Samenvatting Ethologie van de huisdieren

Ethologie van dieren

,Hoofdstuk 1: Inleiding
 Gedrag = enige manier om te communiceren met dieren
o Vb.: agressieve hond  stress, pijn …
o Automutilatie = zichzelf beschadigen uit frustratie
 Ethologie = de leer van het gedrag
o Gedrag = een serie van spier samentrekkingen maar ook de reden van het verhuizen
van dieren. Gedrag is zeer uiteenlopend
o Gedrag beschrijf alle soorten activiteiten: beweging, voortplanting, ‘grooming’ …
o Biologische studie: (wild + experimenten)
 Wetenschappelijk verantwoorde methodologie
 Vergelijkende studies
 Evolutieleer
 Spalding en Darwin waren de eerste die er een duidelijke theorie aan gaven
o Erkenningen
 Lorenz (AU)
 Von Frisch (DE)
 Tinbergen (NL)
 Lorenz (AU)
o Theoretisch kader
o Inprenting
o Instinct
 Tinbergen (NL)
o Stekelbaarzen, Meeuwen, Bijenwolf, Instinct
o Sleutelprikkels
o Supranormale stimuli
 4 hoofdvragen (Tinbergen)
o Waarom? Waarom doet een dier iets?
o 2 Proximate vragen: Waardoor?
 Veroorzaking/causaliteit: Waardoor wordt het veroorzaakt?
 Ontwikkeling/ontogenie: Hoe is dit gedrag ontwikkelt?
 Epigenetica
o 2 ultimate vragen: Waartoe? Waar lijd dit toe?
 Functie: Wat is de functie van dit proces?
 Evolutie/fylogenie: Hoe is dit door de evolutie ontwikkelt?
o Bijkomende vragen
 Prof dr. P. Wiepkema
 Wat is het effect van leerprocessen op het gedrag?
 Zijn er modellen mogelijk het gedrag kunnen verklaren en concepten
integreren?
 Kan ethologische kennis iets zeggen over welzijn
 Toegepaste ethologie  dierenwelzijn
 Toegepaste ethologie
o Vergelijken/ verbeteren huisvesting
 Functioneren de dieren nog als er iets essentieel verdwijnt?
 Wat zijn de voor en nadelen van verschillende systemen voor het dier?
o Hoe ontwikkeld abnormaal gedrag zich en hoe kunnen we het vermijden?

, Welzijn
o Door het bestuderen van het normaal gedrag van dieren in het wild kunnen we
bekijken welke aspecten er ontbreken bij het welzijn van de dieren.
o Slechte welzijn  slechte productie & abnormaal gedrag
 Optimaliseren productie
o Optimalisatie door kennis van ethologie
 Vb. betere voederconversie
o Gedragscontrole: technische innovatie: diervriendelijkere applicatie
o Verbeteren mens  dier interactie
 Dier produceert beter als het “aandacht” krijgt
 Abnormaal gedrag
o Stress fysiologie
o Ongewenst gedrag
o Abnormaal gedrag
 Informatie krijgen
o Uitgebreide anamnese = de vragen die je stelt om de voorgeschiedenis te vinden
o Klinisch onderzoek
o Observatie
 Observeren door de dierenarts
o Vele valkuilen!
o Context doet ertoe
o Men observeert wat verwacht te observeren = tunnelvisie
o Kan alleen opgelost worden door objectief en systematisch bewijs
 Systematisch en objectief observeren
o Meten = weten
o Ethogram maken
 Ethogram = Inventaris van alle gedragselementen van een diersoort
 Lijst basis gedragsrepertoire
 Zonder interpretaties of emoties!
 3 niveaus van complexiteit
 Empirische definitie: operatieve beschrijving
 Functionele definitie: gevolgen
 Abstracte definitie: emoties
 Inoefenen!!
 Gedragssystemen – gedragseenheden
o Gedrag omvat regulatorische processen 
 Groepen in gedragssystemen
 Gedrag observeren en registreren = overgangen tussen gedragingen noteren
 Observeren en registreren
o Wanneer
 Zelfde moment van de dag, willekeurig, reeksen
o Wie (sampling rules)
 Ab litium: binnen groep aandacht gedragssystemen
 Focal animal: 1 dier evt. na elkaar
 Scan sampling: gebruik ruimte, tijdsbesteding, synchronisatie etc.
 Specifiek gedrag: ook reeksen wederzijdse beïnvloeding
o Continu of frequentie

, Hoofdstuk 2: Genetica, evolutie en domesticatie
 Nature vs Nurture
o In welke maten is gedrag erfelijk?
o Gedrag steunt op informatie opgeslagen in het genoom: aangeboren, instinct
o Gedrag steunt op informatie uit individuele ervaring: aangeleerd gedrag
 Gedrag: genetisch bepaald?
o Kruisproeven
 Alleen nestblijvers kunnen leren van andere dieren, de inprenting vind pas
later plaats
 Krijgen tussenvorm van gedrag bij kruisingen
o Kunstmatige selectie
 Selectie op beste kenmerk  volgende generaties krijgen steeds meer en
meer dat kenmerk
 Genetische selectie op gewenst gedrag of tegen ongewenst gedrag 
belangrijk middel om dierenwelzijn te verbeteren
 Genetische vs omgevingsinvloed op gedrag
o Genetische kenmerken hangen af van de omgeving waarin een dier opgroeit
o Genen zijn de basisch van het gedrag maar ontwikkeld in interactie met de
omgeving
 Genetica van gedrag
o Multigen
 Evolutie van gedrag
o Variabiliteit
 Binnen populatie: variatie
o Erfelijkheid
 Deel van variatie is erfelijk
o Competitie
 Concurrentie voor schaarse hulpbronnen
o Natuurlijke selectie
 Bepaalde varianten hebben meer nakomelingen  gunstige factor
o Adaptatie
 Survival of the fittest
 Selectie
o Natuurlijke selectie
 Op niveau van het GEN
 Onder invloed van de omgeving
o Seksuele selectie
 Onder invloed van andere sexe
o Kunstmatige selectie
 Onder invloed van de mens
 Evolutie van gedrag
o Bestuderen via fossielen
o Bestuderen via vergelijkende studies van gedrag van verwante soorten