Inleiding Recht
Cezere Doorn
European Studies
NHL Stenden
1
,Wat zijn de vier functies van het recht?
1. Normatieve functie: er zijn gedragsregels waarvan nagenoeg iedereen in de
samenleving vindt dat zij moeten worden nageleefd en opgevolgd. Deze
gedragsregels (normen) vinden we in moreel opzicht zo belangrijk, dat we ze
schriftelijk vastleggen, met een straf als zij worden overtreden. Deze normen zijn niet
alleen ethische normen, maar zijn daarnaast ook rechtsnormen; moord, diefstal,
verkrachting, terroristische aanvallen, discriminatie wegens ras of geslacht et cetera.
2. Geschiloplossende functie: in de westerse cultuur is eigenrichting (heft in eigen
handen nemen) verboden. Wij kennen een rechterlijke organisatie (de rechterlijke
macht) die bij uitsluiting oordeelt of iemand moet worden gestraft en zo ja, op welke
wijze en met behulp van welke procedure. Dit noemen we de geschiloplossende
functie van het recht.
3. Additionele functie: deze functie van het recht biedt een rechtsregel als partijen
vergeten zijn op een bepaald punt afspraken te maken. Dit zijn vaak situaties die vrij
onwaarschijnlijk zijn, waardoor er niet aan gedacht wordt dat het zich kan gaan
voordoen.
4. Instrumentele functie: denk hierbij aan het verkeersrecht. Bijvoorbeeld dat er op
wegen rechts wordt gereden. Dit heeft natuurlijk niks te maken met een bepaald
normbesef. De wetgever hakt de knopen door, omdat het volstrekt niet toereikend is
als mensen daar zelf afspraken over maken.
Wie is wetgever? Maak onderscheid tussen centraal en decentraal.
Centraal:
Regering en Staten-Generaal: wet in formele zin
Regering: Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) (wet in materiële zin krachtens
delegatie (wel sancties) of attributie (geen sancties)
Minister individueel: ministeriële regeling (wet in materiële zin krachtens delegatie)
Decentraal:
Provinciale Staten (PS): verordeningen (wet in materiële zin)
Gemeenteraad: verordeningen (wet in materiële zin)
2
,Wat zijn de vier rechtsbronnen?
1. De wet
2. Het verdrag
3. De jurisprudentie
4. De gewoonte
Wat is privaatrecht, ondernemingsrecht, publiekrecht, strafrecht, staatsrecht en
bestuursrecht? Licht kort toe.
Privaatrecht (burgerlijk/civiel recht): het privaatrecht geeft regels t.a.v. de
verhouding tussen de burgers onderling. De drie gebieden die hieronder vallen zijn:
personen- en familierecht, vermogensrecht en ondernemingsrecht. Het
vermogensrecht omvat alle regelingen met betrekking tot de op geld waardeerbare
handelingen tussen particulieren (inclusief de overheid als particulier).
Ondernemingsrecht: recht dat betrekking heeft op alle regels die verband houden
met het uitoefenen van een bedrijf en activiteiten in club- en teamverband. De
Handelsregisterwet behoort tot het ondernemingsrecht en gaat over de inschrijving
van ondernemingen in een register dat voor iedereen te raadplegen is. Het is
onderdeel van het privaatrecht.
Publiekrecht: het publiekrecht geeft regels t.a.v. de verhouding tussen de burger en
overheid. Ook omvat dit rechtsgebied de verhouding tussen overheidsinstanties
onderling. De drie gebieden die hieronder vallen zijn: strafrecht, staatsrecht en
bestuursrecht.
Strafrecht: bij strafrecht treedt de staat actief op d.m.v. het Openbaar Ministerie om
sancties (boetes, gevangenisstraffen etc.) te eisen bij overtreding van de normen. Bij
strafrecht bezit de staat een monopolypositie; alleen het OM kan tot vervolging van
strafbare feiten overgaan. Het is onderdeel van het publiekrecht.
Staatsrecht (grondwettelijk recht/constitutioneel recht): het staatsrecht is het recht
inzake de staat als organisatorisch verband. Het heeft betrekking op de organen van
de staat, de instelling ervan, hun bevoegdheden, hun verhouding tot elkaar en tot de
burger. Het is onderdeel van het publiekrecht. Het Reglement van Orde ziet toe op de
wijze waarop het Nederlands staatsbestel wordt vormgegeven en valt daarmee
onder het staatsrecht.
Bestuursrecht: recht dat betrekking heeft op de mogelijkheden die de staat bezit om
regulerend op te treden t.a.v. het maatschappelijk leven. De Drank- en Horecawet is
een vorm van bestuursrecht. Het is onderdeel van het publiekrecht.
3
, Welke rechtsgebieden zijn er?
Privaatrecht:
Personen- en familierecht (BW1)
Vermogensrecht (BW3/5/6 en losse wetten)
Ondernemingsrecht (BW2 en losse wetten)
Publiekrecht:
Strafrecht (Wetboek van Strafrecht (WvSR/Sr) en Strafvordering (Sv) en losse wetten)
Staatsrecht (GW: Grondwet)
Bestuursrecht (Algemene wet bestuursrecht (Awb) en losse wetten)
Wat is een wet in formele zin?
Ieder besluit dat tot stand is gekomen op grond van samenwerking tussen regering en
Staten-Generaal (nationale wetgever). De meeste (dus niet alle) producten van de nationale
wetgever zijn naast wetten in formele zin ook wetten in materiële zin. Op provinciaal en
gemeentelijk niveau worden geen wetten in formele zin uitgevaardigd. De Grondwet is ook
een wet in formele zin. Wetten in formele zin kunnen zowel materieel recht als formeel
recht bevatten. Voorbeelden zijn het Wetboek van Strafrecht (materieel recht) en het
Wetboek van Strafvordering (formeel recht). Een wet als de Awb bevat ook zowel materieel
als formeel recht. Een wet in formele zin kan een wet in materiële zin zijn, maar is dat toch
niet altijd (goedkeuring huwelijk troonopvolger of begroting departement). Een wet in
formele zin behoort tot het objectief recht en kan zowel dwingend als aanvullend recht
bevatten.
Wat is een wet in materiële zin?
Ieder besluit dat gericht is tot een onbepaald aantal en dus niet bij name genoemde
personen. Dit besluit moet natuurlijk afkomstig zijn van een daartoe bevoegd
overheidsorgaan. Als de Provinciale Staten of gemeenteraad besluiten nemen die op alle
inwoners van de betreffende provincie of gemeente betrekking hebben, zijn dit wetten in
materiële zin. Een wet in materiële zin kan een wet in formele zin zijn, maar dat hoeft niet
(bijvoorbeeld verordeningen). Een wet in materiële zin behoort tot het objectief recht en kan
zowel dwingend als aanvullend recht bevatten. Het Wetboek van burgerlijke rechtsvordering
is een wet in materiële zin en bevat formeel recht.
Nota bene: een besluit niet afkomstig van de regering en SG én niet gericht tot een
onbepaald aantal mensen is noch een wet in formele zin noch een wet in materiële zin:
bijvoorbeeld het verstrekken van een vergunning aan de eigenaar van een stuk grond om
daarop een huis te bouwen. Bij een beschikking wordt een besluit genomen voor een met
naam en toenaam genoemde persoon, dus niet onbepaald. Een provinciale/gemeentelijke
verordening kan bijvoorbeeld rechten en plichten voor de burgers in de provincie in het
algemeen bevatten (materieel recht), en is een wet in materiële zin (niet tot stand gekomen
door regering en Staten-Generaal).
4
Cezere Doorn
European Studies
NHL Stenden
1
,Wat zijn de vier functies van het recht?
1. Normatieve functie: er zijn gedragsregels waarvan nagenoeg iedereen in de
samenleving vindt dat zij moeten worden nageleefd en opgevolgd. Deze
gedragsregels (normen) vinden we in moreel opzicht zo belangrijk, dat we ze
schriftelijk vastleggen, met een straf als zij worden overtreden. Deze normen zijn niet
alleen ethische normen, maar zijn daarnaast ook rechtsnormen; moord, diefstal,
verkrachting, terroristische aanvallen, discriminatie wegens ras of geslacht et cetera.
2. Geschiloplossende functie: in de westerse cultuur is eigenrichting (heft in eigen
handen nemen) verboden. Wij kennen een rechterlijke organisatie (de rechterlijke
macht) die bij uitsluiting oordeelt of iemand moet worden gestraft en zo ja, op welke
wijze en met behulp van welke procedure. Dit noemen we de geschiloplossende
functie van het recht.
3. Additionele functie: deze functie van het recht biedt een rechtsregel als partijen
vergeten zijn op een bepaald punt afspraken te maken. Dit zijn vaak situaties die vrij
onwaarschijnlijk zijn, waardoor er niet aan gedacht wordt dat het zich kan gaan
voordoen.
4. Instrumentele functie: denk hierbij aan het verkeersrecht. Bijvoorbeeld dat er op
wegen rechts wordt gereden. Dit heeft natuurlijk niks te maken met een bepaald
normbesef. De wetgever hakt de knopen door, omdat het volstrekt niet toereikend is
als mensen daar zelf afspraken over maken.
Wie is wetgever? Maak onderscheid tussen centraal en decentraal.
Centraal:
Regering en Staten-Generaal: wet in formele zin
Regering: Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) (wet in materiële zin krachtens
delegatie (wel sancties) of attributie (geen sancties)
Minister individueel: ministeriële regeling (wet in materiële zin krachtens delegatie)
Decentraal:
Provinciale Staten (PS): verordeningen (wet in materiële zin)
Gemeenteraad: verordeningen (wet in materiële zin)
2
,Wat zijn de vier rechtsbronnen?
1. De wet
2. Het verdrag
3. De jurisprudentie
4. De gewoonte
Wat is privaatrecht, ondernemingsrecht, publiekrecht, strafrecht, staatsrecht en
bestuursrecht? Licht kort toe.
Privaatrecht (burgerlijk/civiel recht): het privaatrecht geeft regels t.a.v. de
verhouding tussen de burgers onderling. De drie gebieden die hieronder vallen zijn:
personen- en familierecht, vermogensrecht en ondernemingsrecht. Het
vermogensrecht omvat alle regelingen met betrekking tot de op geld waardeerbare
handelingen tussen particulieren (inclusief de overheid als particulier).
Ondernemingsrecht: recht dat betrekking heeft op alle regels die verband houden
met het uitoefenen van een bedrijf en activiteiten in club- en teamverband. De
Handelsregisterwet behoort tot het ondernemingsrecht en gaat over de inschrijving
van ondernemingen in een register dat voor iedereen te raadplegen is. Het is
onderdeel van het privaatrecht.
Publiekrecht: het publiekrecht geeft regels t.a.v. de verhouding tussen de burger en
overheid. Ook omvat dit rechtsgebied de verhouding tussen overheidsinstanties
onderling. De drie gebieden die hieronder vallen zijn: strafrecht, staatsrecht en
bestuursrecht.
Strafrecht: bij strafrecht treedt de staat actief op d.m.v. het Openbaar Ministerie om
sancties (boetes, gevangenisstraffen etc.) te eisen bij overtreding van de normen. Bij
strafrecht bezit de staat een monopolypositie; alleen het OM kan tot vervolging van
strafbare feiten overgaan. Het is onderdeel van het publiekrecht.
Staatsrecht (grondwettelijk recht/constitutioneel recht): het staatsrecht is het recht
inzake de staat als organisatorisch verband. Het heeft betrekking op de organen van
de staat, de instelling ervan, hun bevoegdheden, hun verhouding tot elkaar en tot de
burger. Het is onderdeel van het publiekrecht. Het Reglement van Orde ziet toe op de
wijze waarop het Nederlands staatsbestel wordt vormgegeven en valt daarmee
onder het staatsrecht.
Bestuursrecht: recht dat betrekking heeft op de mogelijkheden die de staat bezit om
regulerend op te treden t.a.v. het maatschappelijk leven. De Drank- en Horecawet is
een vorm van bestuursrecht. Het is onderdeel van het publiekrecht.
3
, Welke rechtsgebieden zijn er?
Privaatrecht:
Personen- en familierecht (BW1)
Vermogensrecht (BW3/5/6 en losse wetten)
Ondernemingsrecht (BW2 en losse wetten)
Publiekrecht:
Strafrecht (Wetboek van Strafrecht (WvSR/Sr) en Strafvordering (Sv) en losse wetten)
Staatsrecht (GW: Grondwet)
Bestuursrecht (Algemene wet bestuursrecht (Awb) en losse wetten)
Wat is een wet in formele zin?
Ieder besluit dat tot stand is gekomen op grond van samenwerking tussen regering en
Staten-Generaal (nationale wetgever). De meeste (dus niet alle) producten van de nationale
wetgever zijn naast wetten in formele zin ook wetten in materiële zin. Op provinciaal en
gemeentelijk niveau worden geen wetten in formele zin uitgevaardigd. De Grondwet is ook
een wet in formele zin. Wetten in formele zin kunnen zowel materieel recht als formeel
recht bevatten. Voorbeelden zijn het Wetboek van Strafrecht (materieel recht) en het
Wetboek van Strafvordering (formeel recht). Een wet als de Awb bevat ook zowel materieel
als formeel recht. Een wet in formele zin kan een wet in materiële zin zijn, maar is dat toch
niet altijd (goedkeuring huwelijk troonopvolger of begroting departement). Een wet in
formele zin behoort tot het objectief recht en kan zowel dwingend als aanvullend recht
bevatten.
Wat is een wet in materiële zin?
Ieder besluit dat gericht is tot een onbepaald aantal en dus niet bij name genoemde
personen. Dit besluit moet natuurlijk afkomstig zijn van een daartoe bevoegd
overheidsorgaan. Als de Provinciale Staten of gemeenteraad besluiten nemen die op alle
inwoners van de betreffende provincie of gemeente betrekking hebben, zijn dit wetten in
materiële zin. Een wet in materiële zin kan een wet in formele zin zijn, maar dat hoeft niet
(bijvoorbeeld verordeningen). Een wet in materiële zin behoort tot het objectief recht en kan
zowel dwingend als aanvullend recht bevatten. Het Wetboek van burgerlijke rechtsvordering
is een wet in materiële zin en bevat formeel recht.
Nota bene: een besluit niet afkomstig van de regering en SG én niet gericht tot een
onbepaald aantal mensen is noch een wet in formele zin noch een wet in materiële zin:
bijvoorbeeld het verstrekken van een vergunning aan de eigenaar van een stuk grond om
daarop een huis te bouwen. Bij een beschikking wordt een besluit genomen voor een met
naam en toenaam genoemde persoon, dus niet onbepaald. Een provinciale/gemeentelijke
verordening kan bijvoorbeeld rechten en plichten voor de burgers in de provincie in het
algemeen bevatten (materieel recht), en is een wet in materiële zin (niet tot stand gekomen
door regering en Staten-Generaal).
4
