Paragraaf 3.1 Verzuiling, crisis en bezetting (1919-1945)
Nederland was een verzuild land tijdens het Interbellum. Totalitaire partijen kwamen op maar maakten
weinig kans. Door de Duitse inval in mei 1940 hield de democratie op te bestaan.
Democratieën in het defensief.
Hoewel er bijna overal parlementaire democratieën na de 1e Wereldoorlog waren ontstaan, kwamen die
democratieën onder druk te staan door nieuwe totalitaire ideologieën: communisme (1917 in Rusland),
fascisme( 1922 in Italië) en het nationaal-socialisme ( 1933 in Duitsland). Totalitaire regimes wilden de
samenleving beheersen en de leiders daarvan absolute macht verlenen. De ontstane economische crisis
deed hun aanhang toenemen. Door de Duitse veroveringen kwam de democratie nog verder in de
verdrukking.
Confessionele meerderheden
In 1918 werd het districtenstelsel vervangen door het stelsel van evenredige vertegenwoordiging. Men
kon voortaan alleen nog maar in de Tweede Kamer komen als men door de partij op de landelijke
kandidatenlijst was gezet. Door het stelsel van evenredige vertegenwoordiging telde elke stem.
Propaganda voor politieke partijen nam toe via verkiezingsposters,
maar ook via radio en film waardoor grote massa's konden worden bereikt. Een nadeel van het stelsel van
evenredige vertegenwoordiging was dat men al met 1% van de stemmen een zetel kon veroveren in een
Tweede Kamer van 100 leden. Daardoor deden er veel partijen mee bij verkiezingen (in 1933 54 partijen),
maar door de verzuiling hielden de grote partijen de macht.
Confessionele meerderheden
Het nu functionerende algemeen kiesrecht betekende voor de confessionelen in het hele Interbellum de
politieke macht via door hen gecontroleerde kabinetten. De sociaal-democraten werden na Troelstra's
revolutiepoging in 1918 tot 1939 buiten de regering gehouden. Pas in de jaren 1930 zwoer de SDAP de
revolutie af. De liberalen verloren alle verkiezingen en kregen in 1936 nog maar 10% van de stemmen. En
de liberalen waren verdeeld over de conservatief-liberale Vrijheidsbond en de links-liberale Vrijzinnig-
Democratische Bond.
, CPN en NSB
Door de economische crisis stond de democratie onder druk en ontstonden in Nederland naar totalitair
gezag strevende partijen. De CPN (Communistische Partij Nederland) ontstond als extreem linkse
afsplitsing van de SDAP (Sociaal Democratische Arbeiders Partij) en in 1931 ontstond onder de leiding van
Anton Mussert de extreem rechtse Nationaal-Socialistische Beweging (NSB). In 1935 behaalde de NSB bij
de Statenverkiezingen 8% van de stemmen. Daarbij werd agressief en gewelddadig optreden door de WA
niet geschuwd.
Verzuiling
Ondanks de crisis behaalden de NSB en CPN echter in de Tweede Kamer niet meer dan 4 zetels. Voor een
deel kwam dat omdat Nederland niet had meegedaan aan de Eerste Wereldoorlog.Reden lag toch vooral
in het feit dat Nederland een verzuilde samenleving was waar de leiders hun achterban stevig in de hand
hadden Het leven speelde zich binnen de eigen zuil en de eigen organisaties af.
Nederland was een verzuild land tijdens het Interbellum. Totalitaire partijen kwamen op maar maakten
weinig kans. Door de Duitse inval in mei 1940 hield de democratie op te bestaan.
Democratieën in het defensief.
Hoewel er bijna overal parlementaire democratieën na de 1e Wereldoorlog waren ontstaan, kwamen die
democratieën onder druk te staan door nieuwe totalitaire ideologieën: communisme (1917 in Rusland),
fascisme( 1922 in Italië) en het nationaal-socialisme ( 1933 in Duitsland). Totalitaire regimes wilden de
samenleving beheersen en de leiders daarvan absolute macht verlenen. De ontstane economische crisis
deed hun aanhang toenemen. Door de Duitse veroveringen kwam de democratie nog verder in de
verdrukking.
Confessionele meerderheden
In 1918 werd het districtenstelsel vervangen door het stelsel van evenredige vertegenwoordiging. Men
kon voortaan alleen nog maar in de Tweede Kamer komen als men door de partij op de landelijke
kandidatenlijst was gezet. Door het stelsel van evenredige vertegenwoordiging telde elke stem.
Propaganda voor politieke partijen nam toe via verkiezingsposters,
maar ook via radio en film waardoor grote massa's konden worden bereikt. Een nadeel van het stelsel van
evenredige vertegenwoordiging was dat men al met 1% van de stemmen een zetel kon veroveren in een
Tweede Kamer van 100 leden. Daardoor deden er veel partijen mee bij verkiezingen (in 1933 54 partijen),
maar door de verzuiling hielden de grote partijen de macht.
Confessionele meerderheden
Het nu functionerende algemeen kiesrecht betekende voor de confessionelen in het hele Interbellum de
politieke macht via door hen gecontroleerde kabinetten. De sociaal-democraten werden na Troelstra's
revolutiepoging in 1918 tot 1939 buiten de regering gehouden. Pas in de jaren 1930 zwoer de SDAP de
revolutie af. De liberalen verloren alle verkiezingen en kregen in 1936 nog maar 10% van de stemmen. En
de liberalen waren verdeeld over de conservatief-liberale Vrijheidsbond en de links-liberale Vrijzinnig-
Democratische Bond.
, CPN en NSB
Door de economische crisis stond de democratie onder druk en ontstonden in Nederland naar totalitair
gezag strevende partijen. De CPN (Communistische Partij Nederland) ontstond als extreem linkse
afsplitsing van de SDAP (Sociaal Democratische Arbeiders Partij) en in 1931 ontstond onder de leiding van
Anton Mussert de extreem rechtse Nationaal-Socialistische Beweging (NSB). In 1935 behaalde de NSB bij
de Statenverkiezingen 8% van de stemmen. Daarbij werd agressief en gewelddadig optreden door de WA
niet geschuwd.
Verzuiling
Ondanks de crisis behaalden de NSB en CPN echter in de Tweede Kamer niet meer dan 4 zetels. Voor een
deel kwam dat omdat Nederland niet had meegedaan aan de Eerste Wereldoorlog.Reden lag toch vooral
in het feit dat Nederland een verzuilde samenleving was waar de leiders hun achterban stevig in de hand
hadden Het leven speelde zich binnen de eigen zuil en de eigen organisaties af.
