Samenvatting maatschappijleer
Parlementaire democratie
1 Wat is democratie?
Je kent de definitie van het begrip politiek. Je weet over wat voor onderwerpen de politiek kan
gaan.
Politiek is het nemen van allerlei besluiten om het land te besturen.
Onderwerpen waar de politiek over kan gaan:
- Welvaart; zoals zorg voor voldoende banen
- Volksgezondheid; zoals het wegwerken van wachtlijsten in de ziekenhuizen.
- Infrastructuur; zoals aanleg en onderhoud van bruggen, wegen en dijken
- Onderwijs; zoals het veranderen van de examen eisen voor havo
- Buitenlandse betrekkingen; zoals het uitzenden van militairen voor een vredesmissie.
- Openbare orde en veiligheid; zoals het inzetten van meer politieagenten voor de bestrijding van
criminaliteit.
Je weet wat het begrip democratie inhoudt. Je kent het verschil tussen directe en indirecte
democratie. Je weet wat een referendum is, je kent de verschillende soorten referenda en je
weet wat de voor- en nadelen van het referendum zijn.
Democratie is een bestuursvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed uitoefent op de
politieke besluitvorming.
Directe democratie = burgers mogen over belangrijke politieke keuzes meebeslissen. Zoals in de
Griekse oudheid
Indirecte democratie = burgers kiezen volksvertegenwoordigers die de beslissingen nemen.
Een overblijfsel van de directe democratie is het referendum, waarbij kiesgerechtigde burgers
rechtstreeks mogen stemmen over een politiek vraagstuk of wetsvoorstel.
Je kent de verschillende kenmerken van de parlementaire democratie.
- Burgers hebben politieke grondrechten:
o Alle Nederlanders vanaf 18 jaar hebben het recht om te kiezen en verkozen te worden,
o Iedereen mag een politieke partij oprichten
o Iedereen mag demonstreren of zijn mening uiten.
- Over de politieke besluitvorming staan belangrijke regels in de grondwet:
o De regering en het parlement maken samen de wetten
o Wetten gaan pas gelden als een meerderheid in het parlement daartoe besluit
- Er is persvrijheid. Journalisten bepalen zelf waar ze over berichten en op welke manier.
Je weet wat een dictatuur is, je kent verschillende soorten dictaturen. Je kunt een aantal
voorbeelden van dictaturen noemen in het verleden en in het heden.
Een dictatuur is wanneer alle macht in handen is van één persoon of een kleine groep mensen.
Bijvoorbeeld Saudi-Arabië, Iran en Noord Korea
Soorten dictaturen:
- Dictatuur gebaseerd op ideologie
- Religieuze dictatuur
- Militaire dictatuur
Je kent de kenmerken van een dictatuur.
, - Een machtenscheiding ontbreekt, want alles is in handen van één persoon. Burgers hebben
hierdoor te maken met willekeur van de machthebber. Als ze zich slecht behandeld voelen door de
overheid heeft het geen zin om naar de rechter te stappen, want er is geen onafhankelijke
rechterlijke macht.
- De grondrechten worden niet gerespecteerd. Burgers hebben geen recht op vrije meningsuiting
en geen mogelijkheid om te protesteren. Critici en politieke tegenstanders lopen zelfs de kans om
gemarteld, gevangengezet of zelfs vermoord te worden.
- Er bestaat geen vrije pers. Journalisten komen in problemen als ze kritisch berichten over de
machthebbers.
- Oppositiepartijen zijn vaak verboden. Omdat ze kans lopen gearresteerd te worden, vluchten
oppositieleiders regelmatig naar het buitenland om van daaruit politiek verzet te bieden.
- Er is een grote politieke rol voor de militairen. Om verzet van het volk te kunnen onderdrukken
heeft de regering de steun van het leger nodig.
- Er is meestal sprake van verkiezingsfraude. Hoewel dictators vaak met geweld aan de macht
komen, organiseren ze vervolgens schijnverkiezingen om hun macht te legitimeren. Om zeker te
zijn van winst frauderen ze met de uitslag of intimideren kiezers.
- De regering kan snel en efficiënt besluiten nemen over zaken als werkgelegenheid, onderwijs en
gezondheidszorg, want er is niets of nauwelijks oppositie.
Je weet wat de discussie inhoudt over het functioneren van de democratie in Nederland.
De een zal het misschien beter vinden als burgers meer te zeggen krijgen en vindt ons systeem niet
democratisch genoeg.
Een ander vindt het voldoende dat we onze vertegenwoordigers kiezen die voor ons de belangrijkste
besluiten nemen.
2 Politieke stromingen
Je weet wat een ideologie is. Je weet waarin ideologieën kunnen verschillen. Je kent in dit
verband de begrippen links en rechts.
Ideologie is een samenhangend geheel van ideeën over de gewenste inrichting van de samenleving.
Ideologieën kunnen verschillen in linkse en rechtse opvattingen. Bij ideologie gaat het vooral om 2
vragen:
1. Welke waarden en normen staan centraal?
2. Wat is de gewenste rol van de overheid op sociaaleconomisch gebied?
Links: wil de ongelijkheid tussen mensen verminderen met goede uitkeringen en andere voorzieningen.
De overheid is er vooral om de zwakkeren te beschermen en te helpen.
Rechts: willen zo weinig mogelijk bemoeienis van de overheid op sociaaleconomisch gebied. Zij vinden
dat mensen zelf verantwoordelijk zijn voor een beter bestaan.
Je weet wat liberalisme inhoudt en je weet welke politieke partijen hierbij horen.
Belangrijke waarde: vrijheid.
- Persoonlijke en politieke vrijheid
- Economische vrijheid
Partijen die bij het liberalisme horen: (rechtse partijen)
- VVD
- D66
- PVV
Je weet wat socialisme inhoudt en je weet welke partijen hierbij horen .
Parlementaire democratie
1 Wat is democratie?
Je kent de definitie van het begrip politiek. Je weet over wat voor onderwerpen de politiek kan
gaan.
Politiek is het nemen van allerlei besluiten om het land te besturen.
Onderwerpen waar de politiek over kan gaan:
- Welvaart; zoals zorg voor voldoende banen
- Volksgezondheid; zoals het wegwerken van wachtlijsten in de ziekenhuizen.
- Infrastructuur; zoals aanleg en onderhoud van bruggen, wegen en dijken
- Onderwijs; zoals het veranderen van de examen eisen voor havo
- Buitenlandse betrekkingen; zoals het uitzenden van militairen voor een vredesmissie.
- Openbare orde en veiligheid; zoals het inzetten van meer politieagenten voor de bestrijding van
criminaliteit.
Je weet wat het begrip democratie inhoudt. Je kent het verschil tussen directe en indirecte
democratie. Je weet wat een referendum is, je kent de verschillende soorten referenda en je
weet wat de voor- en nadelen van het referendum zijn.
Democratie is een bestuursvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed uitoefent op de
politieke besluitvorming.
Directe democratie = burgers mogen over belangrijke politieke keuzes meebeslissen. Zoals in de
Griekse oudheid
Indirecte democratie = burgers kiezen volksvertegenwoordigers die de beslissingen nemen.
Een overblijfsel van de directe democratie is het referendum, waarbij kiesgerechtigde burgers
rechtstreeks mogen stemmen over een politiek vraagstuk of wetsvoorstel.
Je kent de verschillende kenmerken van de parlementaire democratie.
- Burgers hebben politieke grondrechten:
o Alle Nederlanders vanaf 18 jaar hebben het recht om te kiezen en verkozen te worden,
o Iedereen mag een politieke partij oprichten
o Iedereen mag demonstreren of zijn mening uiten.
- Over de politieke besluitvorming staan belangrijke regels in de grondwet:
o De regering en het parlement maken samen de wetten
o Wetten gaan pas gelden als een meerderheid in het parlement daartoe besluit
- Er is persvrijheid. Journalisten bepalen zelf waar ze over berichten en op welke manier.
Je weet wat een dictatuur is, je kent verschillende soorten dictaturen. Je kunt een aantal
voorbeelden van dictaturen noemen in het verleden en in het heden.
Een dictatuur is wanneer alle macht in handen is van één persoon of een kleine groep mensen.
Bijvoorbeeld Saudi-Arabië, Iran en Noord Korea
Soorten dictaturen:
- Dictatuur gebaseerd op ideologie
- Religieuze dictatuur
- Militaire dictatuur
Je kent de kenmerken van een dictatuur.
, - Een machtenscheiding ontbreekt, want alles is in handen van één persoon. Burgers hebben
hierdoor te maken met willekeur van de machthebber. Als ze zich slecht behandeld voelen door de
overheid heeft het geen zin om naar de rechter te stappen, want er is geen onafhankelijke
rechterlijke macht.
- De grondrechten worden niet gerespecteerd. Burgers hebben geen recht op vrije meningsuiting
en geen mogelijkheid om te protesteren. Critici en politieke tegenstanders lopen zelfs de kans om
gemarteld, gevangengezet of zelfs vermoord te worden.
- Er bestaat geen vrije pers. Journalisten komen in problemen als ze kritisch berichten over de
machthebbers.
- Oppositiepartijen zijn vaak verboden. Omdat ze kans lopen gearresteerd te worden, vluchten
oppositieleiders regelmatig naar het buitenland om van daaruit politiek verzet te bieden.
- Er is een grote politieke rol voor de militairen. Om verzet van het volk te kunnen onderdrukken
heeft de regering de steun van het leger nodig.
- Er is meestal sprake van verkiezingsfraude. Hoewel dictators vaak met geweld aan de macht
komen, organiseren ze vervolgens schijnverkiezingen om hun macht te legitimeren. Om zeker te
zijn van winst frauderen ze met de uitslag of intimideren kiezers.
- De regering kan snel en efficiënt besluiten nemen over zaken als werkgelegenheid, onderwijs en
gezondheidszorg, want er is niets of nauwelijks oppositie.
Je weet wat de discussie inhoudt over het functioneren van de democratie in Nederland.
De een zal het misschien beter vinden als burgers meer te zeggen krijgen en vindt ons systeem niet
democratisch genoeg.
Een ander vindt het voldoende dat we onze vertegenwoordigers kiezen die voor ons de belangrijkste
besluiten nemen.
2 Politieke stromingen
Je weet wat een ideologie is. Je weet waarin ideologieën kunnen verschillen. Je kent in dit
verband de begrippen links en rechts.
Ideologie is een samenhangend geheel van ideeën over de gewenste inrichting van de samenleving.
Ideologieën kunnen verschillen in linkse en rechtse opvattingen. Bij ideologie gaat het vooral om 2
vragen:
1. Welke waarden en normen staan centraal?
2. Wat is de gewenste rol van de overheid op sociaaleconomisch gebied?
Links: wil de ongelijkheid tussen mensen verminderen met goede uitkeringen en andere voorzieningen.
De overheid is er vooral om de zwakkeren te beschermen en te helpen.
Rechts: willen zo weinig mogelijk bemoeienis van de overheid op sociaaleconomisch gebied. Zij vinden
dat mensen zelf verantwoordelijk zijn voor een beter bestaan.
Je weet wat liberalisme inhoudt en je weet welke politieke partijen hierbij horen.
Belangrijke waarde: vrijheid.
- Persoonlijke en politieke vrijheid
- Economische vrijheid
Partijen die bij het liberalisme horen: (rechtse partijen)
- VVD
- D66
- PVV
Je weet wat socialisme inhoudt en je weet welke partijen hierbij horen .
