samenvatting psychologie (Jef Verstappen)

H1 geest, gedrag en psychologische wetenschap
1.1. Wat is psychologie en wat is het niet
Psychologie is een breed veld met vele specialismen, maar in wezen is psychologie de
wetenschap van de geestelijke processen.

Letterlijk: psychologie = studie van de geest maar ook gedragingen :
‘de wetenschappelijke psychologie is de studie van de doelgerichte interactie tussen persoon
en situatie’

3 groepen psychologen

 Experimentele psychologen (onderzoek)
 Docenten psychologie (onderwijs)
 Toegepaste psychologen (door kennis uit ps problemen oplossen)
 Arbeids- en organisatiepsychologen, sportpsychologen, ergonomische
psychologen, schoolpsychologen, gezondheidspsychologen, klinische
psychologen.

Psychologie is geen psychiatrie

Psychiatrie: medisch specialisme dat zich richt op de diagnose en behandeling van mentale
stoornissen

Psychologie: beslaat heel het terrein van menselijk gedrag, van hersenfuncties tot sociale
interacties.

Pseudopsychologie : Niet onderbouwde psychologische aannamen die zich als
wetenschappelijke waarheid voordoen. (astrologen, helderzienden)



1.2. Hoe vergaren psychologen nieuwe kennis
Wetenschappelijke methode waarmee ze hun ideeën empirisch toetsen aan de hand van
objectieve observaties.

Empirisch = gebaseerd op bevindingen.

Vijf soorten psychologisch onderzoek

1) Experimenten
 Experimentele groep: proefpersonen voor speciale behandeling
 Controlegroep: personen als vergelijkingsmateriaal
 Onafhankelijke variabele: variabele die de onderzoeker hanteert

,  Afhankelijke variabele: effect van de onafhankelijke variabele op de
proefpersonen
2) Correlatieonderzoek
 Meest gebruikt in psychologie
 Bewijst geen oorzaak, enkel samenhang
o Positief: ze variëren in dezelfde richting
o Negatief: variëren in verschillende richtingen
 confounding variable = een variabele buiten het bestaande model, die (positief
of negatief) correleert met zowel de afhankelijke als de onafhankelijke
variabele
3) Survey (enquête)
 Verbanden zoeken via psychologische variabelen
 Cross-sectioneel gegevens verzamelen
 Zelfrapportagevragenlijsten
4) Natuurlijke observatie
 vorm van correlatieonderzoek waarbij gedrag van organismen in hun eigen
omgeving wordt geobserveerd
5) Gevalstudie
 onderzoek van een enkel object
 geeft specifieke inzichten die moeilijk te veralgemenen zijn

Bij het ‘klaar maken’(operationaliseren) van begrippen voor onderzoek zijn twee zaken van
groot belang:

 De validiteit: de mate waarin de test meet wat hij beoogt te meten.
 De betrouwbaarheid : de mate waarin een meting onafhankelijk is van toeval
De betrouwbaarheid van een test is hoog, indien deze test na herhaald afname van
de test bij een bepaald persoon dezelfde waarde/testuitkomst geeft

Vertekeningen in psychologisch onderzoek beperken

Expectency bias:
vertekeningen in psychologisch onderzoek door de vooringenomenheid van de onderzoeker:
Waarnemer verwacht dat bepaalde gebeurtenissen zullen leiden tot bepaalde resultaten

 Emotionele bias: ontstaat door ingebakken opvattingen waar de onderzoeker zich
niet van bewust is vb : misdadigers moeten hard gestraft worden

 Confirmation bias: onderzoek van de gegevens van studenten die te horen hadden
gekregen met ‘slimme’ ratten te werken

,1.3. Wat zijn de 5 belangrijkste perspectieven van de psychologie
1) Psychodynamisch perspectief
 Onderbewuste zorgt voor dynamiek
 Persoonlijkheidsmodel: ego, identiteit en superego
 Groot belang aan vroeger ervaringen
 Psychoanalyse als therapiemodel
2) Cognitieve perspectief
 Mentale processen zoals gedachte, leren, geheugen en perceptie
 Geest als computerachtige machine
 Hoe emotie en motivatie gedachten en perceptie beïnvloeden
3) Behavioristische perspectief
 Leren
 Beheersing van het gedrag door de omgeving
 Stimuli en reponsen maar geen mentale processen
4) Humanistisch perspectief
 Geestelijke gezondheid en menselijk potentieel
 Complexiteit en subjectiviteit
 zelfactualisatie
5) Biologisch perspectief
 Zenuwstelsel
 Hormoonstelsel
 Genetica
 Fysieke kenmerken


H2: biopsychologie, neurowet en de menselijke aard
Hersenen zijn opgedeeld in 2 hersenhelften (cerebrale hemisferen) die met elkaar
communiceren door een verbinding van vezels (corpus callosum).

2.1. Wat is het verband tussen genen en gedrag?
De evolutie heeft psychologische processen fundamenteel vormgegeven, omdat evolutie
ten gunste van genetische variaties werkt die adaptief gedrag teweegbrengen.



Hoe komt het dat menselijke hersenen geprogrammeerd zijn voor taal, sociale
interacties, zelfbehoud…  evolutie: organismen veranderen doordat ze zich aanpassen
aan een veranderende omgeving.

2.1.1. Genen en erfelijkheid

,  Genotype: genetische opmaak van organisme waardoor het van alle andere verschilt
(blauwdruk)
 Fenotype: waarneembare fysieke kenmerken van een organisme  basis in biologie
maar wordt ook beïnvloed door de omgeving.
 Genetische verklaringen voor psychologische processen:
o Psychologische processen kunnen we nooit uitsluitend toeschrijven aan
erfelijkheid
o Erfelijkheid beïnvloedt psychologische processen: bv. syndroom van Down

2.2. Hoe is de interne communicatie van het lichaam geregeld?
De 2 interne signaalsystemen van ons lichaam, het zenuwstelsel en het endocriene stelsel,
gebruiken beide chemische boodschappers om met doelen in het hele lichaam te
communiceren.



Twee communicatiesystemen gestuurd door de hersenen:

 Zenuwstelsel
o Geleidt impulsen
o Snel
o Transporteert prikkels
 Endocriene stelsel (hormoon)
o Vervolgsignalen via bloedbaan
o Reacties van zenuwstelsel ondersteunen en in stand houden
o Chemische signaalstoffen  hormonen

 biologische basis voor onze gedachten, emoties en gedragingen!

2.2.1. Het neuron: bouwsteen van het zenuwstelsel
Neuron of zenuwcel:

 verwerkingseenheid van de hersenen
 gespecialiseerd informatie te ontvangen, te verwerken en aan andere cellen door te
geven.
 Allemaal dezelfde structuur en manier van geleiden
 Andere vorm en omvang
 Bundeling neuronen = zenuw




Soorten neuronen