Mahnoor Shafi 2020 – 2021
SAMENVATTING ORTHOPEDAGOGIEK
Lijst van gebruikte afkortingen
ADL Activiteiten Dagelijks Leven
A-document Aanmelddocument bij de intersectorale toegangspoort
AWW Algemeen Welzijnswerk
BBB Beter Bestuurlijk Beleid
BJZ Bijzondere Jeugdzorg
BKO Buitengewoon Kleuter Onderwijs
BKLO Buitengewoon Kleuter- en Lager Onderwijs
BLO Buitengewoon Lager Onderwijs
BO Buitengewoon Onderwijs
BUSO Buitengewoon Secundair Onderwijs
CAP Centraal informatie- en Aanmeldpunt
CAH Crisishulp Aan Huis
CAW Centrum Algemeen Welzijnswerk
CIG Centrum voor Integrale Gezondheidszorg
CGG Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg
CKG Centrum voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning
CLB Centrum voor Leerlingen Begeleiding
COS Centrum voor OntwikkelingsStoornissen
CRZ Centrale Registratie Zorgvragen
D4A Design for All
EBP Evidence Based Practice
EMK Experimenteel Modulair Kader
FID Frequentie Intensiteit Duur
GON Geïntegreerd Onderwijs
GRIP vzw Gelijke Rechten voor Iedere Persoon met een handicap vzw
HCA Herstelgerichte en Constructieve Afhandeling
HP Handelingsplan
IJH Integrale Jeugdhulp
IMB Individuele Materiële Bijstand
ION Inclusief Onderwijs
IRPC Intersectorale Regionale Prioriteiten Commissie
ISV IndicatieStellingsVerslag
ITP Intersectorale ToegangsPoort
JAC Jongeren Advies Centrum
JHR JeugdHulpRegie
JRB Jeugdrechtbank
K&G Kind & Gezin
KOC Kenniscentrum Hulpmiddelen
KWE Kleinschalige wooneenheden in functie van autonoom wonen
M-document Motivatiedocument voor aanmelding bij een Gemandateerde Voorziening
MaNo Maatschappelijke Noodzaak
MDT Multidisciplinair team
1
,Mahnoor Shafi 2020 – 2021
MFC Multifunctioneel centrum
NBM Niet Begeleide Minderjarige
NRTH Niet-Rechtstreeks Toegankelijke Hulpverlening
NRTJ Niet-Rechtstreeks Toegankelijke Jeugdhulp
OBC Observatie- en Behandelingscentrum
OCJ OndersteuningsCentrum Jeugdzorg
OCMW Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn
OOOC Onthaal-, Observatie en Oriëntatiecentrum
OPZ Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum
OV Opleidingsvorm (Buitengewoon Secundair Onderwijs)
OVBJ Organisaties voor Bijzondere Jeugdzorg
PAB Persoonlijk Assistentie Budget
PB of PBa Professionele Bachelor
PBE Practice Based Evidence
PEC Provinciale Evaluatie Commissie van het VAPH
PGB Persoonsgebonden budget
PLS Problematische Leefsituatie
POP Persoonlijk Ondersteuningsplan
POS Problematische Opvoedingssituatie
PTP Persoonlijke toekomstplanning
PVF Persoonsvolgende financiering
PVT Psychiatrische Verzorgingstehuizen
PZ Psychiatrisch Ziekenhuis
RTH Rechtstreeks Toegankelijke Hulpverlening
RTJ Rechtstreeks Toegankelijke Jeugdhulp
RVT Rust- en Verzorgingstehuis
SDJ Sociale Dienst gerechtelijke Jeugdbijstand
UDL Universal Design for Learning
VAPH Vlaams Agentschap Personen met een Handicap
VDAB Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding
VIST Versnelde indicatiestelling en toewijzing
VK Vertrouwenscentrum Kindermishandeling
VZW Vereniging Zonder Winstoogmerk
VOS Verontrustende OpvoedingsSituatie
WVG Welzijn, Volksgezondheid en Gezin
WZC Woon- en zorgcentrum
YAR Youth at Risk
DEEL 1 ORTHOPEDAGOGISCH DENKEN EN KIJKEN
2
,Mahnoor Shafi 2020 – 2021
Hoofdstuk 1: Situering Orthopedagogiek
1.1 De term ortho-ped-agogie-k
o Orthopedagogie wordt vaak verward met orthopedie = een medisch specialisme dat
bot- en spierproblemen en alle afwijkingen in het bewegingsstelsel behandelt
o Ortho (letterlijke betekenis) = juist, recht, recht maken wat krom is
o Ortho (orthopedagogische betekenis) = specifieke, als moeilijk of problematisch
ervaren situaties en contexten waarin we werken
o Grens tussen gewoon en problematisch is vaag
o Ped = kinderen en jeugdigen, maar dit betekent niet rechtstreeks dat
orthopedagogen zich niet met adolescenten of volwassenen bezig houden
o In praktijk is er geen leeftijdsgrens
o Agogie = begeleiden, leiden naar
o Het gaat steeds om een visie of een idee over wat wenselijk is om na te
streven, naartoe te (bege)leiden
o K = ‘wetenschappelijke studie van’ de orthopedagogie
o Professionele bachelor orthopedagogie = nadruk leggen op praktijk van het
begeleiden vanuit orthopedagogische inzichten
o Master orthopedagogiek of klinisch orthopedagoog = houdt zich ook bezig
met wetenschappelijke aspecten binnen vakgebied
1.2 Verhouding tussen pedagogiek en orthopedagogiek
o Gelijkenissen orthopedagogiek en pedagogiek:
o Het gaat om opvoedings- en begeleidingsproces gekenmerkt door een ‘op
weg zijn’ zonder vooraf te weten, de ‘zekerheid’ te hebben, dat (eind)doel van
opvoeding zal worden bereikt
o Verschillen tussen orthopedagogiek en pedagogiek:
o Pedagogiek:
Men richt zich op algemene principes van en kennis over opvoeding
Die kennis wordt gebruikt om algemene opvoedingsvragen in situaties
waar er geen specifieke problemen zijn, te beantwoorden
Vb. hoe kan ik het best mijn kind helpen bij het zindelijk worden?
Vb. mijn zoon van 16 wilt niet studeren, wat kan ik doen?
Vb. oma is gestorven: hoe leg ik dit uit aan mijn kind?
Kleine en tijdelijk belemmeringen die vanzelf weer verdwijnen
Met geduld tact, creativiteit en humor is opvoeder/begeleider weelal
in staat om aan diverse omstandigheden het hoofd te bieden
o Orthopedagogiek:
Problemen in opvoeding komen scherper naar voor, weerstanden zijn
hardnekkiger en grenzen van mogelijkheden tot spontane verbetering
zijn duidelijker dan in algemene pedagogiek
Specialisatie van algemene pedagogiek waar gebruikelijke
opvoedingsmethoden- en middelen weinig of geen effect hebben
Het zijn de kinderen en situaties waarbij elke gewone aanpak
vastloopt
Voegt iets toe aan pedagogische waardoor pedagogische in nieuw licht
wordt geplaatst
Het gaat om specifiek opvoeden
3
, Mahnoor Shafi 2020 – 2021
1.3 Het doel en object van de orthopedagogiek
o Klassieke benadering (rond 1920):
o Object: opvoeding van opvallende en afwijkende kind staat centraal +
methodische hulpverlening aan dit kind
o Hulpverlening gebeurde vooral in gespecialiseerde omgevingen buiten het
gewone milieu van kind
o Men richtte zich ook op bestrijden van misdragingen van kinderen (moeilijk
opvoedbare kinderen, verwaarloosde kinderen, vondelingen, ...)
o Doel: ontwikkeling van kind optimaliseren
o Moderne benadering (rond 1980):
o Object: het opvoeden of begeleiden in problematische, vastgelopen of
specifieke opvoedings- of begeleidingssituatie
o Problematische opvoedingssituatie is een moeizame afstemming tussen
pedagogische vraag en pedagogische aanbod waardoor gewenste
opvoedingsdoelen niet of moeilijk bereikt worden
o Verschillende factoren kunnen een rol spelen: ouders, leerkrachten,
begeleiders
o Doel: het optimaliseren van de opvoeding door aanpassing van
opvoedingsfactoren zelf, samenwerking met andere betrokken en disciplines
1.4 Evolutie van de term POS in de hulpverlening
o Problematische opvoedingssituatie of POS = een toestand waarin de fysieke
integriteit, de affectieve, morele, intellectuele of sociale ontplooiingskansen van
minderjarigen in het gedrang komen, door bijzondere gebeurtenissen, door
relationele conflicten of door de omstandigheden waarin zij leven
o Decreet Bijzondere Jeugdbijstand heeft 2 doelgroepen:
o Minderjarigen in een POS
o Minderjarigen die een als MOF hebben gepleegd
o Bij invoering van Integrale Jeugdhulp in 2014 term POS werd vervangen door PLS
en VOS
o PLS of Problematische Leefsituatie = ook de problemen buiten de strikte
thuisopvoeding, zoals hardnekkig spijbelen, erin vervatten
o VOS of Verontrustende Opvoedingssituatie = het groeiend appél op alle professionals
om voldoende alert te zijn voor signalen van verontrusting bij misbruik,
mishandeling, verwaarlozing en ook de eigen verantwoordelijkheid hierin te nemen
o PLS wordt niet meer gebruikt, VOS is wel behouden in de praktijk
o Verontrustende opvoedingssituatie = een situatie waarin men verontrust is dat de
ontwikkelingskansen van een minderjarige bedreigd zijn of dat de integriteit van de
minderjarige aangetast is: het kan gaan om psychische, fysieke of seksuele integriteit
van de minderjarige zoals een kind dat geslagen of misbruikt wordt
o MOF of Misdrijf Omschreven Feit = term is in nieuw decreet jeugddelinquentierecht
vervangen door ‘jeugddelict’
1.5 Evolutie van de term handicap en Disability Studies
o Terminologie voor deze doelgroep loopt doorheen de tijd uiteen en is meermaals
aangepast zoals
o Invaliden en invaliditeit
o Mindervaliden
4
SAMENVATTING ORTHOPEDAGOGIEK
Lijst van gebruikte afkortingen
ADL Activiteiten Dagelijks Leven
A-document Aanmelddocument bij de intersectorale toegangspoort
AWW Algemeen Welzijnswerk
BBB Beter Bestuurlijk Beleid
BJZ Bijzondere Jeugdzorg
BKO Buitengewoon Kleuter Onderwijs
BKLO Buitengewoon Kleuter- en Lager Onderwijs
BLO Buitengewoon Lager Onderwijs
BO Buitengewoon Onderwijs
BUSO Buitengewoon Secundair Onderwijs
CAP Centraal informatie- en Aanmeldpunt
CAH Crisishulp Aan Huis
CAW Centrum Algemeen Welzijnswerk
CIG Centrum voor Integrale Gezondheidszorg
CGG Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg
CKG Centrum voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning
CLB Centrum voor Leerlingen Begeleiding
COS Centrum voor OntwikkelingsStoornissen
CRZ Centrale Registratie Zorgvragen
D4A Design for All
EBP Evidence Based Practice
EMK Experimenteel Modulair Kader
FID Frequentie Intensiteit Duur
GON Geïntegreerd Onderwijs
GRIP vzw Gelijke Rechten voor Iedere Persoon met een handicap vzw
HCA Herstelgerichte en Constructieve Afhandeling
HP Handelingsplan
IJH Integrale Jeugdhulp
IMB Individuele Materiële Bijstand
ION Inclusief Onderwijs
IRPC Intersectorale Regionale Prioriteiten Commissie
ISV IndicatieStellingsVerslag
ITP Intersectorale ToegangsPoort
JAC Jongeren Advies Centrum
JHR JeugdHulpRegie
JRB Jeugdrechtbank
K&G Kind & Gezin
KOC Kenniscentrum Hulpmiddelen
KWE Kleinschalige wooneenheden in functie van autonoom wonen
M-document Motivatiedocument voor aanmelding bij een Gemandateerde Voorziening
MaNo Maatschappelijke Noodzaak
MDT Multidisciplinair team
1
,Mahnoor Shafi 2020 – 2021
MFC Multifunctioneel centrum
NBM Niet Begeleide Minderjarige
NRTH Niet-Rechtstreeks Toegankelijke Hulpverlening
NRTJ Niet-Rechtstreeks Toegankelijke Jeugdhulp
OBC Observatie- en Behandelingscentrum
OCJ OndersteuningsCentrum Jeugdzorg
OCMW Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn
OOOC Onthaal-, Observatie en Oriëntatiecentrum
OPZ Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum
OV Opleidingsvorm (Buitengewoon Secundair Onderwijs)
OVBJ Organisaties voor Bijzondere Jeugdzorg
PAB Persoonlijk Assistentie Budget
PB of PBa Professionele Bachelor
PBE Practice Based Evidence
PEC Provinciale Evaluatie Commissie van het VAPH
PGB Persoonsgebonden budget
PLS Problematische Leefsituatie
POP Persoonlijk Ondersteuningsplan
POS Problematische Opvoedingssituatie
PTP Persoonlijke toekomstplanning
PVF Persoonsvolgende financiering
PVT Psychiatrische Verzorgingstehuizen
PZ Psychiatrisch Ziekenhuis
RTH Rechtstreeks Toegankelijke Hulpverlening
RTJ Rechtstreeks Toegankelijke Jeugdhulp
RVT Rust- en Verzorgingstehuis
SDJ Sociale Dienst gerechtelijke Jeugdbijstand
UDL Universal Design for Learning
VAPH Vlaams Agentschap Personen met een Handicap
VDAB Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding
VIST Versnelde indicatiestelling en toewijzing
VK Vertrouwenscentrum Kindermishandeling
VZW Vereniging Zonder Winstoogmerk
VOS Verontrustende OpvoedingsSituatie
WVG Welzijn, Volksgezondheid en Gezin
WZC Woon- en zorgcentrum
YAR Youth at Risk
DEEL 1 ORTHOPEDAGOGISCH DENKEN EN KIJKEN
2
,Mahnoor Shafi 2020 – 2021
Hoofdstuk 1: Situering Orthopedagogiek
1.1 De term ortho-ped-agogie-k
o Orthopedagogie wordt vaak verward met orthopedie = een medisch specialisme dat
bot- en spierproblemen en alle afwijkingen in het bewegingsstelsel behandelt
o Ortho (letterlijke betekenis) = juist, recht, recht maken wat krom is
o Ortho (orthopedagogische betekenis) = specifieke, als moeilijk of problematisch
ervaren situaties en contexten waarin we werken
o Grens tussen gewoon en problematisch is vaag
o Ped = kinderen en jeugdigen, maar dit betekent niet rechtstreeks dat
orthopedagogen zich niet met adolescenten of volwassenen bezig houden
o In praktijk is er geen leeftijdsgrens
o Agogie = begeleiden, leiden naar
o Het gaat steeds om een visie of een idee over wat wenselijk is om na te
streven, naartoe te (bege)leiden
o K = ‘wetenschappelijke studie van’ de orthopedagogie
o Professionele bachelor orthopedagogie = nadruk leggen op praktijk van het
begeleiden vanuit orthopedagogische inzichten
o Master orthopedagogiek of klinisch orthopedagoog = houdt zich ook bezig
met wetenschappelijke aspecten binnen vakgebied
1.2 Verhouding tussen pedagogiek en orthopedagogiek
o Gelijkenissen orthopedagogiek en pedagogiek:
o Het gaat om opvoedings- en begeleidingsproces gekenmerkt door een ‘op
weg zijn’ zonder vooraf te weten, de ‘zekerheid’ te hebben, dat (eind)doel van
opvoeding zal worden bereikt
o Verschillen tussen orthopedagogiek en pedagogiek:
o Pedagogiek:
Men richt zich op algemene principes van en kennis over opvoeding
Die kennis wordt gebruikt om algemene opvoedingsvragen in situaties
waar er geen specifieke problemen zijn, te beantwoorden
Vb. hoe kan ik het best mijn kind helpen bij het zindelijk worden?
Vb. mijn zoon van 16 wilt niet studeren, wat kan ik doen?
Vb. oma is gestorven: hoe leg ik dit uit aan mijn kind?
Kleine en tijdelijk belemmeringen die vanzelf weer verdwijnen
Met geduld tact, creativiteit en humor is opvoeder/begeleider weelal
in staat om aan diverse omstandigheden het hoofd te bieden
o Orthopedagogiek:
Problemen in opvoeding komen scherper naar voor, weerstanden zijn
hardnekkiger en grenzen van mogelijkheden tot spontane verbetering
zijn duidelijker dan in algemene pedagogiek
Specialisatie van algemene pedagogiek waar gebruikelijke
opvoedingsmethoden- en middelen weinig of geen effect hebben
Het zijn de kinderen en situaties waarbij elke gewone aanpak
vastloopt
Voegt iets toe aan pedagogische waardoor pedagogische in nieuw licht
wordt geplaatst
Het gaat om specifiek opvoeden
3
, Mahnoor Shafi 2020 – 2021
1.3 Het doel en object van de orthopedagogiek
o Klassieke benadering (rond 1920):
o Object: opvoeding van opvallende en afwijkende kind staat centraal +
methodische hulpverlening aan dit kind
o Hulpverlening gebeurde vooral in gespecialiseerde omgevingen buiten het
gewone milieu van kind
o Men richtte zich ook op bestrijden van misdragingen van kinderen (moeilijk
opvoedbare kinderen, verwaarloosde kinderen, vondelingen, ...)
o Doel: ontwikkeling van kind optimaliseren
o Moderne benadering (rond 1980):
o Object: het opvoeden of begeleiden in problematische, vastgelopen of
specifieke opvoedings- of begeleidingssituatie
o Problematische opvoedingssituatie is een moeizame afstemming tussen
pedagogische vraag en pedagogische aanbod waardoor gewenste
opvoedingsdoelen niet of moeilijk bereikt worden
o Verschillende factoren kunnen een rol spelen: ouders, leerkrachten,
begeleiders
o Doel: het optimaliseren van de opvoeding door aanpassing van
opvoedingsfactoren zelf, samenwerking met andere betrokken en disciplines
1.4 Evolutie van de term POS in de hulpverlening
o Problematische opvoedingssituatie of POS = een toestand waarin de fysieke
integriteit, de affectieve, morele, intellectuele of sociale ontplooiingskansen van
minderjarigen in het gedrang komen, door bijzondere gebeurtenissen, door
relationele conflicten of door de omstandigheden waarin zij leven
o Decreet Bijzondere Jeugdbijstand heeft 2 doelgroepen:
o Minderjarigen in een POS
o Minderjarigen die een als MOF hebben gepleegd
o Bij invoering van Integrale Jeugdhulp in 2014 term POS werd vervangen door PLS
en VOS
o PLS of Problematische Leefsituatie = ook de problemen buiten de strikte
thuisopvoeding, zoals hardnekkig spijbelen, erin vervatten
o VOS of Verontrustende Opvoedingssituatie = het groeiend appél op alle professionals
om voldoende alert te zijn voor signalen van verontrusting bij misbruik,
mishandeling, verwaarlozing en ook de eigen verantwoordelijkheid hierin te nemen
o PLS wordt niet meer gebruikt, VOS is wel behouden in de praktijk
o Verontrustende opvoedingssituatie = een situatie waarin men verontrust is dat de
ontwikkelingskansen van een minderjarige bedreigd zijn of dat de integriteit van de
minderjarige aangetast is: het kan gaan om psychische, fysieke of seksuele integriteit
van de minderjarige zoals een kind dat geslagen of misbruikt wordt
o MOF of Misdrijf Omschreven Feit = term is in nieuw decreet jeugddelinquentierecht
vervangen door ‘jeugddelict’
1.5 Evolutie van de term handicap en Disability Studies
o Terminologie voor deze doelgroep loopt doorheen de tijd uiteen en is meermaals
aangepast zoals
o Invaliden en invaliditeit
o Mindervaliden
4
