Algemene cel- en
weefselleer van de
huisdieren 1 – deel 3
Samenvatting USB + les
1007FBDDIE
Diergeneeskunde
Jean-Pierre Timmermans & Inge Brouns
Claire van Dijk
2020-2021
,Hoewel het lichaam enorm complex is, bestaan er maar vier hoofdtypes van weefsels: epitheel,
bindweefsel, spierweefsel en zenuwweefsel. Voor we van start gaan is het nuttig om te onthouden
dat al deze weefsels reeds vroeg tijdens de embryonale ontwikkeling ontstaan. Tijdens de gastrulatie
worden drie primaire kiemlagen gevormd: het endoderm, mesoderm en ectoderm. De cellen van
deze kiemlagen zullen vervolgens verder differentiëren tot de specifieke weefsels. Dit proces wordt
de histogenese genoemd.
Hoofdstuk1 Bedekkende epithelen en klierepithelen
Epitheel kan gedefinieerd worden als een avasculair(geen bloedvaten) en bijna volledig cellulair
aggregaat van cellen die voor een groot gedeelte van hun oppervlak in appositie voorkomen en
gespecialiseerd zijn in absorberende, secretorische, beschermende of sensorische activiteiten.
Epithelen kunnen opgedeeld worden in bedekkende eptihelen en klierepitheel.
Functies epithelen:
- Bescherming tegen fysische en chemische agentiaà opperhuid, maagepitheel (tegen HCl en
verteringsenzymen), voormagenepitheel, respiratoir epitheel
- Relatie met de buitenwereldà pijn, gevoel, reuk, smaak
- Resorptie à darm, niertubuli
- Secretie klierenà secreet kan ook beschermende rol vervullen (bv. slijm in tractus
digestivus) of helpen bij vertering (bv. speekselklieren, pancreas, lever) of bevochtigen (bv.
secreterende cellen in luchtwegen) of rol spelen in thermoregulatie (bv. zweetklieren)
- Excretie à nier
- Steun & verdedigingà hoef, nagel, klauw, tandglazuur
- Plasticiteit
- Regeneratie
De epitheelcellen sluiten nauw aaneen, waardoor ze zeer weinig extracellulaire matrix(ookwel
intercellulaire matrix genoemd) hebben.
Keratine-eiwitten worden geproduceerd in alle epitheelcellen. Ze kunnen keratine-filamenten
vormen die onderdeel zijn van het cytoskelet. Zo zal je bijvoorbeeld in een éénlagig epitheel vooral
het basische K8 terugvinden samen met het zure K18, terwijl in meerlagige epithelen voornamelijk
K10 tot expressie gebracht wordt. Keratine-eiwitten zijn in staat om intermediaire filamenten (de
keratinefilamenten) te vormen.
Epitheelcellen hebben een zeker polariteit. We hebben een apicaal- (lumen), basaal- (naar beneden)
en lateraal(zijkant epitheel tegen epitheel) domein. Als we ter hoogte van het apicale domein van
epitheelcellen kijken zal je daar verschillende eiwitten terugvinden die belangrijk zijn voor
uitwisseling van water, elektrolieten en moleculen met de omgeving. Laterale domeinen van
epitheelcellen zijn nauw verbonden met elkaar door verschillende celverbindingen (= celjuncties) (zie
cytologie). Belangrijk om te weten is dat ter hoogte van de desmosomen (macula adhaerens)
specifieke transmembranaire cel adhesie moleculen (Cell Adhesion Molecules; CAMs) in de
intercellulaire ruimte aan elkaar binden. Ter hoogte van het cytoplasma van naastliggende cellen
vind je vervolgens hechtingsplaten (attachment plaques, desmosome plaques) die verbonden zijn
met de keratinefilamenten. Zo zullen epithelen een stevig geheel vormen.
1
,Het basale membraan = de grenslaag tussen epitheel en de onderliggende bindweefsels. Het wordt
aangemaakt door de epitheelcellen en de bindweefselcellen. Basale membraan bestaat uit lamina
basalis en lamina reticularis. Basalis wordt aangemaakt door de epitheelcellen en bestaat uit lamina
densa (donker) en lamina lucida (licht). We kunnen het basale membraan meestal niet zien op de
lichtmicroscoop, wel elektronen microscoop.
1.1 Classificatie van bedekkende en bekledende epithelia
Bedekkend epitheel
• Heeft altijd een connectie met die buitenwereld en bevat dus altijd contact met het lumen
• Heeft een zone waarbij heel veel celkernen dicht bij elkaar te zien zijn. Bedekkende epithelia
hebben weinig intercellulaire matrix
• Het epitheel rust op een basaalmembraan dat tussen het epitheel zit en het bindweefsel. Het
is een dunne lijn.
Bedekkend epitheel heeft meerdere typen die gedefinieerd worden door o.a. het aantal cellagen:
• Eenlagig epitheel à Eénlagige epithelen zorgen
meestal voor een efficiënte uitwisseling van
stoffen tussen de buitenwereld en de rest van het
lichaam. De meeste cellen in éénlagige epithelen
zijn hiervoor gespecialiseerd.
• Meerlagig epitheel
• Pseudo meerlagig epitheel à als de celkernen
niet op een 1 lijn lijken te liggen maar echter wel
maar 1 laag vormen. In werkelijkheid rusten alle
cellen op de basale membraan, maar reiken niet
allemaal tot aan het oppervlak.
2
, •
Daarnaast worden de bedekende epitheelcellen ook nog gedifferentieerd
door de vorm van de cellen:
- Langwerpige kernen met de lengteas evenwijdig met de
basale membraan (= platte kernen): plaveiselcellen (=
squamous)
- Ronde kernen: kubische cellen (=cuboidal)
- Langwerpige kernen met de lengteas loodrecht op de
basale membraan (= ovale kernen): cilindrische cellen
(=columnar)
De bovenste laag van het epitheel naar het lumen toe bepaald de vorm.
Als we vanaf de bovenkant op het epitheel kijken zien we een 6 hoekige vorm
dat we polygonaal noemen
Slijmbekercellenà Hebben een slijmprop die zich bevindt aan de apicale kant van de cellen (lumen)
en een weggedrukte kern naar het basaalmembraan toe.
3
weefselleer van de
huisdieren 1 – deel 3
Samenvatting USB + les
1007FBDDIE
Diergeneeskunde
Jean-Pierre Timmermans & Inge Brouns
Claire van Dijk
2020-2021
,Hoewel het lichaam enorm complex is, bestaan er maar vier hoofdtypes van weefsels: epitheel,
bindweefsel, spierweefsel en zenuwweefsel. Voor we van start gaan is het nuttig om te onthouden
dat al deze weefsels reeds vroeg tijdens de embryonale ontwikkeling ontstaan. Tijdens de gastrulatie
worden drie primaire kiemlagen gevormd: het endoderm, mesoderm en ectoderm. De cellen van
deze kiemlagen zullen vervolgens verder differentiëren tot de specifieke weefsels. Dit proces wordt
de histogenese genoemd.
Hoofdstuk1 Bedekkende epithelen en klierepithelen
Epitheel kan gedefinieerd worden als een avasculair(geen bloedvaten) en bijna volledig cellulair
aggregaat van cellen die voor een groot gedeelte van hun oppervlak in appositie voorkomen en
gespecialiseerd zijn in absorberende, secretorische, beschermende of sensorische activiteiten.
Epithelen kunnen opgedeeld worden in bedekkende eptihelen en klierepitheel.
Functies epithelen:
- Bescherming tegen fysische en chemische agentiaà opperhuid, maagepitheel (tegen HCl en
verteringsenzymen), voormagenepitheel, respiratoir epitheel
- Relatie met de buitenwereldà pijn, gevoel, reuk, smaak
- Resorptie à darm, niertubuli
- Secretie klierenà secreet kan ook beschermende rol vervullen (bv. slijm in tractus
digestivus) of helpen bij vertering (bv. speekselklieren, pancreas, lever) of bevochtigen (bv.
secreterende cellen in luchtwegen) of rol spelen in thermoregulatie (bv. zweetklieren)
- Excretie à nier
- Steun & verdedigingà hoef, nagel, klauw, tandglazuur
- Plasticiteit
- Regeneratie
De epitheelcellen sluiten nauw aaneen, waardoor ze zeer weinig extracellulaire matrix(ookwel
intercellulaire matrix genoemd) hebben.
Keratine-eiwitten worden geproduceerd in alle epitheelcellen. Ze kunnen keratine-filamenten
vormen die onderdeel zijn van het cytoskelet. Zo zal je bijvoorbeeld in een éénlagig epitheel vooral
het basische K8 terugvinden samen met het zure K18, terwijl in meerlagige epithelen voornamelijk
K10 tot expressie gebracht wordt. Keratine-eiwitten zijn in staat om intermediaire filamenten (de
keratinefilamenten) te vormen.
Epitheelcellen hebben een zeker polariteit. We hebben een apicaal- (lumen), basaal- (naar beneden)
en lateraal(zijkant epitheel tegen epitheel) domein. Als we ter hoogte van het apicale domein van
epitheelcellen kijken zal je daar verschillende eiwitten terugvinden die belangrijk zijn voor
uitwisseling van water, elektrolieten en moleculen met de omgeving. Laterale domeinen van
epitheelcellen zijn nauw verbonden met elkaar door verschillende celverbindingen (= celjuncties) (zie
cytologie). Belangrijk om te weten is dat ter hoogte van de desmosomen (macula adhaerens)
specifieke transmembranaire cel adhesie moleculen (Cell Adhesion Molecules; CAMs) in de
intercellulaire ruimte aan elkaar binden. Ter hoogte van het cytoplasma van naastliggende cellen
vind je vervolgens hechtingsplaten (attachment plaques, desmosome plaques) die verbonden zijn
met de keratinefilamenten. Zo zullen epithelen een stevig geheel vormen.
1
,Het basale membraan = de grenslaag tussen epitheel en de onderliggende bindweefsels. Het wordt
aangemaakt door de epitheelcellen en de bindweefselcellen. Basale membraan bestaat uit lamina
basalis en lamina reticularis. Basalis wordt aangemaakt door de epitheelcellen en bestaat uit lamina
densa (donker) en lamina lucida (licht). We kunnen het basale membraan meestal niet zien op de
lichtmicroscoop, wel elektronen microscoop.
1.1 Classificatie van bedekkende en bekledende epithelia
Bedekkend epitheel
• Heeft altijd een connectie met die buitenwereld en bevat dus altijd contact met het lumen
• Heeft een zone waarbij heel veel celkernen dicht bij elkaar te zien zijn. Bedekkende epithelia
hebben weinig intercellulaire matrix
• Het epitheel rust op een basaalmembraan dat tussen het epitheel zit en het bindweefsel. Het
is een dunne lijn.
Bedekkend epitheel heeft meerdere typen die gedefinieerd worden door o.a. het aantal cellagen:
• Eenlagig epitheel à Eénlagige epithelen zorgen
meestal voor een efficiënte uitwisseling van
stoffen tussen de buitenwereld en de rest van het
lichaam. De meeste cellen in éénlagige epithelen
zijn hiervoor gespecialiseerd.
• Meerlagig epitheel
• Pseudo meerlagig epitheel à als de celkernen
niet op een 1 lijn lijken te liggen maar echter wel
maar 1 laag vormen. In werkelijkheid rusten alle
cellen op de basale membraan, maar reiken niet
allemaal tot aan het oppervlak.
2
, •
Daarnaast worden de bedekende epitheelcellen ook nog gedifferentieerd
door de vorm van de cellen:
- Langwerpige kernen met de lengteas evenwijdig met de
basale membraan (= platte kernen): plaveiselcellen (=
squamous)
- Ronde kernen: kubische cellen (=cuboidal)
- Langwerpige kernen met de lengteas loodrecht op de
basale membraan (= ovale kernen): cilindrische cellen
(=columnar)
De bovenste laag van het epitheel naar het lumen toe bepaald de vorm.
Als we vanaf de bovenkant op het epitheel kijken zien we een 6 hoekige vorm
dat we polygonaal noemen
Slijmbekercellenà Hebben een slijmprop die zich bevindt aan de apicale kant van de cellen (lumen)
en een weggedrukte kern naar het basaalmembraan toe.
3
