hadden trokken naar
de grote steden. Daar werd het drukker en kwamen er meer sociale problemen
- Nieuwe opvattingen over democratie en politieke rechten: Mensen gingen anders denken. De
aandacht verlegt zich van morele verplichtingen naar eigenbelang. In landen waar veel
maatschappelijke veranderingen waren ontstond de sociologie
Sociologische theorie: Een theorie verklaart hoe verschijnselen met elkaar samenhangen en op basis
hiervan kun je ook voorspellingen doen.
Sociologische benaderingen
Structureel functionalisme: Aandacht voor de sociale functies van een structuur, die er voor zorgen dat de
samenleving blijft functioneren
- Sociale structuur: relatief stabiele gedragspatronen
- Sociale functies: gevolgen van een sociaal patroon voor het functioneren van de totale samenleving
- Manifeste functies: De onderkende en beoogde functies van een sociaal patroon
- Latente functies: De niet onderkende en niet bedoelde gevolgen van een sociaal patroon. Bijvoorbeeld
een voor de hand liggende functie van het hoger onderwijs is dat mensen voorbereid worden op wat ze
later moeten kunnen. Een andere onderkende functie is dat ze hierdoor in contact met elkaar komen.
Een andere latente functie is het voorkomen van de werkeloosheid
- Sociale disfuncties: Een sociaal patroon dat het functioneren van de samenleving kan verstoren.
De conflictsociologie: Niet gericht op stabiliteit en solidariteit, maar op ongelijkheid.
- Sekseconflictbenadering: richt zich op de ongelijkheid en de conflicten tussen mannen en vrouwen
- Rassenconflictbenadering: richt zich op de ongelijkheid en conflicten tussen mensen met een
verschillende raciale en etnische achtergrond
De symbolisch-interactionismebenadering: een denkkader waarin de samenleving wordt opgevat als het
resultaat van de interacties tussen individúen
- Macroniveau: gekenmerkt door een oriëntatie op macroniveau. Richt zich op een totaalbeeld van sociale
structuren die de samenleving als geheel gestalte geven. (overzicht dat zij over de samenleving kan krijgen)
- Microniveau: een nauwkeurig en gedetailleerde beschrijving geven van de sociale interacties in een
concrete situatie. bijv. observeren hoe kinderen nieuwe spelletjes op het schoolplein bedenken
- De samenleving als resultaat van de sociale interacties tussen individuen
- Een continu proces van communicatie d.m.v. symbolen
De rationelekeuzebenadering: alle sociale handelingen zijn terug te voeren op de rationele keuze van
individuen over wat het beste voor ze is:
- Handelen wordt verklaard uit de kosten-batenanalyse
- De samenleving als resultaat van individuele gedragingen, gericht op nutsmaximalisatie
Sociologische onderzoeksmethoden
De positivistische sociologie: Gebruikt wetenschappelijke methoden om inzicht te krijgen in de relaties
tussen variabelen:
- Probeert oorzaak en gevolg relaties vast te stellen
- Stelt als voorwaarde dat de onderzoekers objectiviteit nastreven
Empirische sociologie: informatie die we met onze zintuigen kunnen verifiëren
Begrippen/concepten: mentale constructie die een deel van de wereld in vereenvoudigde vorm weergeeft
Variabele: een concept waarvan de waarde van gevalt tot geval te benaderen is
Meten: procedure waarmee de waarde van een variabele in een specifiek geval bepaald kan worden
, De interpretatieve sociologie: richt zich op de betekenissen die mensen aan hun gedrag toeschrijven.:
- Mensen construeren de werkelijkheid in hun dagelijks leven
- Met Max Webers verstehen proberen we te begrijpen hoe mensen hun wereld opvatten
De kritische sociologie: Gebruikt onderzoeken om sociale verandering teweeg te brengen:
- Richt zich op ongelijkheid
- Wijst het objectiviteit af, stelt dat elk onderzoek politiek is
3 stromingen in het sociologische onderzoek
Positieve psychologie Interpretatieve socio- Kritische sociologie
logie
Hoe zien we de werke- De samenleving is een De samenleving bestaat De samenleving bestaat
lijkheid? regelmatig functionerend uit continue interactie. uit patronen van onge-
geheel. Er bestaan een Door het toeschrijven lijkheid. De werkelijkheid
externe werkelijkheid van betekenissen aan is dat sommige catego-
hun gedrag, construeren rieën mensen andere
mensen de werkelijkheid groeperingen domineren
Hoe verrichten we on- - Onderzoekers verza- - Onderzoekers ontwik- Onderzoek is een strate-
derzoek? melen empirische, bij kelen een kwalitatieve gie waarmee gewenste
voorkeur kwantitatieve beschrijving van de sub- sociale veranderingen tot
data. jectieve betekenis die stand gebracht kunnen
mensen aan hun leven worden
- Onderzoekers probe- geven
ren neutrale observa-
tors te zijn
Corresponderende Structureel functionalis- Symbolisch interactio- Conflictsociologie
theoretische benade- me nisme
ringen
Gender en onderzoek
1. Androcentrisme: vraagstuk wordt vanuit mannelijk perspectief benaderd. gynocentrisme: wereld
vanuit het vrouwelijke perspectief bekijken
2. Overgeneraliseren: probleem doet zich voor als sociologen alleen maar data over mannen
verzamelen maar deze informatie gebruiken als conclusies over alle mensen trekken
3. Genderblindheid: Geen aandacht besteden aan de factor gender
4. Meten met twee maten: Onderzoekers moeten ervoor waken dat zij verschillende normen
hanteren voor vrouwen en mannen
5. Interferentie: het geslacht van de onderzoeker kan een onderzoek verstoren
Onderzoeksmethoden:
- Het experiment (het toetsen van een hypothese) Bijv. Stanfordgevangenis (Zimbardo)
- Enquêteonderzoek (vragen stellen aan respondenten)
- Participerende observatie (veldwerk)
- Bestaande bronnen
Bestuderen van gedrag van mensen.
Gedragingen zijn gebaseerd op persoonlijke keuzes?
- Sociologische theorieën
- Kernconcepten
- Sociale ongelijkheid
- Sociale institutie
Hoofdstuk 1: sociologie: visie, theorie en methode
Kernbegrippen
Sociologisch perspectief
Mondiale visie
Structureel functionalisme
Conflictsociologie
Symbolisch-interactionisme benadering
Rationelekeuzebenadering
Positivistische sociologie
Interpretatieve sociologie
Kritische sociologie
Sociologie: Het systematisch onderzoek van de menselijke samenleving
Het sociologisch perspectief: de samenleving beïnvloedt jouw keuzes (trouwen, kinderen krijgen,
zelfdoding)
Kijken als een socioloog:
- Marginaliteit
- Sociale crisis
(persoonlijke problemen transformeren tot maatschappelijke vraagstukken)
Mondiale visie
Sociologisch perspectief - samenleving
Globaal perspectief - Wereldvisie
Mondiale visie:
- Het leven wat we leiden wordt gevormd door het land waarin we leven
- De contacten tussen samenlevingen zijn zeer sterk toegenomen
- Veel sociale problemen waarmee de westerse wereld geconfronteerd wordt, zijn elders veel
ernstiger
- Globaal denken helpt ons om meer inzicht in onszelf te krijgen
Het sociologisch perspectief in de praktijk:
- Sociologie en overheidsbeleid
- Sociologie en persoonlijke groei
- Sociologie als voorbereiding op de arbeidsmarkt
Het ontstaan van de sociologie
De ontwikkeling van de sociologie is versneld door 3 belangrijke veranderingen die een transformatie van
de samenleving teweegbrachten:
- De industrialisering: Vroeger werkten mensen op het land maar door de komst van machines
weren ze samengevoegd en moesten ze in grote anomieme groepen werken. De tradities die hun
leefomgeving lang bepaald
, - De explosieve groei van steden: Steeds meer mensen gingen hun land afbakenen om de grote
fabrieken van wol van hun schapen te voorzien. Degene die geen land meer hadden trokken naar
de grote steden. Daar werd het drukker en kwamen er meer sociale problemen
- Nieuwe opvattingen over democratie en politieke rechten: Mensen gingen anders denken. De
aandacht verlegt zich van morele verplichtingen naar eigenbelang. In landen waar veel
maatschappelijke veranderingen waren ontstond de sociologie
Sociologische theorie: Een theorie verklaart hoe verschijnselen met elkaar samenhangen en op basis
hiervan kun je ook voorspellingen doen.
Sociologische benaderingen
Structureel functionalisme: Aandacht voor de sociale functies van een structuur, die er voor zorgen dat de
samenleving blijft functioneren
- Sociale structuur: relatief stabiele gedragspatronen
- Sociale functies: gevolgen van een sociaal patroon voor het functioneren van de totale samenleving
- Manifeste functies: De onderkende en beoogde functies van een sociaal patroon
- Latente functies: De niet onderkende en niet bedoelde gevolgen van een sociaal patroon. Bijvoorbeeld
een voor de hand liggende functie van het hoger onderwijs is dat mensen voorbereid worden op wat ze
later moeten kunnen. Een andere onderkende functie is dat ze hierdoor in contact met elkaar komen.
Een andere latente functie is het voorkomen van de werkeloosheid
- Sociale disfuncties: Een sociaal patroon dat het functioneren van de samenleving kan verstoren.
De conflictsociologie: Niet gericht op stabiliteit en solidariteit, maar op ongelijkheid.
- Sekseconflictbenadering: richt zich op de ongelijkheid en de conflicten tussen mannen en vrouwen
- Rassenconflictbenadering: richt zich op de ongelijkheid en conflicten tussen mensen met een
verschillende raciale en etnische achtergrond
De symbolisch-interactionismebenadering: een denkkader waarin de samenleving wordt opgevat als het
resultaat van de interacties tussen individúen
- Macroniveau: gekenmerkt door een oriëntatie op macroniveau. Richt zich op een totaalbeeld van sociale
structuren die de samenleving als geheel gestalte geven. (overzicht dat zij over de samenleving kan krijgen)
- Microniveau: een nauwkeurig en gedetailleerde beschrijving geven van de sociale interacties in een
concrete situatie. bijv. observeren hoe kinderen nieuwe spelletjes op het schoolplein bedenken
- De samenleving als resultaat van de sociale interacties tussen individuen
- Een continu proces van communicatie d.m.v. symbolen
De rationelekeuzebenadering: alle sociale handelingen zijn terug te voeren op de rationele keuze van
individuen over wat het beste voor ze is:
- Handelen wordt verklaard uit de kosten-batenanalyse
- De samenleving als resultaat van individuele gedragingen, gericht op nutsmaximalisatie
Sociologische onderzoeksmethoden
De positivistische sociologie: Gebruikt wetenschappelijke methoden om inzicht te krijgen in de relaties
tussen variabelen:
- Probeert oorzaak en gevolg relaties vast te stellen
- Stelt als voorwaarde dat de onderzoekers objectiviteit nastreven
Empirische sociologie: informatie die we met onze zintuigen kunnen verifiëren
Begrippen/concepten: mentale constructie die een deel van de wereld in vereenvoudigde vorm weergeeft
Variabele: een concept waarvan de waarde van gevalt tot geval te benaderen is
Meten: procedure waarmee de waarde van een variabele in een specifiek geval bepaald kan worden
, De interpretatieve sociologie: richt zich op de betekenissen die mensen aan hun gedrag toeschrijven.:
- Mensen construeren de werkelijkheid in hun dagelijks leven
- Met Max Webers verstehen proberen we te begrijpen hoe mensen hun wereld opvatten
De kritische sociologie: Gebruikt onderzoeken om sociale verandering teweeg te brengen:
- Richt zich op ongelijkheid
- Wijst het objectiviteit af, stelt dat elk onderzoek politiek is
3 stromingen in het sociologische onderzoek
Positieve psychologie Interpretatieve socio- Kritische sociologie
logie
Hoe zien we de werke- De samenleving is een De samenleving bestaat De samenleving bestaat
lijkheid? regelmatig functionerend uit continue interactie. uit patronen van onge-
geheel. Er bestaan een Door het toeschrijven lijkheid. De werkelijkheid
externe werkelijkheid van betekenissen aan is dat sommige catego-
hun gedrag, construeren rieën mensen andere
mensen de werkelijkheid groeperingen domineren
Hoe verrichten we on- - Onderzoekers verza- - Onderzoekers ontwik- Onderzoek is een strate-
derzoek? melen empirische, bij kelen een kwalitatieve gie waarmee gewenste
voorkeur kwantitatieve beschrijving van de sub- sociale veranderingen tot
data. jectieve betekenis die stand gebracht kunnen
mensen aan hun leven worden
- Onderzoekers probe- geven
ren neutrale observa-
tors te zijn
Corresponderende Structureel functionalis- Symbolisch interactio- Conflictsociologie
theoretische benade- me nisme
ringen
Gender en onderzoek
1. Androcentrisme: vraagstuk wordt vanuit mannelijk perspectief benaderd. gynocentrisme: wereld
vanuit het vrouwelijke perspectief bekijken
2. Overgeneraliseren: probleem doet zich voor als sociologen alleen maar data over mannen
verzamelen maar deze informatie gebruiken als conclusies over alle mensen trekken
3. Genderblindheid: Geen aandacht besteden aan de factor gender
4. Meten met twee maten: Onderzoekers moeten ervoor waken dat zij verschillende normen
hanteren voor vrouwen en mannen
5. Interferentie: het geslacht van de onderzoeker kan een onderzoek verstoren
Onderzoeksmethoden:
- Het experiment (het toetsen van een hypothese) Bijv. Stanfordgevangenis (Zimbardo)
- Enquêteonderzoek (vragen stellen aan respondenten)
- Participerende observatie (veldwerk)
- Bestaande bronnen
