Arresten inleiding bestuursrecht
Petroleumkachels Jamin arrest (HR 25 januari 1926)
Naam: Petroleumkachels Jamin
Rechterlijke instantie: Hoge raad
Casus: De winkel Jamin had zich niet gehouden aan de eis die door de hoofdinspecteur van de Arbeid
was gesteld. De winkel moest volgens die eis verwarmd worden door een verwarmingsinrichting
waarvan de verbrandingsproducten door een gesloten stel buizen en kanalen naar buiten werden
gevoerd en de winkel werd verwarmd door bijv. een elektrische kachel. Op 26 januari 1925 werd de
winkel alleen verwarmd door een petroleumkachel waarvan de verbrandingsgassen niet naar buiten
werden afgevoerd. Dit leidde tot strafvervolging. De eis van de hoofdinspecteur was gebaseerd op
art. 59 1 onder C Arbeidsbesluit (een AMvB) dat op zijn beurt was gebaseerd op art. 10 Arbeidswet
1919.
Rechtsregel: Algemene Maatregelen van Bestuur (AMvB) moeten grondslag hebben in een wet in
formele zin.
Meerenberg-arrest (HR 13 januari 1879)
Naam: Meerenberg
Rechterlijke instantie: Hoge raad
Casus: Het bestuur van Meerenberg (een gesticht voor krankzinnige) had in strijd met de gegeven voorschriften
geen bevolkingsregister van de bewoners bijgehouden, dit was strafbaar. De AMvB die dit verplicht stelde had
geen grondslag in een wet. (Voor 1887 meenden sommigen dat de Koning de hoogste ‘bestuurder’ van ons
land was en hierdoor ook zelfstandig AMvB’s tot stand mocht brengen). Er was ook geen grondwettelijke
bepaling die een grondslag bood voor de AMvB. De regels waren ‘door de Koning’ zonder een specifiek
wettelijke grondslag tot stand gebracht.
Rechtsregel: De Koning is alleen zelfstandig bevoegd tot het vaststellen van een algemene maatregel van
bestuur als dit is een grondslag heeft in de Grondwet of is gedelegeerd uit een wet in formele zin.
Gaat over: De Koning en het vaststellen van AMvB’s.
Fluoridering-arrest (22 juni 1973)
Naam: Fluoridering
Rechterlijke instantie: Hoge Raad
Casus: Verbiedt de Waterleidingwet de eigenaar van een waterleidingbedrijf een fluorverbinding aan
het drinkwater toevoegen zodat deze via de waterleidingen bij de burgers terecht komt?
Rechtsregel: Feitelijk bestuurshandelen dat gevolgen heeft voor fundamentele rechten van burgers.
(Denk aan de grond- en mensenrechten) en een ingrijpend karakter draagt, daaraan wordt de eis van
wetmatigheid gesteld.
Jetski’s (18 september 2002)
Naam: Jetski’s
Rechterlijke instantie: Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State
Casus: De minister van Verkeer en Waterstaat (nu minister van Infrastructuur en Waterstaat) op
grond van de Scheepsvaartverkeerswet een gedeelte van de Maas aangewezen als plek waar snelle
motorboten en jetski’s mochten varen. Omwonenden waren hiertegen en wilden de aanwijzing
gewijzigd zien omdat zij vreesden voor geluidsoverlast.
Rechtsregel: Alleen belangen waarop de bestuursbevoegdheid is toegekend mogen worden
meegewogen in het bestuursbesluit.
Inleiding bestuursrecht
Lin Lindenbergh
1 Open Universiteit
, Het Velpse duivenhok (1 april 1996)
Naam: Het Velpse duivenhok
Rechterlijke instantie: Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State
Casus: Heer M. wilde op zijn eigen grond een garage bouwen met daar bovenop een duivenhok. Het
bouwplan voldeed niet aan de bouwvoorschriften. De wethouders van de gemeente Rheden en
burgemeester waren bereid om vrijstelling te verlenen van deze bouwvoorschriften. De buren van
heer M. waren het daar niet mee eens en stelde dat zij (geluids)overlast zouden ondervinden van de
rondvliegende duiven en het slecht voor hun gezondheid (allergie) zou zijn.
Rechtsregel: Klassieke uitspraak van het specialiteitsbeginsel. De belangen van omstanders moeten
worden meegewogen. Voor de zwaarte van deze belangen moet gekeken worden naar de mate van
betrokkenheid van de omwonende en de aard van het besluit (minder zwaar naarmate de
omstanders er verder vanaf staan). Belangen mogen niet op voorhand buiten beschouwing worden
gelaten.
Muilkorfgebod Sharky (22 mei 2001)
Naam: Muilkorfgebod Sharky
Rechterlijke instantie: Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State
Casus: Deze casus gaat over beoordelingsruimte (beoordelingsvrijheid). Sharky, een Argentijnse dog
bijt een collie, een andere hond. De collie raakt zo gewond dat de dierenarts hem moet laten
inslapen. B&W van Brunssum reageerden op het incident door op grond van een APV Sharky als
gevaarlijk aan te merken en de eigenaar konden verplichten om hem kort aan te lijnen en te
muilkorven. De eigenaar van Sharky vond dit te ver gaan en uiteindelijk besliste de Maastrichtse
rechtbank dat Sharky alleen kort aangelijnd moest worden. B&W stelden hoger beroep in bij Afdeling
bestuursrechtspraak en vroegen een voorlopige voorziening aan. Daar kwam ter sprake of de
relevante bepaling in de APV aan het college beoordelingsvrijheid toekende.
Rechtsregel: Gelet op de begrippen ‘achten’, ‘noodzakelijk’ en ‘vinden’ werd er besloten dat er
sprake was van beoordelingsvrijheid voor B&W. Volgens de voorzitter hadden zij gelet op de ernst
van het bijtincident, de grenzen van deze beoordelingsvrijheid niet overschreven.
Stichting bevordering kwaliteit leefomgeving Schipholregio (17 september 2014)
Naam: Stichting bevordering kwaliteit leefomgeving Schipholregio
Rechterlijke instantie: Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State
Casus: Er was een stichting die was opgericht door de provincie Noord-Holland en de N.V.
Luchthaven Schiphol. Het doel van de rechtspersoon was het bevorderen van de kwaliteit van de
woon-, werk-, en leefomgeving in de Schipholregio, alles in de ruimste zin van het woord. Het
bestuur van de stichting kon in een ‘schrijnend geval’ een uitkering in natura doen. Het doen van
verstrekkingen werd genormeerd door het zogenoemde Bestemmingsregelement (stcrt. 2009,
14721). Er was geen sprake van een wettelijke bevoegdheid om uitkeringen te verstrekken. Was er
dan sprake van een bestuursorgaan dat een bestuursbevoegdheid uitoefende?
Rechtsregel: Bij afwezigheid van een wettelijke bestuursbevoegdheid een orgaan van een
privaatrechtelijke rechtspersoon in beginsel geen bestuursorgaan is. Bij organen die geldelijke
uitkeringen of op geld waardeerbare voorzieningen aan derden verstrekken is echter een
uitzondering op de hoofdregel denkbaar. Er moet aan twee cumulatieve eisen zijn voldaan:
1. Inhoudelijke vereiste: Verlangt dat de inhoudelijke criteria voor de uitkeringen of
voorzieningen in beslissende mate worden bepaald door één of meer a-organen.
2. Financiële vereiste: De verstrekking van uitkeringen of voorzieningen dient in overwegende
mate, dat wil zeggen in beginsel voor twee derde of meer, te worden gefinancierd door één
of meer a-organen.
Inleiding bestuursrecht
Lin Lindenbergh
2 Open Universiteit
, Registratie pitbulls (CBb 23 augustus 1994)
Naam: Registratie pitbulls
Rechterlijke instantie: College van Beroep voor het bedrijfsleven
Casus: In het begin van de jaren 90 van de 20e eeuw was er veel te doen om pitbulterriërs, een
bijtgevaarlijk hondenras. De overheid besloot om een registratieplicht in te voeren voor deze honden
(dierenpaspoort). Op basis van art. 72 lid 2 van de (toenmalige) Gezondheids- en welzijnswet voor
dieren werd bij ministeriele regeling (de Regeling agressieve dieren) het hebben van pitbulls
verboden. De minister was bevoegd op grond van art. 107 Gezondheids- en welzijnswet voor dieren
bevoegd om vrijstelling verlenen voor het houden van ‘verboden’ dieren. Er werd dus bepaald dat in
de genoemde ministeriele regeling het toch was toegestaan om pitbulls te houden indien deze tijdig
waren gemeld bij de Stichting Registratie Gezelschapsdieren Nederland en voorzien waren van een
dierenpaspoort. De Stichting ‘verleende’ deze paspoorten na tijdige registratie. Een eigenaar van een
pitbull meldde zich te laat. Tegen de weigering van de Stichting om zijn aanvraag om registratie te
behandelen volgde een procedure.
Rechtsregel: De in het leven geroepen rechtspersoon op grond van privaatrecht kan over
buitenwettelijke bevoegdheden beschikken.
Wijziging schooltijdenregeling (19 juli 1999)
Naam: Wijziging schooltijdenregeling
Rechterlijke instantie: President Rechtbank Amsterdam
Casus: De Bestuurscommissie Openbaar Onderwijs Diemen had op basis van haar wettelijke
bevoegdheid besloten om voor leerlingen van de onderbouw achttien (extra) vrije dagen op jaarbasis
in te stellen. De reden hiervoor was dat de beschikbare leerkrachten hierdoor op een meer efficiënte
wijze zouden kunnen worden ingezet in de verschillende scholen. Een ouder was het hier niet mee
eens. De bezwaren waren vooral van financiële aard, want nu was extra kinderopvang noodzakelijk.
Rechtsregel: Een persoon kan belanghebbende zijn bij een besluit, terwijl het bestuursorgaan
inhoudelijk geen gewicht mag toekennen aan de belangen van deze persoon.
Raamprostitutiebedrijf (20 september 1999)
Naam: Raamprostitutiebedrijf
Rechterlijke instantie: Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State
Casus: Een bewoner naast het raamprostitutiebedrijf kon zich niet neerleggen bij het besluit van het
college van burgemeester en wethouders. Deze hadden op basis van de plaatselijke verordening een
zogenoemde geschiktheidsverklaring voor een raamprostitutiebedrijf afgegeven. In het bezwaar
verklaarde het college van burgemeester en wethouders de bewoner niet-ontvankelijk, omdat deze
geen belanghebbende zou zijn in de zin van art. 1:2 Awb. Want de belangen van de bewoner werden
niet beschermd door de desbetreffende bepalingen in de verordening. Het ging immers om
bepalingen die gericht waren op veiligheid en de hygiëne in bordelen (en niet om overlast voor
omwonenden).
Rechtsregel: Ook al wordt het belang van de belanghebbende niet door de bepalingen in een
verordening beschermd, een feitelijk belang hebben is voldoende om als belanghebbende te zijn.
Inleiding bestuursrecht
Lin Lindenbergh
3 Open Universiteit
Petroleumkachels Jamin arrest (HR 25 januari 1926)
Naam: Petroleumkachels Jamin
Rechterlijke instantie: Hoge raad
Casus: De winkel Jamin had zich niet gehouden aan de eis die door de hoofdinspecteur van de Arbeid
was gesteld. De winkel moest volgens die eis verwarmd worden door een verwarmingsinrichting
waarvan de verbrandingsproducten door een gesloten stel buizen en kanalen naar buiten werden
gevoerd en de winkel werd verwarmd door bijv. een elektrische kachel. Op 26 januari 1925 werd de
winkel alleen verwarmd door een petroleumkachel waarvan de verbrandingsgassen niet naar buiten
werden afgevoerd. Dit leidde tot strafvervolging. De eis van de hoofdinspecteur was gebaseerd op
art. 59 1 onder C Arbeidsbesluit (een AMvB) dat op zijn beurt was gebaseerd op art. 10 Arbeidswet
1919.
Rechtsregel: Algemene Maatregelen van Bestuur (AMvB) moeten grondslag hebben in een wet in
formele zin.
Meerenberg-arrest (HR 13 januari 1879)
Naam: Meerenberg
Rechterlijke instantie: Hoge raad
Casus: Het bestuur van Meerenberg (een gesticht voor krankzinnige) had in strijd met de gegeven voorschriften
geen bevolkingsregister van de bewoners bijgehouden, dit was strafbaar. De AMvB die dit verplicht stelde had
geen grondslag in een wet. (Voor 1887 meenden sommigen dat de Koning de hoogste ‘bestuurder’ van ons
land was en hierdoor ook zelfstandig AMvB’s tot stand mocht brengen). Er was ook geen grondwettelijke
bepaling die een grondslag bood voor de AMvB. De regels waren ‘door de Koning’ zonder een specifiek
wettelijke grondslag tot stand gebracht.
Rechtsregel: De Koning is alleen zelfstandig bevoegd tot het vaststellen van een algemene maatregel van
bestuur als dit is een grondslag heeft in de Grondwet of is gedelegeerd uit een wet in formele zin.
Gaat over: De Koning en het vaststellen van AMvB’s.
Fluoridering-arrest (22 juni 1973)
Naam: Fluoridering
Rechterlijke instantie: Hoge Raad
Casus: Verbiedt de Waterleidingwet de eigenaar van een waterleidingbedrijf een fluorverbinding aan
het drinkwater toevoegen zodat deze via de waterleidingen bij de burgers terecht komt?
Rechtsregel: Feitelijk bestuurshandelen dat gevolgen heeft voor fundamentele rechten van burgers.
(Denk aan de grond- en mensenrechten) en een ingrijpend karakter draagt, daaraan wordt de eis van
wetmatigheid gesteld.
Jetski’s (18 september 2002)
Naam: Jetski’s
Rechterlijke instantie: Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State
Casus: De minister van Verkeer en Waterstaat (nu minister van Infrastructuur en Waterstaat) op
grond van de Scheepsvaartverkeerswet een gedeelte van de Maas aangewezen als plek waar snelle
motorboten en jetski’s mochten varen. Omwonenden waren hiertegen en wilden de aanwijzing
gewijzigd zien omdat zij vreesden voor geluidsoverlast.
Rechtsregel: Alleen belangen waarop de bestuursbevoegdheid is toegekend mogen worden
meegewogen in het bestuursbesluit.
Inleiding bestuursrecht
Lin Lindenbergh
1 Open Universiteit
, Het Velpse duivenhok (1 april 1996)
Naam: Het Velpse duivenhok
Rechterlijke instantie: Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State
Casus: Heer M. wilde op zijn eigen grond een garage bouwen met daar bovenop een duivenhok. Het
bouwplan voldeed niet aan de bouwvoorschriften. De wethouders van de gemeente Rheden en
burgemeester waren bereid om vrijstelling te verlenen van deze bouwvoorschriften. De buren van
heer M. waren het daar niet mee eens en stelde dat zij (geluids)overlast zouden ondervinden van de
rondvliegende duiven en het slecht voor hun gezondheid (allergie) zou zijn.
Rechtsregel: Klassieke uitspraak van het specialiteitsbeginsel. De belangen van omstanders moeten
worden meegewogen. Voor de zwaarte van deze belangen moet gekeken worden naar de mate van
betrokkenheid van de omwonende en de aard van het besluit (minder zwaar naarmate de
omstanders er verder vanaf staan). Belangen mogen niet op voorhand buiten beschouwing worden
gelaten.
Muilkorfgebod Sharky (22 mei 2001)
Naam: Muilkorfgebod Sharky
Rechterlijke instantie: Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State
Casus: Deze casus gaat over beoordelingsruimte (beoordelingsvrijheid). Sharky, een Argentijnse dog
bijt een collie, een andere hond. De collie raakt zo gewond dat de dierenarts hem moet laten
inslapen. B&W van Brunssum reageerden op het incident door op grond van een APV Sharky als
gevaarlijk aan te merken en de eigenaar konden verplichten om hem kort aan te lijnen en te
muilkorven. De eigenaar van Sharky vond dit te ver gaan en uiteindelijk besliste de Maastrichtse
rechtbank dat Sharky alleen kort aangelijnd moest worden. B&W stelden hoger beroep in bij Afdeling
bestuursrechtspraak en vroegen een voorlopige voorziening aan. Daar kwam ter sprake of de
relevante bepaling in de APV aan het college beoordelingsvrijheid toekende.
Rechtsregel: Gelet op de begrippen ‘achten’, ‘noodzakelijk’ en ‘vinden’ werd er besloten dat er
sprake was van beoordelingsvrijheid voor B&W. Volgens de voorzitter hadden zij gelet op de ernst
van het bijtincident, de grenzen van deze beoordelingsvrijheid niet overschreven.
Stichting bevordering kwaliteit leefomgeving Schipholregio (17 september 2014)
Naam: Stichting bevordering kwaliteit leefomgeving Schipholregio
Rechterlijke instantie: Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State
Casus: Er was een stichting die was opgericht door de provincie Noord-Holland en de N.V.
Luchthaven Schiphol. Het doel van de rechtspersoon was het bevorderen van de kwaliteit van de
woon-, werk-, en leefomgeving in de Schipholregio, alles in de ruimste zin van het woord. Het
bestuur van de stichting kon in een ‘schrijnend geval’ een uitkering in natura doen. Het doen van
verstrekkingen werd genormeerd door het zogenoemde Bestemmingsregelement (stcrt. 2009,
14721). Er was geen sprake van een wettelijke bevoegdheid om uitkeringen te verstrekken. Was er
dan sprake van een bestuursorgaan dat een bestuursbevoegdheid uitoefende?
Rechtsregel: Bij afwezigheid van een wettelijke bestuursbevoegdheid een orgaan van een
privaatrechtelijke rechtspersoon in beginsel geen bestuursorgaan is. Bij organen die geldelijke
uitkeringen of op geld waardeerbare voorzieningen aan derden verstrekken is echter een
uitzondering op de hoofdregel denkbaar. Er moet aan twee cumulatieve eisen zijn voldaan:
1. Inhoudelijke vereiste: Verlangt dat de inhoudelijke criteria voor de uitkeringen of
voorzieningen in beslissende mate worden bepaald door één of meer a-organen.
2. Financiële vereiste: De verstrekking van uitkeringen of voorzieningen dient in overwegende
mate, dat wil zeggen in beginsel voor twee derde of meer, te worden gefinancierd door één
of meer a-organen.
Inleiding bestuursrecht
Lin Lindenbergh
2 Open Universiteit
, Registratie pitbulls (CBb 23 augustus 1994)
Naam: Registratie pitbulls
Rechterlijke instantie: College van Beroep voor het bedrijfsleven
Casus: In het begin van de jaren 90 van de 20e eeuw was er veel te doen om pitbulterriërs, een
bijtgevaarlijk hondenras. De overheid besloot om een registratieplicht in te voeren voor deze honden
(dierenpaspoort). Op basis van art. 72 lid 2 van de (toenmalige) Gezondheids- en welzijnswet voor
dieren werd bij ministeriele regeling (de Regeling agressieve dieren) het hebben van pitbulls
verboden. De minister was bevoegd op grond van art. 107 Gezondheids- en welzijnswet voor dieren
bevoegd om vrijstelling verlenen voor het houden van ‘verboden’ dieren. Er werd dus bepaald dat in
de genoemde ministeriele regeling het toch was toegestaan om pitbulls te houden indien deze tijdig
waren gemeld bij de Stichting Registratie Gezelschapsdieren Nederland en voorzien waren van een
dierenpaspoort. De Stichting ‘verleende’ deze paspoorten na tijdige registratie. Een eigenaar van een
pitbull meldde zich te laat. Tegen de weigering van de Stichting om zijn aanvraag om registratie te
behandelen volgde een procedure.
Rechtsregel: De in het leven geroepen rechtspersoon op grond van privaatrecht kan over
buitenwettelijke bevoegdheden beschikken.
Wijziging schooltijdenregeling (19 juli 1999)
Naam: Wijziging schooltijdenregeling
Rechterlijke instantie: President Rechtbank Amsterdam
Casus: De Bestuurscommissie Openbaar Onderwijs Diemen had op basis van haar wettelijke
bevoegdheid besloten om voor leerlingen van de onderbouw achttien (extra) vrije dagen op jaarbasis
in te stellen. De reden hiervoor was dat de beschikbare leerkrachten hierdoor op een meer efficiënte
wijze zouden kunnen worden ingezet in de verschillende scholen. Een ouder was het hier niet mee
eens. De bezwaren waren vooral van financiële aard, want nu was extra kinderopvang noodzakelijk.
Rechtsregel: Een persoon kan belanghebbende zijn bij een besluit, terwijl het bestuursorgaan
inhoudelijk geen gewicht mag toekennen aan de belangen van deze persoon.
Raamprostitutiebedrijf (20 september 1999)
Naam: Raamprostitutiebedrijf
Rechterlijke instantie: Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State
Casus: Een bewoner naast het raamprostitutiebedrijf kon zich niet neerleggen bij het besluit van het
college van burgemeester en wethouders. Deze hadden op basis van de plaatselijke verordening een
zogenoemde geschiktheidsverklaring voor een raamprostitutiebedrijf afgegeven. In het bezwaar
verklaarde het college van burgemeester en wethouders de bewoner niet-ontvankelijk, omdat deze
geen belanghebbende zou zijn in de zin van art. 1:2 Awb. Want de belangen van de bewoner werden
niet beschermd door de desbetreffende bepalingen in de verordening. Het ging immers om
bepalingen die gericht waren op veiligheid en de hygiëne in bordelen (en niet om overlast voor
omwonenden).
Rechtsregel: Ook al wordt het belang van de belanghebbende niet door de bepalingen in een
verordening beschermd, een feitelijk belang hebben is voldoende om als belanghebbende te zijn.
Inleiding bestuursrecht
Lin Lindenbergh
3 Open Universiteit
