Samenvatting Geschiedenis HC Verlichting.
Joost van Oort: 15 filmpjes.
Filmpje 1: Empirisme en rationalisme
16e en 17e eeuw: Wetenschappelijke revolutie
Op een systematische manier kennis verwerven d.m.v. empirisme en rationalisme.
Empirisme = nieuwe kennis door waarneming en ervaring.
Rationalisme = nieuwe kennis door gebruik van de rede.
Belangrijkste gevolgen hiervan:
Ontdekking van natuurwetten.
Ontstaan van vooruitgangsgedachte.
17e en 18e eeuw: Verlichting
Stroming van geleerden die meende dat alles met behulp van het verstand kon worden
verklaard. Dat zou bijdragen aan de vooruitgang van de samenleving.
Verlichting zorgde voor grote veranderingen in het denken over de samenleving:
Samenleving gebaseerd op erfelijke rechten en plichten of religieuze ideeën (traditie
en bijgeloof). -> veranderde in een samenleving gebaseerd op de rede.
Filmpje 2: Gematigde en radicale Verlichting
Verlichte denkers dachten na over:
Soevereiniteit. (politiek)
Relatie tussen vorst en onderdaan. (politiek)
Relatie tussen staat en burger. (politiek)
Vrijheid en gelijkheid. (politiek)
Invloed van God op het dagelijks leven. (religie)
Scheiding van kerk en staat. (religie)
Religieuze tolerantie. (religie)
Twee stromingen onder de verlichte denkers:
1. Gematigd: in de samenleving moet een balans gezocht worden tussen de oude en
de nieuwe (verlichte) ideeën.
2. Radicaal: grote verandering: democratie, gelijkheid en vrijheid van meningsuiting
moeten de basis van de samenleving vormen.
Immanuel Kant over de Verlichting:
Sapere Aude! (Durf je verstand te gebruiken)
De meeste mensen zijn niet gewend om hun verstand te gebruiken. Dit komt door
luiheid en lafheid.
Het volk kan slechts langzaam verlicht worden.
Te veel nadruk op rationalisme door radicalen is niet goed.
Rationalisme en Empirisme moet je samen gebruiken en hebben elkaar nodig!!
Filmpje 3: De invloed van God
Invloed van God op het dagelijks leven?
Traditionele idee:
God heeft de wereld geschapen.
Hij staat buiten de wereld en heeft alle invloed op het dagelijks leven.
Baruch de Spinoza (radicale verlichte denker)
, Radicaal idee:
God is de schepping. Alles wat bestaat is een verschijning van God.
God is dus geen buitenstaander die ingrijpt in het dagelijks leven.
Alles verloopt in de schepping volgens natuurwetten. Wonderen bestaan dus niet.
Zelfs in de ‘tolerante’ Republiek was er veel kritiek op de ideeën van Spinoza, met name van
strenge calvinisten.
Filmpje 4: Het sociaal contract
Waar ligt de soevereiniteit?
Traditionele idee: De soevereiniteit ligt bij de vorst.
Droit divin: Goddelijk recht om als (absoluut) vorst te regeren.
Een opstand tegen de vorst is dus een opstand tegen god.
Verlichte denkers publiceerden nieuwe ideeën over soevereiniteit, de relatie tussen vorst en
onderdaan en tussen staat en burger.
Sociaal contract = een contract tussen vorst en burgers of tussen burgers onderling.
Doel: voorkomen van oorlogen tussen vorst en burgers of tussen burgers onderling.
Burgers -> dragen bepaalde taken (rechtspraak, oorlogsvoering) over aan de -> overheid.
Overheid -> beschermt de rechten van de burgers via wetgeving -> burgers.
John Locke over het sociaal contract:
Volk heeft in alle vrijheid besloten een samenleving te vormen.
Er is geen contract waarin staat dat de vorst over het volk mag heersen. De
soevereiniteit ligt bij het volk.
Burgers waren elkaars gelijken en behielden hun vrijheid: sociaal contract.
Vorst moet het volk beschermen en zorgen voor bescherming van hun natuurlijke
rechten: vrijheid, leven en bezit.
Een slechte vorst mag afgezet worden door het volk.
Volk = adel + rijke burgers.
Jean-Jacques Rousseau over het sociaal contract:
Volk = alle burgers.
Alle mensen zijn elkaars gelijken (gelijkheid).
De soevereiniteit ligt bij het volk.
Door een sociaal contract geven burgers hun individuele vrijheid op om de algemene
wil uit te laten voeren door een aangestelde regering.
Een slechte vorst mag afgezet worden door het volk.
Filmpje 5: Verspreiding van de Verlichting
Verlichte ideeën werden verspreid via:
Boeken, tijdschriften en bibliotheken.
Salons en koffiehuizen.
Toneelstukken en opera’s.
Publicatie van (radicale) verlichtingsideeën werd angstvallig door kerk en overheid in de
gaten gehouden en soms gecensureerd.
Censuur wordt omzeild door:
Indirect uiten van kritiek op een situatie.
Joost van Oort: 15 filmpjes.
Filmpje 1: Empirisme en rationalisme
16e en 17e eeuw: Wetenschappelijke revolutie
Op een systematische manier kennis verwerven d.m.v. empirisme en rationalisme.
Empirisme = nieuwe kennis door waarneming en ervaring.
Rationalisme = nieuwe kennis door gebruik van de rede.
Belangrijkste gevolgen hiervan:
Ontdekking van natuurwetten.
Ontstaan van vooruitgangsgedachte.
17e en 18e eeuw: Verlichting
Stroming van geleerden die meende dat alles met behulp van het verstand kon worden
verklaard. Dat zou bijdragen aan de vooruitgang van de samenleving.
Verlichting zorgde voor grote veranderingen in het denken over de samenleving:
Samenleving gebaseerd op erfelijke rechten en plichten of religieuze ideeën (traditie
en bijgeloof). -> veranderde in een samenleving gebaseerd op de rede.
Filmpje 2: Gematigde en radicale Verlichting
Verlichte denkers dachten na over:
Soevereiniteit. (politiek)
Relatie tussen vorst en onderdaan. (politiek)
Relatie tussen staat en burger. (politiek)
Vrijheid en gelijkheid. (politiek)
Invloed van God op het dagelijks leven. (religie)
Scheiding van kerk en staat. (religie)
Religieuze tolerantie. (religie)
Twee stromingen onder de verlichte denkers:
1. Gematigd: in de samenleving moet een balans gezocht worden tussen de oude en
de nieuwe (verlichte) ideeën.
2. Radicaal: grote verandering: democratie, gelijkheid en vrijheid van meningsuiting
moeten de basis van de samenleving vormen.
Immanuel Kant over de Verlichting:
Sapere Aude! (Durf je verstand te gebruiken)
De meeste mensen zijn niet gewend om hun verstand te gebruiken. Dit komt door
luiheid en lafheid.
Het volk kan slechts langzaam verlicht worden.
Te veel nadruk op rationalisme door radicalen is niet goed.
Rationalisme en Empirisme moet je samen gebruiken en hebben elkaar nodig!!
Filmpje 3: De invloed van God
Invloed van God op het dagelijks leven?
Traditionele idee:
God heeft de wereld geschapen.
Hij staat buiten de wereld en heeft alle invloed op het dagelijks leven.
Baruch de Spinoza (radicale verlichte denker)
, Radicaal idee:
God is de schepping. Alles wat bestaat is een verschijning van God.
God is dus geen buitenstaander die ingrijpt in het dagelijks leven.
Alles verloopt in de schepping volgens natuurwetten. Wonderen bestaan dus niet.
Zelfs in de ‘tolerante’ Republiek was er veel kritiek op de ideeën van Spinoza, met name van
strenge calvinisten.
Filmpje 4: Het sociaal contract
Waar ligt de soevereiniteit?
Traditionele idee: De soevereiniteit ligt bij de vorst.
Droit divin: Goddelijk recht om als (absoluut) vorst te regeren.
Een opstand tegen de vorst is dus een opstand tegen god.
Verlichte denkers publiceerden nieuwe ideeën over soevereiniteit, de relatie tussen vorst en
onderdaan en tussen staat en burger.
Sociaal contract = een contract tussen vorst en burgers of tussen burgers onderling.
Doel: voorkomen van oorlogen tussen vorst en burgers of tussen burgers onderling.
Burgers -> dragen bepaalde taken (rechtspraak, oorlogsvoering) over aan de -> overheid.
Overheid -> beschermt de rechten van de burgers via wetgeving -> burgers.
John Locke over het sociaal contract:
Volk heeft in alle vrijheid besloten een samenleving te vormen.
Er is geen contract waarin staat dat de vorst over het volk mag heersen. De
soevereiniteit ligt bij het volk.
Burgers waren elkaars gelijken en behielden hun vrijheid: sociaal contract.
Vorst moet het volk beschermen en zorgen voor bescherming van hun natuurlijke
rechten: vrijheid, leven en bezit.
Een slechte vorst mag afgezet worden door het volk.
Volk = adel + rijke burgers.
Jean-Jacques Rousseau over het sociaal contract:
Volk = alle burgers.
Alle mensen zijn elkaars gelijken (gelijkheid).
De soevereiniteit ligt bij het volk.
Door een sociaal contract geven burgers hun individuele vrijheid op om de algemene
wil uit te laten voeren door een aangestelde regering.
Een slechte vorst mag afgezet worden door het volk.
Filmpje 5: Verspreiding van de Verlichting
Verlichte ideeën werden verspreid via:
Boeken, tijdschriften en bibliotheken.
Salons en koffiehuizen.
Toneelstukken en opera’s.
Publicatie van (radicale) verlichtingsideeën werd angstvallig door kerk en overheid in de
gaten gehouden en soms gecensureerd.
Censuur wordt omzeild door:
Indirect uiten van kritiek op een situatie.
