Rechtssociologie
1
,2
,Hoofdstuk 1: Wat is rechtssociologie?
Inleiding
Effectiviteit is de verhouding tussen de doelstellingen van de wetgever en de uitkomsten die
uit de regel voortvloeien. Effectiviteit is niet hetzelfde als effect, effect is het gevolg van een
regel, effectiviteit is een relatie. Het is dus mogelijk dat de regel een nobele bedoeling heeft
en dat de effecten tot ies anders leiden. Ook is het mogelijk dat er neveneffecten zijn,
sommig effecten zijn negatief en andere effecten positief. De multi-interpretabiliteit van een
regel is het feit dat er in één regel verschillende doelstellingen vervat zitten en dat maakt het
niet altijd makkelijk om de effectiviteit te meten.
Efficiëntie gaat over de middelen die men inzet om de doelstelling van regels te bereiken. Bv:
de bedoeling van de regel is een vermindering van het aantal verkeersslachtoffers, men gaat
de maximumsnelheid verlagen, men zal camera’s moeten plaatsen en die controleren om
degene die de regels verbreken te beboeten, men zal dus enorm veel middelen nodig
hebben wat duur is. Het kan zijn dat de regelgever de snelheid onder controle krijgt maar
3
, hier enorm veel middelen voor nodig heeft. de regel zal in dat geval effectief zijn, maar niet
efficiënt.
1.1. Interne vs. externe kijk op het recht
De interne kijk op het recht heeft betrekking op het juridisch denken:
Wat houdt de regel in (regelgeving)?
Wat zegt de instantie die de regel toepast (rechtsbedeling)?
Hoe interpreteert de commentator de regel (rechtsleer)?
law in the books
De externe kijk op het recht heef betrekking op het sociaalwetenschappelijk denken:
• Hoe is de regel tot stand gekomen (sociale genese)?
• In welke mate wordt de regel gevolgd (conformiteit)?
o “law in the books” en “law in action” (R. Pound)
o In welke mate kennen en aanvaarden de rechtsonderhorigen de regel
(kennis en houding)?
• Wie speelt een rol bij de interpretatie van de regel (actoren)?
• Op welke manier passen de bevoegde instanties de regels toe (implementatie)?
• In welke mate is de regel effectief (effectiviteit) en efficiënt (efficiëntie)?
• Heeft de regel mogelijke neveneffecten (impact)?
• Hoe kunnen rechtszoekenden hun recht vinden (toegang tot het recht)?
• In welke mate beantwoordt de regel aan de principes van de rechtsstaat (“rule of
law”)?
o Gelijkheid, rechtszekerheid, onpartijdigheid, rechtvaardigheid, billijkheid
o “de aspiraties van het recht vormen de inspiraties van de RS” (K. Schuyt)
law in action
1.2. Een normatieve vs. empirische wetenschapsbenadering
Normatief: het recht bestudeert hoe menselijk gedrag zou moeten zijn
Empirisch: de sociale wetenschappen bestuderen hoe gedrag feitelijk is:
Waardenvrij of waardengebonden en waarderingsvrij?
Over de sociologie – Jean van Houtt e
1. Ontwikkeling van de rechtssociologie in België
Dit gaat over de ontwikkeling van rechtssociologie in België. Eerst begint hij over de
ontwikkeling van de algemene sociologie want rechtssociologie is een onderdeel van een
breder begrip. De sociologie is een heel grote en omvattende wetenschap met enorm veel
onderverdelingen. Binnen de rechtssociologie zijn er ook nog verschillende onderdelen. Van
Houtte schetst een snel en breed overzicht van de sociologie in België.
Durckheim was gefascineerd door het probleem van de orde, hij probeerde een samenleving
te creeëren die vanuit het bewustzijn van mensen hen ertoe zou brengen om vanuit zichzelf
4
1
,2
,Hoofdstuk 1: Wat is rechtssociologie?
Inleiding
Effectiviteit is de verhouding tussen de doelstellingen van de wetgever en de uitkomsten die
uit de regel voortvloeien. Effectiviteit is niet hetzelfde als effect, effect is het gevolg van een
regel, effectiviteit is een relatie. Het is dus mogelijk dat de regel een nobele bedoeling heeft
en dat de effecten tot ies anders leiden. Ook is het mogelijk dat er neveneffecten zijn,
sommig effecten zijn negatief en andere effecten positief. De multi-interpretabiliteit van een
regel is het feit dat er in één regel verschillende doelstellingen vervat zitten en dat maakt het
niet altijd makkelijk om de effectiviteit te meten.
Efficiëntie gaat over de middelen die men inzet om de doelstelling van regels te bereiken. Bv:
de bedoeling van de regel is een vermindering van het aantal verkeersslachtoffers, men gaat
de maximumsnelheid verlagen, men zal camera’s moeten plaatsen en die controleren om
degene die de regels verbreken te beboeten, men zal dus enorm veel middelen nodig
hebben wat duur is. Het kan zijn dat de regelgever de snelheid onder controle krijgt maar
3
, hier enorm veel middelen voor nodig heeft. de regel zal in dat geval effectief zijn, maar niet
efficiënt.
1.1. Interne vs. externe kijk op het recht
De interne kijk op het recht heeft betrekking op het juridisch denken:
Wat houdt de regel in (regelgeving)?
Wat zegt de instantie die de regel toepast (rechtsbedeling)?
Hoe interpreteert de commentator de regel (rechtsleer)?
law in the books
De externe kijk op het recht heef betrekking op het sociaalwetenschappelijk denken:
• Hoe is de regel tot stand gekomen (sociale genese)?
• In welke mate wordt de regel gevolgd (conformiteit)?
o “law in the books” en “law in action” (R. Pound)
o In welke mate kennen en aanvaarden de rechtsonderhorigen de regel
(kennis en houding)?
• Wie speelt een rol bij de interpretatie van de regel (actoren)?
• Op welke manier passen de bevoegde instanties de regels toe (implementatie)?
• In welke mate is de regel effectief (effectiviteit) en efficiënt (efficiëntie)?
• Heeft de regel mogelijke neveneffecten (impact)?
• Hoe kunnen rechtszoekenden hun recht vinden (toegang tot het recht)?
• In welke mate beantwoordt de regel aan de principes van de rechtsstaat (“rule of
law”)?
o Gelijkheid, rechtszekerheid, onpartijdigheid, rechtvaardigheid, billijkheid
o “de aspiraties van het recht vormen de inspiraties van de RS” (K. Schuyt)
law in action
1.2. Een normatieve vs. empirische wetenschapsbenadering
Normatief: het recht bestudeert hoe menselijk gedrag zou moeten zijn
Empirisch: de sociale wetenschappen bestuderen hoe gedrag feitelijk is:
Waardenvrij of waardengebonden en waarderingsvrij?
Over de sociologie – Jean van Houtt e
1. Ontwikkeling van de rechtssociologie in België
Dit gaat over de ontwikkeling van rechtssociologie in België. Eerst begint hij over de
ontwikkeling van de algemene sociologie want rechtssociologie is een onderdeel van een
breder begrip. De sociologie is een heel grote en omvattende wetenschap met enorm veel
onderverdelingen. Binnen de rechtssociologie zijn er ook nog verschillende onderdelen. Van
Houtte schetst een snel en breed overzicht van de sociologie in België.
Durckheim was gefascineerd door het probleem van de orde, hij probeerde een samenleving
te creeëren die vanuit het bewustzijn van mensen hen ertoe zou brengen om vanuit zichzelf
4
