10. Developmental Coordination Disorder (DCD)
Coördinatieontwikkelingsstoornis
WAT IS DCD?
Terminologie
DCD = Developmental Coordination Disorder (coördinatieontwikkelingsstoornis)
• DSM5: coördinatieontwikkelingsstoornis onder motorische ontwikkelingsstoornissen
• Vroeger diverse benamingen: ‘clumsy child syndrome’, ‘specifieke
ontwikkelingsstoornis van motorisch functie’, ‘(ontwikkelings)dyspraxie’
® NU internationale term: DCD
Definitie
= stoornis die gekenmerkt wordt door hardnekkig probleem met aanleren en/of
vlot uitvoeren van gecoördineerde motorische vaardigheden (Van de Voorde)
- Stoornis: eenduidig meetbare achterstand in motorische vaardigheden t.a.v.
leerjaargenoten
o Ontwikkelingsstoornis dus aangeboren: kenmerken worden duidelijk doorheen
ontwikkeling
- Hardnekkig probleem: probleem verdwijnt niet zomaar met extra hulp of door
wegnemen van belemmerende factoren, de achterstand blijft
- Aanleren en/of vlot uitvoeren: aanleren van motorische vaardigheden verloopt
moeilijk, maar eenmaal aangeleerd blijft uitvoeren ervan beperkt en in meeste
gevallen traag
- Gecoördineerde motorische vaardigheden: ernstige problemen met vaardigheden
waarvoor motorische coördinatie vereist is
o Coördinatie = vermogen om controle uit te oefenen op afzonderlijke
lichaamsdelen die betrokken zijn in een complex bewegingspatroon en deze
integreren in vloeiende en succesvolle poging om een bepaald doel te bereiken
Primaire kenmerken
• Vooral problemen op 3 gebieden:
- Problemen met motorisch leren: meer moeite met aanleren van nieuwe
bewegingen
o Motorische vaardigheden die andere kinderen spontaan leren, verwerven zij
niet automatisch (vb. eten met mes en vork, knippen,...) > deze
vaardigheden moeten expliciet worden aangeleerd en het duurt ook langer
voor ze deze beheersen
- Problemen met motorische coördinatie/controle: wanneer ze vaardigheden
beheersen, blijven ze problemen ervaren in het uitvoeren ervan
o Meer moeite, aandacht en energie, het gaat trager en uitvoering is minder
nauwkeurig
o 1 vd eerste dingen die opvallen op school: enorme traagheid bij uitvoeren
van motorische handelingen (vb. omkleden, materiaal nemen), moeite met
plannen, programmeren, afstemmen en/of controleren van bewegingen,
bewegingen verlopen houterig, stroef, schokkerig en hoekig
, - Onhandigheid: meer dingen laten vallen, dingen omstoten, ergens tegen botsen,
stuntelig bewegen, zwak evenwicht, veel struikelen en vallen, bij lopen niet op
tijd kunnen stoppen
• Grote verschillen tussen kinderen:
- Leeftijd waarop symptomen tot uiting komen
- Soort motorische vaardigheden waarmee ze problemen hebben
- Ernst van de problemen
- Kwantitatieve (trager) + kwalitatieve (anders) verschillen met kinderen zonder
DCD
- Sommige kinderen met DCD hebben problemen met alle vaardigheden waarbij
motorische coördinatie nodig is, andere kinderen hebben enkel beperkingen in
fijne of grove motoriek
- Sommige kinderen vertonen geen problemen wanneer ze activiteiten op hun
eigen tempo mogen uitvoeren, maar enkel als er tijdsdruk is
• Bij diagnosestelling DCD: belangrijk dat het gaat om stoornis in motoriek die niet
toe te schrijven is aan een lichamelijke stoornis of aan een andere
ontwikkelingsstoornis (vb. ASS, verstandelijke beperking)
• Gaat niet over bepaalde bewegingen die niet kunnen uitgevoerd worden, maar er
zijn mildere motorische problemen: wel in staat om te bewegen maar bewegingen
worden trager, minder precies en onhandiger uitgevoerd
Verloop
Baby – en Later bereiken of minder kwalitatief uitvoeren motorische mijlpalen (omrollen,
peuterleeftijd zitten, kruipen, stappen), maar ze bereiken de mijlpalen wel
- Doen het vb. op een andere manier zoals ‘poepschuivers’
- Mogelijk 1ste signaal
Kleuterleeftijd Problemen uitvoeren van complexe vaardigheden waarbij gecoördineerde
opeenvolging van bewegingen nodig is (jas dicht doen, knippen, puzzelen,
fietsen, zwemmen, …)
Oudere • Moeite met modellen bouwen, tekenen, knutselen
kinderen • Problemen met Algemeen Dagelijkse Levensverrichtingen (ADL)
- Zelfverzorging, aankleden, veters strikken, eten met mes en vork, …
• Zwakkere balvaardigheid, gebrek aan coördinatie bij (team)sporten
• Dysgrafie: schrijfmotorische problemen
= problemen met schrijven omwille van motoriek
- Afwijkende of zwakker pengreep waardoor ze niet hard genoeg
kunnen drukken op schrijfgerei of krampachtige greep waardoor ze
te hard drukken en hun potloodpunt afbreekt of door het papier duwt
- Veel lager schrijftempo en slordig handschrift (hoekig, schokkerig,
groot of onregelmatig, problemen met verbinden letters en op lijn
blijven)
- Vaak fouten maken (gommen, doorhalen, slordig)
- Slordige schriften omwille van ezelsoren, vlekken, …
Coördinatieontwikkelingsstoornis
WAT IS DCD?
Terminologie
DCD = Developmental Coordination Disorder (coördinatieontwikkelingsstoornis)
• DSM5: coördinatieontwikkelingsstoornis onder motorische ontwikkelingsstoornissen
• Vroeger diverse benamingen: ‘clumsy child syndrome’, ‘specifieke
ontwikkelingsstoornis van motorisch functie’, ‘(ontwikkelings)dyspraxie’
® NU internationale term: DCD
Definitie
= stoornis die gekenmerkt wordt door hardnekkig probleem met aanleren en/of
vlot uitvoeren van gecoördineerde motorische vaardigheden (Van de Voorde)
- Stoornis: eenduidig meetbare achterstand in motorische vaardigheden t.a.v.
leerjaargenoten
o Ontwikkelingsstoornis dus aangeboren: kenmerken worden duidelijk doorheen
ontwikkeling
- Hardnekkig probleem: probleem verdwijnt niet zomaar met extra hulp of door
wegnemen van belemmerende factoren, de achterstand blijft
- Aanleren en/of vlot uitvoeren: aanleren van motorische vaardigheden verloopt
moeilijk, maar eenmaal aangeleerd blijft uitvoeren ervan beperkt en in meeste
gevallen traag
- Gecoördineerde motorische vaardigheden: ernstige problemen met vaardigheden
waarvoor motorische coördinatie vereist is
o Coördinatie = vermogen om controle uit te oefenen op afzonderlijke
lichaamsdelen die betrokken zijn in een complex bewegingspatroon en deze
integreren in vloeiende en succesvolle poging om een bepaald doel te bereiken
Primaire kenmerken
• Vooral problemen op 3 gebieden:
- Problemen met motorisch leren: meer moeite met aanleren van nieuwe
bewegingen
o Motorische vaardigheden die andere kinderen spontaan leren, verwerven zij
niet automatisch (vb. eten met mes en vork, knippen,...) > deze
vaardigheden moeten expliciet worden aangeleerd en het duurt ook langer
voor ze deze beheersen
- Problemen met motorische coördinatie/controle: wanneer ze vaardigheden
beheersen, blijven ze problemen ervaren in het uitvoeren ervan
o Meer moeite, aandacht en energie, het gaat trager en uitvoering is minder
nauwkeurig
o 1 vd eerste dingen die opvallen op school: enorme traagheid bij uitvoeren
van motorische handelingen (vb. omkleden, materiaal nemen), moeite met
plannen, programmeren, afstemmen en/of controleren van bewegingen,
bewegingen verlopen houterig, stroef, schokkerig en hoekig
, - Onhandigheid: meer dingen laten vallen, dingen omstoten, ergens tegen botsen,
stuntelig bewegen, zwak evenwicht, veel struikelen en vallen, bij lopen niet op
tijd kunnen stoppen
• Grote verschillen tussen kinderen:
- Leeftijd waarop symptomen tot uiting komen
- Soort motorische vaardigheden waarmee ze problemen hebben
- Ernst van de problemen
- Kwantitatieve (trager) + kwalitatieve (anders) verschillen met kinderen zonder
DCD
- Sommige kinderen met DCD hebben problemen met alle vaardigheden waarbij
motorische coördinatie nodig is, andere kinderen hebben enkel beperkingen in
fijne of grove motoriek
- Sommige kinderen vertonen geen problemen wanneer ze activiteiten op hun
eigen tempo mogen uitvoeren, maar enkel als er tijdsdruk is
• Bij diagnosestelling DCD: belangrijk dat het gaat om stoornis in motoriek die niet
toe te schrijven is aan een lichamelijke stoornis of aan een andere
ontwikkelingsstoornis (vb. ASS, verstandelijke beperking)
• Gaat niet over bepaalde bewegingen die niet kunnen uitgevoerd worden, maar er
zijn mildere motorische problemen: wel in staat om te bewegen maar bewegingen
worden trager, minder precies en onhandiger uitgevoerd
Verloop
Baby – en Later bereiken of minder kwalitatief uitvoeren motorische mijlpalen (omrollen,
peuterleeftijd zitten, kruipen, stappen), maar ze bereiken de mijlpalen wel
- Doen het vb. op een andere manier zoals ‘poepschuivers’
- Mogelijk 1ste signaal
Kleuterleeftijd Problemen uitvoeren van complexe vaardigheden waarbij gecoördineerde
opeenvolging van bewegingen nodig is (jas dicht doen, knippen, puzzelen,
fietsen, zwemmen, …)
Oudere • Moeite met modellen bouwen, tekenen, knutselen
kinderen • Problemen met Algemeen Dagelijkse Levensverrichtingen (ADL)
- Zelfverzorging, aankleden, veters strikken, eten met mes en vork, …
• Zwakkere balvaardigheid, gebrek aan coördinatie bij (team)sporten
• Dysgrafie: schrijfmotorische problemen
= problemen met schrijven omwille van motoriek
- Afwijkende of zwakker pengreep waardoor ze niet hard genoeg
kunnen drukken op schrijfgerei of krampachtige greep waardoor ze
te hard drukken en hun potloodpunt afbreekt of door het papier duwt
- Veel lager schrijftempo en slordig handschrift (hoekig, schokkerig,
groot of onregelmatig, problemen met verbinden letters en op lijn
blijven)
- Vaak fouten maken (gommen, doorhalen, slordig)
- Slordige schriften omwille van ezelsoren, vlekken, …
