VETERINAIRE VOLKSGEZONDHEID 2: COVACI
examen: deel Knapen open vragen + deel covaci 35 MC (10 AC + 25 VMC, geen structuren kennen)
OMGEVINGS EN VOEDSEL CONTAMINATIES
INLEIDING
Voedingstoxicologie zal verschillende punten onderzoeken:
- Welke manieren en mechanismen gebruiken schadelijke stoffen om de voedselketen binnen te geraken
- Manieren om voedsel contaminaties te vermijden of reduceren
- Manieren om de toxiciteit te beoordelen
- Effecten geproduceerd door schadelijke substanties
Endocriene verstoorders zijn contaminanten (synthetische estrogenen) die hetzelfde kunnen werken als echte hormonen
waardoor dit moeilijk afgebroken kan worden en zorgt voor endocrien verstorend effect. Een toxicant is een toxische stof die
geproduceerd wordt door de mens in de meeste gevallen of is een nevenproduct. Naast het maken van chemicaliën hebben we
ook nog de nevenproducten die ontstaan. Toxische effecten relateren naar de gezondheidseffecten na de blootstelling aan de
toxicant.
De toxiciteit is afhankelijk van:
- Chemische structuur
- Manier van opnemen (oraal, ingeademd, geïnjecteerd, dermaal) – in sommige gevallen zal de toxiciteit sterk reduceren
naarmate van hoe het opgenomen wordt. In de maag kan de chemische structuur vernietigd worden
- Wanneer wordt je blootgesteld? (embryonaal, foetaal, postnataal, jong dier, oud dier)
- Hoe vaak ben je blootgesteld? (enkele of meerdere dosissen – acute of chronische)
- De fysische vorm van de toxicant (gas fase is gevaarlijker dan een vaste stof)
- De gezondheid en genetisch constitutie van het individu
De dosis-threshold is de minimale hoeveelheid van de substantie dat gezondheidsproblemen
zal veroorzaken.
NO(A)EL – no observed adverse effect level – de hoogste dosis dat geen toxische effecten
veroorzaakt. Dit is het basis getal om de TDI (tolerable daily intake) te berekenen.
LO(A)EL – lowest observed adverse effect level – de laagste dosis dat een zichtbaar effect
veroorzaakt
Types van verschillende voedsel en milieu contaminanten:
- metalen: Pb, Cd, Zn, Hg, Cu, As, etc. (inclusief radioactieve elementen Sr, I, Pu
- organometalen: methyl Hg, alkyl Pb, butyl- en phenyl-Sn …
- persistente organische polluenten:
→ organochlorine (PCBs, OC pesticides, dioxines, PCB metaboliten … )
→ organobromine (PBDEs, PBBs, BFRs)
→ organofluorine (PFOs, PFOA, PFCs)
- niet-persistente organische polluenten:
→ pesticiden
→ endocriene verstoorders: phthalates, bisphenol-A, triclosan
→ farmaceutische producten, hormonen
- andere voedings toxicanten
, PERSISTENTE ORGANISCHE POLLUENTEN (POPs) IN VOEDING EN MILIEU
In 2001 werden er zeer veel stoffen verbannen voor wereldwijd gebruik. Dit waren allemaal stoffen met chloor. In 2009 kwamen
de eerste stoffen met broom erbij en dan in 2011-2013 kwamen er nog andere stoffen bij. (dia 13-15)
1. Aldrin 2. a-hexachlorocyclohexane (a-HCH)
2. Chlordane 3. b-hexachlorocyclohexane (b-HCH)
3. Dieldrin 4. g-hexachlorcyclohexane (g-HCH – lindane)
4. Endrin 5. Pentachlorobenzene (PeCBz)
5. Heptachlor 6. Hexabromobiphenyl (HexaBB)
6. Mirex 7. Tetrabromodiphenyl ether en pentabromodiphenyl ether (TeBDE and
7. Toxaphene PeBDE)
8. DDT 8. Hexabromodiphenyl ether en Heptabromodiphenyl ether (HxBDE and
9. Polychlorinated biphenyls (PCBs) HpBDE)
10. Hexachlorobenzene 9. Perfluorooctanesulfonic acid (PFOS), its salts and
11. Polychlorinated dibenzo-p-dioxins (PCDDs) perfluorooctanesulfonyl fluoride
12. Polychlorinated dibenzofurans (PCDFs) 1. Endosulfan
1. Chlordecone 2. Hexabromocyclododecane (HBCD)
Eigenschappen van POPs:
- De stoffen zijn enorm persistent in het milieu en in het organisme door een hoge resistentie voor chemische en
biologische degradatie. De halfwaardetijd van deze stoffen is jaren.
- Kan toxische effecten veroorzaken in mensen en dieren.
- Bio-accumulatie in vetweefsel resulteert in een hogere concentratie bij hogere levels van de voedselketen
(biomagnificatie)
- Kunnen getransporteerd worden naar andere, verre gebieden
Transport van POPs gebeurd door ‘global distillation’. Een chemische stof kan evaporeren en
getransporteerd worden met de wind. Op een bepaald moment zal het neerslagen in
regen/sneeuw/… en zo terug de grond bereiken. Hierna terug evaporatie en verdere
verspreiding. De zwaardere chemicaliën zullen niet zo ver kunnen reizen. Transport kan ook via
het water. Wanneer de stof neerslaat via bv regen kan deze ook transporteren door
zeeën/meren etc. Een derde manier om te transporteren van het ene gebied naar het andere
door migrerende vogels. Deze kunnen geïnfecteerd worden en dan reizen en op deze andere
plek opgegeten worden (bio-vector).
ORGANOCHLORINE CONTAMINANTEN
Zowel PCDD, PCDF en PCB bestaan uit twee benzeen ringen die ieders op een verschillende manier verbonden zijn. PCDD zijn
verbonden door twee zuurstof atomen, PCDF is verbonden door een rechtstreekse binding en een zuurstofatoom en PCB enkel
door een rechtstreekse verbinding. PCDD en PCDF (Polychloor dibenzo-p-dioxine en furaan) kunnen planair zijn en zijn daarom
meer gelijkaardig aan dioxines. Het aantal chloor atomen op de keten is variabel
en zal zorgen voor toxiciteit.
Manieren van contaminatie:
- verbranding van gevaarlijk en ziekenhuis afval
- verbranding van fossiele brandstoffen
- verontreinigde commerciële chemische producten
→ dioxines hebben geen industriële toepassingen en zijn dus
altijd nevenproducten!
Toxiciteit van dioxines is gemedieerd door Ah receptoren (nucleair receptor).
Deze is verantwoorden voor de productie van P450 enzymen. Het activeert genen die substanties produceren dat zorgt voor de
regulatie van de groei en deling van cellen. Een blokkade van deze receptor zal zorgen voor gewichtsverlies, hepatotoxiciteit,
dermale toxiciteit, kanker, reproductie effecten. Er is een grote variatie in de soorten met als meest gevaarlijke de 2,3,7,8-
derivaten (TCDD). Mensen zijn meer resistent voor deze stof. Halfwaardetijd tussen 3 en 9 jaar.
examen: deel Knapen open vragen + deel covaci 35 MC (10 AC + 25 VMC, geen structuren kennen)
OMGEVINGS EN VOEDSEL CONTAMINATIES
INLEIDING
Voedingstoxicologie zal verschillende punten onderzoeken:
- Welke manieren en mechanismen gebruiken schadelijke stoffen om de voedselketen binnen te geraken
- Manieren om voedsel contaminaties te vermijden of reduceren
- Manieren om de toxiciteit te beoordelen
- Effecten geproduceerd door schadelijke substanties
Endocriene verstoorders zijn contaminanten (synthetische estrogenen) die hetzelfde kunnen werken als echte hormonen
waardoor dit moeilijk afgebroken kan worden en zorgt voor endocrien verstorend effect. Een toxicant is een toxische stof die
geproduceerd wordt door de mens in de meeste gevallen of is een nevenproduct. Naast het maken van chemicaliën hebben we
ook nog de nevenproducten die ontstaan. Toxische effecten relateren naar de gezondheidseffecten na de blootstelling aan de
toxicant.
De toxiciteit is afhankelijk van:
- Chemische structuur
- Manier van opnemen (oraal, ingeademd, geïnjecteerd, dermaal) – in sommige gevallen zal de toxiciteit sterk reduceren
naarmate van hoe het opgenomen wordt. In de maag kan de chemische structuur vernietigd worden
- Wanneer wordt je blootgesteld? (embryonaal, foetaal, postnataal, jong dier, oud dier)
- Hoe vaak ben je blootgesteld? (enkele of meerdere dosissen – acute of chronische)
- De fysische vorm van de toxicant (gas fase is gevaarlijker dan een vaste stof)
- De gezondheid en genetisch constitutie van het individu
De dosis-threshold is de minimale hoeveelheid van de substantie dat gezondheidsproblemen
zal veroorzaken.
NO(A)EL – no observed adverse effect level – de hoogste dosis dat geen toxische effecten
veroorzaakt. Dit is het basis getal om de TDI (tolerable daily intake) te berekenen.
LO(A)EL – lowest observed adverse effect level – de laagste dosis dat een zichtbaar effect
veroorzaakt
Types van verschillende voedsel en milieu contaminanten:
- metalen: Pb, Cd, Zn, Hg, Cu, As, etc. (inclusief radioactieve elementen Sr, I, Pu
- organometalen: methyl Hg, alkyl Pb, butyl- en phenyl-Sn …
- persistente organische polluenten:
→ organochlorine (PCBs, OC pesticides, dioxines, PCB metaboliten … )
→ organobromine (PBDEs, PBBs, BFRs)
→ organofluorine (PFOs, PFOA, PFCs)
- niet-persistente organische polluenten:
→ pesticiden
→ endocriene verstoorders: phthalates, bisphenol-A, triclosan
→ farmaceutische producten, hormonen
- andere voedings toxicanten
, PERSISTENTE ORGANISCHE POLLUENTEN (POPs) IN VOEDING EN MILIEU
In 2001 werden er zeer veel stoffen verbannen voor wereldwijd gebruik. Dit waren allemaal stoffen met chloor. In 2009 kwamen
de eerste stoffen met broom erbij en dan in 2011-2013 kwamen er nog andere stoffen bij. (dia 13-15)
1. Aldrin 2. a-hexachlorocyclohexane (a-HCH)
2. Chlordane 3. b-hexachlorocyclohexane (b-HCH)
3. Dieldrin 4. g-hexachlorcyclohexane (g-HCH – lindane)
4. Endrin 5. Pentachlorobenzene (PeCBz)
5. Heptachlor 6. Hexabromobiphenyl (HexaBB)
6. Mirex 7. Tetrabromodiphenyl ether en pentabromodiphenyl ether (TeBDE and
7. Toxaphene PeBDE)
8. DDT 8. Hexabromodiphenyl ether en Heptabromodiphenyl ether (HxBDE and
9. Polychlorinated biphenyls (PCBs) HpBDE)
10. Hexachlorobenzene 9. Perfluorooctanesulfonic acid (PFOS), its salts and
11. Polychlorinated dibenzo-p-dioxins (PCDDs) perfluorooctanesulfonyl fluoride
12. Polychlorinated dibenzofurans (PCDFs) 1. Endosulfan
1. Chlordecone 2. Hexabromocyclododecane (HBCD)
Eigenschappen van POPs:
- De stoffen zijn enorm persistent in het milieu en in het organisme door een hoge resistentie voor chemische en
biologische degradatie. De halfwaardetijd van deze stoffen is jaren.
- Kan toxische effecten veroorzaken in mensen en dieren.
- Bio-accumulatie in vetweefsel resulteert in een hogere concentratie bij hogere levels van de voedselketen
(biomagnificatie)
- Kunnen getransporteerd worden naar andere, verre gebieden
Transport van POPs gebeurd door ‘global distillation’. Een chemische stof kan evaporeren en
getransporteerd worden met de wind. Op een bepaald moment zal het neerslagen in
regen/sneeuw/… en zo terug de grond bereiken. Hierna terug evaporatie en verdere
verspreiding. De zwaardere chemicaliën zullen niet zo ver kunnen reizen. Transport kan ook via
het water. Wanneer de stof neerslaat via bv regen kan deze ook transporteren door
zeeën/meren etc. Een derde manier om te transporteren van het ene gebied naar het andere
door migrerende vogels. Deze kunnen geïnfecteerd worden en dan reizen en op deze andere
plek opgegeten worden (bio-vector).
ORGANOCHLORINE CONTAMINANTEN
Zowel PCDD, PCDF en PCB bestaan uit twee benzeen ringen die ieders op een verschillende manier verbonden zijn. PCDD zijn
verbonden door twee zuurstof atomen, PCDF is verbonden door een rechtstreekse binding en een zuurstofatoom en PCB enkel
door een rechtstreekse verbinding. PCDD en PCDF (Polychloor dibenzo-p-dioxine en furaan) kunnen planair zijn en zijn daarom
meer gelijkaardig aan dioxines. Het aantal chloor atomen op de keten is variabel
en zal zorgen voor toxiciteit.
Manieren van contaminatie:
- verbranding van gevaarlijk en ziekenhuis afval
- verbranding van fossiele brandstoffen
- verontreinigde commerciële chemische producten
→ dioxines hebben geen industriële toepassingen en zijn dus
altijd nevenproducten!
Toxiciteit van dioxines is gemedieerd door Ah receptoren (nucleair receptor).
Deze is verantwoorden voor de productie van P450 enzymen. Het activeert genen die substanties produceren dat zorgt voor de
regulatie van de groei en deling van cellen. Een blokkade van deze receptor zal zorgen voor gewichtsverlies, hepatotoxiciteit,
dermale toxiciteit, kanker, reproductie effecten. Er is een grote variatie in de soorten met als meest gevaarlijke de 2,3,7,8-
derivaten (TCDD). Mensen zijn meer resistent voor deze stof. Halfwaardetijd tussen 3 en 9 jaar.
