lOMoARcPSD|4201562
KWALITATIEVE ONDERZOEKSTECHNIEKEN
1. WAT IS KWALITATIEF ONDERZOEK
• Er zijn heel veel verschillende vormen van kwalitatief onderzoek, wat zich uit in
verschillende:
Dataverzamelingstechnieken.
Analysemethoden.
Theoretische invalshoeken.
• Geen consensus over hoe men kwalitatief onderzoek moet definiëren.
• Kan vooral worden verklaard door de grote variatie in filosofische uitgangspunten in
kwalitatief onderzoek (gerelateerd aan wat kwalitatief kan / moet onderzoeken).
• Kwalitatief onderzoek kan je best omschrijven door te wijzen op een serie belangrijke maar
niet steeds samen voorkomende kenmerken:
1
, lOMoARcPSD|4201562
1.1 FORMULEREN VAN EEN PROBLEEMSTELLING IN EEN KWALITATIEF ONDERZOEK
Formuleren van een onderzoeksthema en specifieke onderzoeksvragen
Een onderzoeksthema beschrijft in algemene termen waar je onderzoek over wilt doen.
Bv. Onderzoek naar de communicatie tussen artsen en patiënten.
Een thema kan variëren in termen van abstractieniveau of focus, bv.:
o Onderzoek naar de relaties tussen artsen en patiënten (=algemeen thema).
Kan uiteenvallen in verschillende sub-thema’s, bv:
1. Onderzoek naar de communicatie tussen artsen en patiënten.
2. Onderzoek naar discriminatie van bepaalde categorieën van patiënten door artsen.
3. Onderzoek naar de rol van werklast op de kwaliteit van de relatie tussen artsen en
2
, lOMoARcPSD|4201562
patiënten.
Een thema wordt meestal niet uitgedrukt in vraagvorm, een onderzoeksvraag wel.
Een onderzoeksvraag beschrijft meer specifiek waar je onderzoek een antwoord op
probeert te vinden.
Bv. Hoe definiëren artsen en patiënten ‘goede communicatie’ en hoe komen die
opvattingen tot stand?
Opstellen van het centrale thema van je onderzoek en je specifieke onderzoeksvragen wordt
beïnvloed door:
1. Vormvereisten: coherentie, structuur en relevantie
2. Methodologische uitganspunten
3. Eigen interesses, kennis en ervaringen
4. Het publiek
5. Literatuur
6. Filosofische paradigma’s
1.1.1 Vormvereisten: coherentie, structuur en relevantie
Goede onderzoeksvragen zijn coherent, gefocust en relevant:
• Niet te veel en niet te weinig onderzoeksvragen (te veel / weinig ambitieus);
• Niet te breed en niet te eng (te vaag of ambitieus / te beperkend);
• Niet te veel of te weinig overlap tussen de verschillende onderzoeksvragen (herhaling / te weinig
coherentie);
• Duidelijk verband tussen onderzoeksvragen en overkoepelend thema(‘s) is belangrijk;
• Geen dubbele, driedubbele… onderzoekvragen (verwarrend);
• Consistent gebruik van concepten in formulering van onderzoeksvragen is belangrijk.
3
, lOMoARcPSD|4201562
1.1.2 Methodologische uitganspunten
1. Kwalitatief onderzoek vraagt eigen soort onderzoeksvragen:
• Normaal gezien kies je eerst onderzoeksvragen en pas nadien een adequate methodologie om die
onderzoeksvragen te beantwoorden, maar in deze cursus (en soms ook in de realiteit) worden
methodologische keuzes op voorhand gemaakt voor jou.
• Kwalitatief en kwantitatief onderzoek lenen zich goed voor het onderzoeken van bepaalde
onderzoekvragen, maar minder voor andere.
• Een veel voorkomende fout is dat studenten onderzoekvragen opstellen die adequaat door kwantitatief,
maar veel minder goed door kwalitatief onderzoek kunnen worden onderzocht.
• Stel in kwalitatief onderzoek geen onderzoeksvragen centraal waar je:
effecten probeert te meten (‘In welke mate of hoe sterk beïnvloedt variabele X, variabele Y?);
het al dan niet voorkomen van iets probeert te meten (‘Doet X zich voor of niet?’);
een zekere variatie probeert te meten of kwantificeren (‘In welke mate komt die opinie voor?’);
bepaalde hypotheses probeert te testen (‘Kunnen we hypothese X uit de literatuur bevestigen?’).
• Stel in kwalitatief onderzoek wel onderzoeksvragen centraal die:
à willen begrijpen ‘hoe iets gebeurt’;
à processen proberen te beschrijven;
à de betekenis van concepten proberen te begrijpen;
à Een verklaring voor een fenomeen inductief opbouwen;
à de kenmerken van concepten proberen te beschrijven (impliceert een variatie beschrijven in
kwalitatieve termen);
à nieuwe inzichten willen verkennen of ontdekken / exploreren in plaats van te testen.
4
KWALITATIEVE ONDERZOEKSTECHNIEKEN
1. WAT IS KWALITATIEF ONDERZOEK
• Er zijn heel veel verschillende vormen van kwalitatief onderzoek, wat zich uit in
verschillende:
Dataverzamelingstechnieken.
Analysemethoden.
Theoretische invalshoeken.
• Geen consensus over hoe men kwalitatief onderzoek moet definiëren.
• Kan vooral worden verklaard door de grote variatie in filosofische uitgangspunten in
kwalitatief onderzoek (gerelateerd aan wat kwalitatief kan / moet onderzoeken).
• Kwalitatief onderzoek kan je best omschrijven door te wijzen op een serie belangrijke maar
niet steeds samen voorkomende kenmerken:
1
, lOMoARcPSD|4201562
1.1 FORMULEREN VAN EEN PROBLEEMSTELLING IN EEN KWALITATIEF ONDERZOEK
Formuleren van een onderzoeksthema en specifieke onderzoeksvragen
Een onderzoeksthema beschrijft in algemene termen waar je onderzoek over wilt doen.
Bv. Onderzoek naar de communicatie tussen artsen en patiënten.
Een thema kan variëren in termen van abstractieniveau of focus, bv.:
o Onderzoek naar de relaties tussen artsen en patiënten (=algemeen thema).
Kan uiteenvallen in verschillende sub-thema’s, bv:
1. Onderzoek naar de communicatie tussen artsen en patiënten.
2. Onderzoek naar discriminatie van bepaalde categorieën van patiënten door artsen.
3. Onderzoek naar de rol van werklast op de kwaliteit van de relatie tussen artsen en
2
, lOMoARcPSD|4201562
patiënten.
Een thema wordt meestal niet uitgedrukt in vraagvorm, een onderzoeksvraag wel.
Een onderzoeksvraag beschrijft meer specifiek waar je onderzoek een antwoord op
probeert te vinden.
Bv. Hoe definiëren artsen en patiënten ‘goede communicatie’ en hoe komen die
opvattingen tot stand?
Opstellen van het centrale thema van je onderzoek en je specifieke onderzoeksvragen wordt
beïnvloed door:
1. Vormvereisten: coherentie, structuur en relevantie
2. Methodologische uitganspunten
3. Eigen interesses, kennis en ervaringen
4. Het publiek
5. Literatuur
6. Filosofische paradigma’s
1.1.1 Vormvereisten: coherentie, structuur en relevantie
Goede onderzoeksvragen zijn coherent, gefocust en relevant:
• Niet te veel en niet te weinig onderzoeksvragen (te veel / weinig ambitieus);
• Niet te breed en niet te eng (te vaag of ambitieus / te beperkend);
• Niet te veel of te weinig overlap tussen de verschillende onderzoeksvragen (herhaling / te weinig
coherentie);
• Duidelijk verband tussen onderzoeksvragen en overkoepelend thema(‘s) is belangrijk;
• Geen dubbele, driedubbele… onderzoekvragen (verwarrend);
• Consistent gebruik van concepten in formulering van onderzoeksvragen is belangrijk.
3
, lOMoARcPSD|4201562
1.1.2 Methodologische uitganspunten
1. Kwalitatief onderzoek vraagt eigen soort onderzoeksvragen:
• Normaal gezien kies je eerst onderzoeksvragen en pas nadien een adequate methodologie om die
onderzoeksvragen te beantwoorden, maar in deze cursus (en soms ook in de realiteit) worden
methodologische keuzes op voorhand gemaakt voor jou.
• Kwalitatief en kwantitatief onderzoek lenen zich goed voor het onderzoeken van bepaalde
onderzoekvragen, maar minder voor andere.
• Een veel voorkomende fout is dat studenten onderzoekvragen opstellen die adequaat door kwantitatief,
maar veel minder goed door kwalitatief onderzoek kunnen worden onderzocht.
• Stel in kwalitatief onderzoek geen onderzoeksvragen centraal waar je:
effecten probeert te meten (‘In welke mate of hoe sterk beïnvloedt variabele X, variabele Y?);
het al dan niet voorkomen van iets probeert te meten (‘Doet X zich voor of niet?’);
een zekere variatie probeert te meten of kwantificeren (‘In welke mate komt die opinie voor?’);
bepaalde hypotheses probeert te testen (‘Kunnen we hypothese X uit de literatuur bevestigen?’).
• Stel in kwalitatief onderzoek wel onderzoeksvragen centraal die:
à willen begrijpen ‘hoe iets gebeurt’;
à processen proberen te beschrijven;
à de betekenis van concepten proberen te begrijpen;
à Een verklaring voor een fenomeen inductief opbouwen;
à de kenmerken van concepten proberen te beschrijven (impliceert een variatie beschrijven in
kwalitatieve termen);
à nieuwe inzichten willen verkennen of ontdekken / exploreren in plaats van te testen.
4
