Probleem 1
1. Hoe verhoudt de Trias Politica zich tot het Nederlandse Staatsrecht?
Het gezag is verdeeld over verschillende organen, en elk orgaan heeft de ander nodig om zijn gezag
uit te voeren. Zo ontstaat er evenwicht en stabiliteit tussen de machten, dit is een stelsel van checks
and balances. Om dit te bereiken moet het gezag tussen verschillende organen worden verdeeld en
moeten zij ieder verantwoordingsplicht hebben.
Montesquieu schreef in zijn boek ‘De l’Esprit des Lois’ over het Engelse staatsstelsel die toen bestond
uit de koning, het parlement en de rechterlijke macht. Het parlement maakte de wetten, de koning
voerde deze uit en de rechterlijke macht controleerde of de koning wel handelde op grond van de
wet. Hij bepleitte dat de overheidstaken wetgeving, bestuur en rechtspraak niet in één hand moeten
berusten, dit wordt later de ‘trias politica’ genoemd.
- De essentie van de trias politica in Nederland is hetzelfde gebleven, maar in de loop der tijd is
de toepassing hiervan wel veranderd. De regering, die de wetten uitvoert, heeft nu een
bredere rol, in de Grondwet wordt dit ‘’bestuur’’ genoemd, dit houdt in het uitvoeren van
wetten en de zelfstandige taak (beslissen over budget, verdragen etc.).
- Ook zijn de organen in het huidige stelsel niet volledig gescheiden maar zijn ze afhankelijk
van elkaar, zij moeten elkaar controleren en in evenwicht houden.
- Verder is er nog de territoriale splitsing in het Nederlandse stelsel. Dit betekent dat organen
hun bevoegdheid overgeven aan gemeentelijke of provinciale organen. Zo wordt de macht in
het huidige stelsel ook verdeeld.
2. Wat zijn de kenmerken van een democratische rechtstaat?
Democratie:
1. Een democratie is niet denkbaar zonder vrije en geheime verkiezingen, met redelijke
tussenpozen, van het parlement. Burgers hebben passief en actief kiesrecht.
2. Er moet sprake zijn van openheid voor machtswisseling.
3. Het parlement dient een centrale rol te spelen in het staatsbestel.
Rechtsstaat materiële waarborgen:
1. De staat erkent dat individuen en particuliere instellingen een staatsvrije sfeer hebben.
2. Optreden van het bestuur dat voor de burger bezwarend is, moet berusten op een algemene
regel die de bevoegdheid van het desbetreffende orgaan omschrijft. (Legaliteitsbeginsel)
3. De regels waarin de bevoegdheden van een staatsorgaan zijn omschreven, moeten zijn
vastgesteld door een ander orgaan.
4. Geschillen tussen burger en staat moeten worden beslist door een onafhankelijke,
onpartijdige rechter.
Zes elementen van de rechtsstaat volgens Kortmann:
1. Het legaliteitsbeginsel
2. Er moet een algemene regel zijn die het overheidsoptreden ten opzichte van de burgers
rechtvaardigt.
3. De wetgevende en uitvoerende macht moeten niet in één hand berusten.
, 4. Het democratie principe is belangrijk voor een rechtsstaat. De belangrijkste wetgeving moet
door de kiezers zelf of de volksvertegenwoordiging worden gemaakt.
5. Rechtsbescherming tegen de overheid
6. Klassieke grondrechten
Grondregels van de democratische rechtsstaat:
1. Geen bevoegdheid zonder grondslag in de wet of Grondwet. Het handelen van ambtenaren
moet berusten op een wettelijke regeling, en hiermee ook in overeenstemming zijn.
Wanneer dit niet gebeurt kan de rechter de onrechtmatige beslissingen of daden achteraf
aantasten. De controle van rechters ligt vooral bij hogere rechters. Over het algemeen moet
een handelen waarbij dwang van sprake is berusten op een wettelijke regel. Het
legaliteitsbeginsel wordt vooral in formele zin nageleefd omdat de Staten-Generaal en
regering hun wetgevende bevoegdheid delegeert aan lagere instanties zoals alleen de
regering of individuele ministers.
2. Niemand kan een bevoegdheid uitoefenen zonder verantwoording schuldig te zijn of zonder
dat op die uitoefening controle bestaat.
a. De rechter wordt gecontroleerd door hogere rechters, en art. 122 Gw stelt dat de
regering, mits daarbij bepaalde vormen in acht zijn genomen, het recht van gratie
van straffen heeft. Hier is de Minister van Justitie en Veiligheid verantwoordelijk
voor.
b. Een handelend orgaan moet verantwoordelijkheid kunnen afleggen waarom het zijn
bevoegdheid al of niet heeft uitgeoefend en waarom het op deze manier heeft
moeten gebeuren. Vormen van verantwoordelijkheidsplicht:
i. Politieke verantwoordelijkheidsplicht
ii. Ambtelijke ondergeschiktheid
iii. Bestuurlijk toezicht
iv. Strafrechtelijke verantwoordelijkheid
v. Beroep
vi. Burgerlijke rechter
vii. Rechterlijke toetsing van wetgeving
3. Wat is de rol van de Staten-Generaal en hoe wordt die gekozen?
- Controle: De Staten-Generaal controleert de regering en wanneer er een groot verschil
bestaat tussen de meningen van de Staten-Generaal en de regering, gaat de mening van het
parlement voor.
- Samenwerking: Er is ook sprake van samenwerking tussen het parlement en de regering, het
parlement moet de argumenten van de regering ernstig overwegen en de regering moet
rekening houden met de wensen van het parlement. Beleid en wetgeving moeten ‘in
algemeen overleg’ worden vastgesteld.
- De werkzaamheden van de Eerste en Tweede kamer worden verder uitgewerkt in het
Reglement van Orde Eerste en Tweede Kamer.
Dualisme = de regering en Staten-Generaal hebben ieder hun eigen functie en daarmee hun eigen
verantwoordelijkheden. Scheiding tussen de wetgevende en de uitvoerende macht.
1. Hoe verhoudt de Trias Politica zich tot het Nederlandse Staatsrecht?
Het gezag is verdeeld over verschillende organen, en elk orgaan heeft de ander nodig om zijn gezag
uit te voeren. Zo ontstaat er evenwicht en stabiliteit tussen de machten, dit is een stelsel van checks
and balances. Om dit te bereiken moet het gezag tussen verschillende organen worden verdeeld en
moeten zij ieder verantwoordingsplicht hebben.
Montesquieu schreef in zijn boek ‘De l’Esprit des Lois’ over het Engelse staatsstelsel die toen bestond
uit de koning, het parlement en de rechterlijke macht. Het parlement maakte de wetten, de koning
voerde deze uit en de rechterlijke macht controleerde of de koning wel handelde op grond van de
wet. Hij bepleitte dat de overheidstaken wetgeving, bestuur en rechtspraak niet in één hand moeten
berusten, dit wordt later de ‘trias politica’ genoemd.
- De essentie van de trias politica in Nederland is hetzelfde gebleven, maar in de loop der tijd is
de toepassing hiervan wel veranderd. De regering, die de wetten uitvoert, heeft nu een
bredere rol, in de Grondwet wordt dit ‘’bestuur’’ genoemd, dit houdt in het uitvoeren van
wetten en de zelfstandige taak (beslissen over budget, verdragen etc.).
- Ook zijn de organen in het huidige stelsel niet volledig gescheiden maar zijn ze afhankelijk
van elkaar, zij moeten elkaar controleren en in evenwicht houden.
- Verder is er nog de territoriale splitsing in het Nederlandse stelsel. Dit betekent dat organen
hun bevoegdheid overgeven aan gemeentelijke of provinciale organen. Zo wordt de macht in
het huidige stelsel ook verdeeld.
2. Wat zijn de kenmerken van een democratische rechtstaat?
Democratie:
1. Een democratie is niet denkbaar zonder vrije en geheime verkiezingen, met redelijke
tussenpozen, van het parlement. Burgers hebben passief en actief kiesrecht.
2. Er moet sprake zijn van openheid voor machtswisseling.
3. Het parlement dient een centrale rol te spelen in het staatsbestel.
Rechtsstaat materiële waarborgen:
1. De staat erkent dat individuen en particuliere instellingen een staatsvrije sfeer hebben.
2. Optreden van het bestuur dat voor de burger bezwarend is, moet berusten op een algemene
regel die de bevoegdheid van het desbetreffende orgaan omschrijft. (Legaliteitsbeginsel)
3. De regels waarin de bevoegdheden van een staatsorgaan zijn omschreven, moeten zijn
vastgesteld door een ander orgaan.
4. Geschillen tussen burger en staat moeten worden beslist door een onafhankelijke,
onpartijdige rechter.
Zes elementen van de rechtsstaat volgens Kortmann:
1. Het legaliteitsbeginsel
2. Er moet een algemene regel zijn die het overheidsoptreden ten opzichte van de burgers
rechtvaardigt.
3. De wetgevende en uitvoerende macht moeten niet in één hand berusten.
, 4. Het democratie principe is belangrijk voor een rechtsstaat. De belangrijkste wetgeving moet
door de kiezers zelf of de volksvertegenwoordiging worden gemaakt.
5. Rechtsbescherming tegen de overheid
6. Klassieke grondrechten
Grondregels van de democratische rechtsstaat:
1. Geen bevoegdheid zonder grondslag in de wet of Grondwet. Het handelen van ambtenaren
moet berusten op een wettelijke regeling, en hiermee ook in overeenstemming zijn.
Wanneer dit niet gebeurt kan de rechter de onrechtmatige beslissingen of daden achteraf
aantasten. De controle van rechters ligt vooral bij hogere rechters. Over het algemeen moet
een handelen waarbij dwang van sprake is berusten op een wettelijke regel. Het
legaliteitsbeginsel wordt vooral in formele zin nageleefd omdat de Staten-Generaal en
regering hun wetgevende bevoegdheid delegeert aan lagere instanties zoals alleen de
regering of individuele ministers.
2. Niemand kan een bevoegdheid uitoefenen zonder verantwoording schuldig te zijn of zonder
dat op die uitoefening controle bestaat.
a. De rechter wordt gecontroleerd door hogere rechters, en art. 122 Gw stelt dat de
regering, mits daarbij bepaalde vormen in acht zijn genomen, het recht van gratie
van straffen heeft. Hier is de Minister van Justitie en Veiligheid verantwoordelijk
voor.
b. Een handelend orgaan moet verantwoordelijkheid kunnen afleggen waarom het zijn
bevoegdheid al of niet heeft uitgeoefend en waarom het op deze manier heeft
moeten gebeuren. Vormen van verantwoordelijkheidsplicht:
i. Politieke verantwoordelijkheidsplicht
ii. Ambtelijke ondergeschiktheid
iii. Bestuurlijk toezicht
iv. Strafrechtelijke verantwoordelijkheid
v. Beroep
vi. Burgerlijke rechter
vii. Rechterlijke toetsing van wetgeving
3. Wat is de rol van de Staten-Generaal en hoe wordt die gekozen?
- Controle: De Staten-Generaal controleert de regering en wanneer er een groot verschil
bestaat tussen de meningen van de Staten-Generaal en de regering, gaat de mening van het
parlement voor.
- Samenwerking: Er is ook sprake van samenwerking tussen het parlement en de regering, het
parlement moet de argumenten van de regering ernstig overwegen en de regering moet
rekening houden met de wensen van het parlement. Beleid en wetgeving moeten ‘in
algemeen overleg’ worden vastgesteld.
- De werkzaamheden van de Eerste en Tweede kamer worden verder uitgewerkt in het
Reglement van Orde Eerste en Tweede Kamer.
Dualisme = de regering en Staten-Generaal hebben ieder hun eigen functie en daarmee hun eigen
verantwoordelijkheden. Scheiding tussen de wetgevende en de uitvoerende macht.
