H2 Endogene en exogene processen
§1 de opbouw
De aardkern van de aarde bevat een natuurlijke kernreactor die veel warmte produceert.
Van binnen naar buiten:
- Kern (vast)
- Kern (vloeibaar)
- Mantel (zeer traag stromend)
- Asthenosfeer ( gedeeltelijk vloeibaar)
- Korst (vast)
Stollingsgesteente
● Dieptegesteentes
● Uitvloeiingsgesteente / vulkanisch gesteente
Dieptegesteente Vulkanisch/ uitvloeiingsgesteente
Langzaam gestold→ grote kristallen Snel gestold → kleine kristallen
● Bij afkoeling aarde → schild ● bij uitvloeiing van magma
● Continentale korst - bij divergentie: basalt
● In vulkanen (intrusies: magma dringt - Bij convergentie: andesiet
binnen in vast gesteente, maar ● Oceanische korst
bereikt de oppervlakte niet, dus
langzame stolling)
Verwering van graniet: gesteente valt uiteen Zeshoekige pilaren → basalt
(fysische verwering) en lost gedeeltelijk op
(chemische verwering)
Spikkels
● Kwarts (wit/grijs → zand)
● Veldspaat ( wit → lost op, wordt klei)
● Mica ( glimmende plaatjes → lost
op, wordt klei)
Graniet Basalt
§2 Platentektoniek
Aardplaten bewegen door een combinatie van drie krachten
- duwkracht
- trekkracht
- convectiestromingen
Actualiteitsprincipe: aan de hand van metingen door satellieten weten we dat aardplaten met
een snelheid van 1 tot 20 centimeter per jaar bewegen. Wetenschappers gaan ervan uit dat
ook in het verleden de platen met deze snelheden bewogen.
, Pangea: zo’n tweehonderd miljoen jaar geleden vormden de continenten een groot
supercontinent wat het pangea wordt genoemd.
§3 Vulkanisme
Effusieve erupties
1. Het mantelgesteente is vast door de combinatie van een hoge druk en hoge
temperaturen
2. Zodra het mantelgesteente omhoog komt bij de mid-oceanische rug wordt door de
druk minder en smelt het gesteente door de hoge temperaturen
3. Door het gat/spleet stroomt het makkelijk naar buiten.
Vulkanisme bij divergentie
● vorm: spleetvulkanen en schildvulkaan
● Op land: IJsland, Afrikaanse slenk
Effusief vulkanisme
Subductie: sediment / plaatmateriaal wordt omgesmolten. Water → gassen. Gaat naar
boven toe → explosieve vulkanisme
Hotspot vulkanen
De meeste vulkanen liggen aan de randen van platen en functioneren in overeenstemming
met de aard van de plaatbeweging. Vulkanen die hier niet aan voldoen worden hotspots
genoemd omdat:
- ze midden op een plaat liggen
- ze anders functioneren dan je bij plaatbeweging zou verwachten.
§4 Aardbevingen
Aardbevingen op Haiti en Chili
Vier relaties:
● Bij convergentie: relatie tussen afstand tot plaatgrends en diepte aardbeving
● Relatie transforme beweging en diepte aardbeving
● Relatie diepte aardbeving en intensiteit
● Relatie divergente beweging en aardbeving
Bodem vloeiing
Door de trilling in de bodem, opgewekt door de aardbeving, wordt zandgrond modderig. Als
de bodem al behoorlijk doorweekt is kan het door de trilling van aardbeving als het ware
veranderen in drijfzand.
Gevolgen voor:
- Holle ruimtes in de bodem
- Zwaardere objecten in de bodem
Ontstaan breukgebergte bij divergentie
Voorbeelden: slenken en horsten
● Rijnslenk / vogezen en zwarte woud
§1 de opbouw
De aardkern van de aarde bevat een natuurlijke kernreactor die veel warmte produceert.
Van binnen naar buiten:
- Kern (vast)
- Kern (vloeibaar)
- Mantel (zeer traag stromend)
- Asthenosfeer ( gedeeltelijk vloeibaar)
- Korst (vast)
Stollingsgesteente
● Dieptegesteentes
● Uitvloeiingsgesteente / vulkanisch gesteente
Dieptegesteente Vulkanisch/ uitvloeiingsgesteente
Langzaam gestold→ grote kristallen Snel gestold → kleine kristallen
● Bij afkoeling aarde → schild ● bij uitvloeiing van magma
● Continentale korst - bij divergentie: basalt
● In vulkanen (intrusies: magma dringt - Bij convergentie: andesiet
binnen in vast gesteente, maar ● Oceanische korst
bereikt de oppervlakte niet, dus
langzame stolling)
Verwering van graniet: gesteente valt uiteen Zeshoekige pilaren → basalt
(fysische verwering) en lost gedeeltelijk op
(chemische verwering)
Spikkels
● Kwarts (wit/grijs → zand)
● Veldspaat ( wit → lost op, wordt klei)
● Mica ( glimmende plaatjes → lost
op, wordt klei)
Graniet Basalt
§2 Platentektoniek
Aardplaten bewegen door een combinatie van drie krachten
- duwkracht
- trekkracht
- convectiestromingen
Actualiteitsprincipe: aan de hand van metingen door satellieten weten we dat aardplaten met
een snelheid van 1 tot 20 centimeter per jaar bewegen. Wetenschappers gaan ervan uit dat
ook in het verleden de platen met deze snelheden bewogen.
, Pangea: zo’n tweehonderd miljoen jaar geleden vormden de continenten een groot
supercontinent wat het pangea wordt genoemd.
§3 Vulkanisme
Effusieve erupties
1. Het mantelgesteente is vast door de combinatie van een hoge druk en hoge
temperaturen
2. Zodra het mantelgesteente omhoog komt bij de mid-oceanische rug wordt door de
druk minder en smelt het gesteente door de hoge temperaturen
3. Door het gat/spleet stroomt het makkelijk naar buiten.
Vulkanisme bij divergentie
● vorm: spleetvulkanen en schildvulkaan
● Op land: IJsland, Afrikaanse slenk
Effusief vulkanisme
Subductie: sediment / plaatmateriaal wordt omgesmolten. Water → gassen. Gaat naar
boven toe → explosieve vulkanisme
Hotspot vulkanen
De meeste vulkanen liggen aan de randen van platen en functioneren in overeenstemming
met de aard van de plaatbeweging. Vulkanen die hier niet aan voldoen worden hotspots
genoemd omdat:
- ze midden op een plaat liggen
- ze anders functioneren dan je bij plaatbeweging zou verwachten.
§4 Aardbevingen
Aardbevingen op Haiti en Chili
Vier relaties:
● Bij convergentie: relatie tussen afstand tot plaatgrends en diepte aardbeving
● Relatie transforme beweging en diepte aardbeving
● Relatie diepte aardbeving en intensiteit
● Relatie divergente beweging en aardbeving
Bodem vloeiing
Door de trilling in de bodem, opgewekt door de aardbeving, wordt zandgrond modderig. Als
de bodem al behoorlijk doorweekt is kan het door de trilling van aardbeving als het ware
veranderen in drijfzand.
Gevolgen voor:
- Holle ruimtes in de bodem
- Zwaardere objecten in de bodem
Ontstaan breukgebergte bij divergentie
Voorbeelden: slenken en horsten
● Rijnslenk / vogezen en zwarte woud
