samenvatting maatschappijleer alles havo 4

Maatschappijleer samenvatting Parlementaire democratie
§1 wat is democratie?

Algemeen belang
 Politiek kun je het beste omschrijven als het nemen van allerlei besluiten om het land
te besturen.
 De besluiten dan van algemeen belang. Je kan er nu of later mee te maken hebben.
 Er zijn verschillende gebieden
- Welvaart. Voldoende banen voor jongeren
- Volksgezondheid. Wegwerken van wachtrijen in ziekenhuizen.
- Infrastructuur. Aanleg en onderhoud van wegen en bruggen.
- Onderwijs. Eisen voor het eindexamen.
- Buitenlandse betrekkingen. Het uitzenden van militairen.
- Openbare orde en veiligheid. Bestrijding van criminaliteit.
 Je betaalt belasting om dit soort taken te kunnen regelen.
 Je beslist indirect mee over het besteden van belastinggeld doordat we de politiek
kiezen.

Directe en indirecte democratie
 Er zijn niet veel landen in de wereld die democratisch zijn.
 Democratie is een bestuursvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed
uitoefent op de politieke besluitvorming.
 In het oude Athene was er ook al een vorm van democratie. De bevolking stemde
dan gezamenlijk op het centrale stadsplein.
 Een overblijfsel van deze directe democratie is het referendum, waarbij kiesrechtige
burgers rechtstreeks mogen stemmen over een politiek vraagstuk of wetvoorstel.
 In Zwitserland wordt een paar keer per jaar een referendum gehouden over nieuwe
wetsvoorstellen.
 Nederland heeft een indirecte democratie. De beslissingen worden gemaakt door
gekozen vertegenwoordigers in het parlement.
 Je noemt het ook wel een parlementaire democratie omdat de gekozen
vertegenwoordigers samen het parlement vormen.

Kenmerken parlementaire democratie
 De rechtsstaat met zijn grondrechten vormt het fundament voor onze democratie.
 De belangrijkste kenmerken die in Nederland in de grondwet zijn vastgesteld:
- Burgers hebben politieke grondrechten
→ vanaf 18 jaar recht om te stemmen en gekozen te worden.
→ iedereen mag een politieke partij of vereniging oprichten.
→ iedereen mag demonstreren en zijn mening uiten.
 Over de politieke besluitvorming zijn er belangrijke regels:
- De regering en het parlement maken samen de wetten.
- Wetten gaan pas gelden als een meerderheid in het parlement daartoe besluit.

,  Grondrechten kunnen niet zomaar worden afgeschaft, ook niet als de meerderheid
dat zou willen.
 Er is persvrijheid. Journalisten mogen zelf bepalen waarover ze berichten en welke
manier ze dat gaan doen.

Van dictatuur naar democratie
 In 1848 werd besloten dat niet alle macht bij de koning lag maar bij de gekozen
volksvertegenwoordigers.
 Het algemeen kiesrecht voor mannen was in 1917 en het kiesrecht voor vrouwen in
1919.

Dictatuur
 We spreken van een dictatuur wanneer alle macht in handen is van één persoon of
een kleine groep mensen.
 Niet alle dictaturen zijn hetzelfde.
 Naast alleenheerschappij heb je ook dictaturen zie gebaseerd zijn op ideologie zoals
in Noord-Korea.
 In die landen heeft een communistische partij alle macht en hebben de burgers
weinig en soms niks te zeggen.
 Je hebt ook fascistische partijen. Die kiezen voor sterke leiders die zelfstandig
besluiten kunnen nemen. Bijvoorbeeld in Duitsland.
 Je hebt ook de religieuze dictatuur, zoals in Iran. Dat is volledig gebaseerd op de
islamitische wetgeving. Het volk kiest voor een parlement en een president, maar alle
politieke besluiten hebben goedkeuring nodig van een niet-gekozen geestelijke
leider.
 Bij een militaire dictatuur heeft het leger de macht.

Kenmerken dictatuur
 Dictaturen komen meestal tot stand na een staatsgreep waarbij een dictator met
behulp van het leger de macht grijpt.
 Dictaturen hebben meestal de volgende kenmerken:
- Een machtenscheiding ontbreekt.
→ Alles is in handen van één persoon of groep.
→ Als jij je slecht behandeld voelt door de overheid kan je niet naar de rechter
stappen want de rechters zijn niet onafhankelijk.
- De grondrechten worden niet gerespecteerd.
→ Burgers hebben geen vrijheid van meningsuiting en mogen niet protesteren.
→ Politieke tegenstanders hebben kans op gemarteld, vermoord of kunnen
worden gevangengezet.
- Er bestaat geen vrije pers.
→ Journalisten komen in de problemen als ze kritische berichten over de
machtshebber plaatsen.
→ Er is een overheidscontrole van de media. Dat noemen we censuur.
- Oppositiepartijen zijn vaak verboden.
→ Ze lopen kans om gearresteerd te worden.
→ Ze vluchten vaak naar het buitenland om zich daar te verzetten.