Paragraaf 6.1
Opwarming van de aarde
► Het klimaat op aarde verandert door het gebruik van fossiele brandstoffen. Er komt extra
CO2 in de lucht door fabrieken, verkeer, huishoudens en opwekken van elektriciteit.
● CO2 is een broeikasgas dat warmte vasthoudt in de dampkring. Door de extra uitstoot van
CO2 stijgt de temperatuur op aarde. Dat heet het versterkte broeikaseffect.
■ Door de opwarming smelten sneeuw en ijs in de poolstreken en in de bergen. Ook wordt
het klimaat extremer: meer stormen, stortregens, hittegolven en langdurige droogten.
Minder CO2 in de dampkring
► Veel landen willen de CO2-uitstoot halveren in 2030. In 2050 wil
Nederland klimaatneutraal zijn. Daarvoor zijn veranderingen nodig.
● Er moet zuiniger worden omgegaan met energie. Energiebesparing kan door het isoleren
van huizen, het gebruik van energiezuinige apparaten, minder auto- en vliegverkeer en nog
veel andere maatregelen.
● Er moeten nieuwe energiebronnen worden gebruikt. Duurzame of hernieuwbare
energiebronnen raken nooit op. Ook brengen ze geen CO2 in de lucht. Het omschakelen van
het gebruik van fossiele naar duurzame energiebronnen heet energietransitie.
Van grijs naar groen
► In Nederland is het aandeel van duurzame energie nog klein.
● Windenergie is schone energie, zonder CO2-uitstoot. De windmolens worden steeds
groter, beter en goedkoper. Nadelen: het waait niet altijd, ze maken herrie en veel mensen
vinden ze lelijk. Oplossing: (dure) windparken op zee. Het waait er bijna altijd en minder last
voor bewoners.
● Het opwekken van zonne-energie neemt snel toe door zonnepanelen op daken en grote
zonneparken. Nadeel van zonne-energie: de zon schijnt niet altijd. Er zijn ook zonneparken.
● Warmtepompen gebruiken lucht- en bodemwarmte om het huis en het kraanwater op een
duurzame manier te verwarmen. Er is dan minder of geen gas nodig.
● Zo’n 60% van de duurzame energie in Nederland wordt opgewekt met biomassa, die
bestaat uit organisch materiaal. Energiecentrales en afvalverbrandingsinstallaties gebruiken
de biomassa om elektriciteit op te wekken. Ook worden er biobrandstoffen van gemaakt.
■ Biomassa is een duurzame energiebron die nooit opraakt. De vrijkomende CO2 hebben
planten en bomen uit de lucht opgenomen (fotosynthese). Biomassa is niet duurzaam als er
geen nieuwe planten en bomen zijn die CO2 uit de lucht opnemen.
Inhaalrace
► Bij de energietransitie liep Nederland achter bij andere Europese landen. Die hebben
soms meer mogelijkheden om duurzame energie op te wekken, zoals hydro-
elektriciteit of zonne-energie. Maar er is in Nederland ook te weinig aandacht geweest voor
de energietransitie.
● Inmiddels is dat veranderd. Er zijn extra maatregelen genomen om de energietransitie te
, versnellen, zoals het sluiten van kolencentrales en subsidies op warmtepompen,
zonnepanelen en elektrische auto’s.
Paragraaf 6.2
Bron 1 Neerslag: meer en heviger
Door de opwarming kan lucht boven zee meer waterdamp opnemen. De
overheersende westenwind brengt de vochtige lucht aan land. Het gevolg is meer regen: niet
vaker, maar de buien zijn zwaarder en heviger.
Bron 2 Droge zomers
Er komen meer perioden met langdurige droogte, vooral in de zomer. De verdamping is dan
groter dan de neerslag waardoor er een neerslagtekort ontstaat. De verdamping gaat vooral
via planten en bomen. Hoe warmer, zonniger en winderiger, hoe meer water er verdampt.
Het verschil tussen neerslag en verdamping noem je de waterbalans.
Bron 3 Stijgende temperatuur
De temperatuur blijft stijgen. De winters worden zachter: minder vorst- en ijsdagen. De
zomers worden warmer: meer zomerse dagen, tropische dagen en hittegolven.
Bron 4 Het klimaat in de toekomst
Het KNMI maakt prognoses (berekende voorspellingen) van ons klimaat: de scenario’s G, G+,
W en W+.
Bron 5 Stedelijk warmte-eiland
In steden is het gemiddeld warmer dan in het omliggende landelijk gebied: stedelijk
warmte-eiland. De warmste plekken zijn de dichtst bebouwde wijken, met veel steen en
weinig groen (bomen, parken) of water.
Opwarming van de aarde
► Het klimaat op aarde verandert door het gebruik van fossiele brandstoffen. Er komt extra
CO2 in de lucht door fabrieken, verkeer, huishoudens en opwekken van elektriciteit.
● CO2 is een broeikasgas dat warmte vasthoudt in de dampkring. Door de extra uitstoot van
CO2 stijgt de temperatuur op aarde. Dat heet het versterkte broeikaseffect.
■ Door de opwarming smelten sneeuw en ijs in de poolstreken en in de bergen. Ook wordt
het klimaat extremer: meer stormen, stortregens, hittegolven en langdurige droogten.
Minder CO2 in de dampkring
► Veel landen willen de CO2-uitstoot halveren in 2030. In 2050 wil
Nederland klimaatneutraal zijn. Daarvoor zijn veranderingen nodig.
● Er moet zuiniger worden omgegaan met energie. Energiebesparing kan door het isoleren
van huizen, het gebruik van energiezuinige apparaten, minder auto- en vliegverkeer en nog
veel andere maatregelen.
● Er moeten nieuwe energiebronnen worden gebruikt. Duurzame of hernieuwbare
energiebronnen raken nooit op. Ook brengen ze geen CO2 in de lucht. Het omschakelen van
het gebruik van fossiele naar duurzame energiebronnen heet energietransitie.
Van grijs naar groen
► In Nederland is het aandeel van duurzame energie nog klein.
● Windenergie is schone energie, zonder CO2-uitstoot. De windmolens worden steeds
groter, beter en goedkoper. Nadelen: het waait niet altijd, ze maken herrie en veel mensen
vinden ze lelijk. Oplossing: (dure) windparken op zee. Het waait er bijna altijd en minder last
voor bewoners.
● Het opwekken van zonne-energie neemt snel toe door zonnepanelen op daken en grote
zonneparken. Nadeel van zonne-energie: de zon schijnt niet altijd. Er zijn ook zonneparken.
● Warmtepompen gebruiken lucht- en bodemwarmte om het huis en het kraanwater op een
duurzame manier te verwarmen. Er is dan minder of geen gas nodig.
● Zo’n 60% van de duurzame energie in Nederland wordt opgewekt met biomassa, die
bestaat uit organisch materiaal. Energiecentrales en afvalverbrandingsinstallaties gebruiken
de biomassa om elektriciteit op te wekken. Ook worden er biobrandstoffen van gemaakt.
■ Biomassa is een duurzame energiebron die nooit opraakt. De vrijkomende CO2 hebben
planten en bomen uit de lucht opgenomen (fotosynthese). Biomassa is niet duurzaam als er
geen nieuwe planten en bomen zijn die CO2 uit de lucht opnemen.
Inhaalrace
► Bij de energietransitie liep Nederland achter bij andere Europese landen. Die hebben
soms meer mogelijkheden om duurzame energie op te wekken, zoals hydro-
elektriciteit of zonne-energie. Maar er is in Nederland ook te weinig aandacht geweest voor
de energietransitie.
● Inmiddels is dat veranderd. Er zijn extra maatregelen genomen om de energietransitie te
, versnellen, zoals het sluiten van kolencentrales en subsidies op warmtepompen,
zonnepanelen en elektrische auto’s.
Paragraaf 6.2
Bron 1 Neerslag: meer en heviger
Door de opwarming kan lucht boven zee meer waterdamp opnemen. De
overheersende westenwind brengt de vochtige lucht aan land. Het gevolg is meer regen: niet
vaker, maar de buien zijn zwaarder en heviger.
Bron 2 Droge zomers
Er komen meer perioden met langdurige droogte, vooral in de zomer. De verdamping is dan
groter dan de neerslag waardoor er een neerslagtekort ontstaat. De verdamping gaat vooral
via planten en bomen. Hoe warmer, zonniger en winderiger, hoe meer water er verdampt.
Het verschil tussen neerslag en verdamping noem je de waterbalans.
Bron 3 Stijgende temperatuur
De temperatuur blijft stijgen. De winters worden zachter: minder vorst- en ijsdagen. De
zomers worden warmer: meer zomerse dagen, tropische dagen en hittegolven.
Bron 4 Het klimaat in de toekomst
Het KNMI maakt prognoses (berekende voorspellingen) van ons klimaat: de scenario’s G, G+,
W en W+.
Bron 5 Stedelijk warmte-eiland
In steden is het gemiddeld warmer dan in het omliggende landelijk gebied: stedelijk
warmte-eiland. De warmste plekken zijn de dichtst bebouwde wijken, met veel steen en
weinig groen (bomen, parken) of water.
