Samenvatting IKO

Samenvatting IKO
Hoofdstuk 1: De kwalitatieve probleemstelling
1.1 Formuleren van een probleemstelling in kwalitatief onderzoek

 Formuleren van een onderzoeksthema en specifieke onderzoeksvragen
o Een onderzoeksthema beschrijft in algemene termen waar je
onderzoek over wilt doen.
 Vb.: Onderzoek naar de communicatie tussen artsen en
patiënten
o Een onderzoeksvraag beschrijft meer specifiek waar je onderzoek
een antwoord op probeert te vinden
 Vb.: 1) Hoe definiëren artsen en patiënten ‘goede
communicatie’? en 2) Hoe geven interacties tussen artsen en
patiënten vorm aan die betekenissen?
o Een thema kan variëren in termen van abstractieniveau of focus
 Vb.: Onderzoek naar de relaties tussen artsen en patiënten
kan uiteenvallen in verschillende sub-thema’s, zoals:
 Onderzoek naar de communicatie tussen artsen en
patiënten
 Onderzoek naar discriminatie van bepaalde categorieën
van patiënten door artsen
 Onderzoek naar de rol van werklast op de kwaliteit van
de relatie tussen artsen en patiënten
o Een thema wordt meestal niet uitgedrukt in vraagvorm, een
onderzoeksvraag wel.

Het opstellen van het centrale thema van je onderzoek en je specifieke
onderzoeksvragen wordt beïnvloed door:

 Vormvereisten: coherentie, structuur en relevantie
o Niet te veel en niet te weinig onderzoeksvragen (te veel  weinig
ambitieus)
o Niet te breed en niet



1

, o Niet te veel of te weinig overlap tussen de verschillende
onderzoeksvragen
o Duidelijk verband tussen onderzoeksvragen en overkoepelend
thema(‘s) is belangrijk
o Geen dubbele, driedubbele… onderzoeksvragen (is verwarrend)
o Consistent gebruik van concepten in de formulering van
onderzoeksvragen is belangrijk
 Methodologische uitgangspunten
o Stel in een kwalitatief onderzoek geen onderzoeksvragen centraal
waar je:
 Effecten probeert te meten (in welke mate of hoe sterk
beïnvloedt variabele X, variabele Y)
 Het al dan niet voorkomen van iets probeert te meten (Doet
X zich voor of niet?)
 Een zekere variatie probeert te meten of kwantificeren (in
welke mate komt die opinie voor?)
 Bepaalde hypotheses probeert te testen (Kunnen we
hypothese X uit de literatuur bevestigen?)
o Stel in een kwalitatief onderzoek wel onderzoeksvragen centraal
die:
 Willen begrijpen ‘hoe iets gebeurt’
 Processen proberen te beschrijven
 De betekenis van concepten proberen te begrijpen
 Een verklaring voor een fenomeen inductief opbouwen
 De kenmerken van concepten proberen te beschrijven
(impliceert een variatie beschrijven in kwalitatieve termen)
 Nieuwe inzichten willen verkennen of ontdekken/exploreren in
plaats van te testen
o De gekozen analysetechniek vraagt eigen soort onderzoeksvragen:
 Grounded Theory (GT) is een veel gebruikte benadering van
data-analyse in de sociale wetenschappen
 We vertrekken in eerste instantie van GT om onze
onderzoeksvragen, steekproef en interviewvragen op te
stellen.


2

, o Onderzoeksvragen in Grounded Theory
 GT heeft tot doel een theorie op te bouwen door data
afwisselend te verzamelen en te analyseren (cyclisch verloop
van onderzoek)
 Een theorie wordt gezien als een netwerk van relaties tussen
concepten die, eens goed uitgewerkt, de onderzoeker
toelaten om een fenomeen te begrijpen of te verklaren
 GT bestaat uit een aantal centrale
kenmerken/veronderstellingen die stapsgewijs geïntroduceerd
worden
 De GT vertrek vanuit de volgende premissen
1. Het ontwikkelen van een nieuwe theorie: GT moet
leiden tot nieuwe theoretische inzichten, louter toetsen
van bestaande theorieën en/of concepten is
onvoldoende.
2. Onderzoeksvragen: meer doen dan louter
beschrijven of exploreren: zo volledig mogelijk
verklaren of begrijpen van fenomenen. Bovendien gaan
de onderzoeksvragen quasi altijd veranderen in termen
van focus gedurende het onderzoek
 Eigen interesses, kennis en ervaringen
o Het is belangrijk dat je probeert onderzoek te doen naar een
thema/onderwerp dat je interessant vindt (affectieve redenen voor
kiezen van onderwerp)
o Kennis en ervaringen m.b.t. een thema kan inspirerend werken over
‘wat wel/nog niet is geweten’ (cognitieve redenen voor kiezen
onderwerp)
o Kennis over een setting kan helpen in het onderhandelen van
toegang tot die setting (pragmatische redenen voor kiezen van een
onderwerp)
 Het publiek
o Het publiek voor die je onderzoek uitvoert, kan in grote mate
richting geven aan je onderzoeksvragen
o Elk publiek zal eigen doelstellingen vooruitschuiven als belangrijk


3

,  Kennis om een fenomeen beter te
begrijpen/verklaren/beschrijven
 Kennis om een beleid op af te stemmen
 Kennis om de praktijk te sturen
 Literatuur
o In kwalitatief onderzoek verschilt de rol van de klassieke
‘literatuurstudie’ naargelang het soort data-analyse benadering die
je gebruikt
o In GT (derde premisse) mag de literatuur de onderzoeksvragen niet
determineren en kan hoogstens inspireren en je gevoelig maken
voor het belang van bepaalde concepten (sensitizing concepts)
o De rol van literatuur staat nu wel centraler in GT dan vroeger
o Receptief proces
 Over welke sub-thema’s wordt er onderzoek uitgevoerd
(mapping van literatuur)
 Welke onderzoeksvragen worden daarin onderzocht
 Hoe worden concepten gedefinieerd en gemeten?
 Welke populaties en contexten worden onderzocht?
 Welke factoren en processen worden aangeduid als belangrijk
 Wat zijn de achterliggende filosofische veronderstellingen?
o In GT word je gevraagd om die kennis ‘tussen haakjes te plaatsen’
(bracketing), waarbij bestaande concepten of bevindingen enkel
gevoelig kunnen maken voor het belang van bepaalde (aspecten)
fenomenen, maar waarbij die de richting van jouw analyses niet
mogen determineren (sensitizing concepts) waarbij nieuwe kennis
meer inductief tot stand komt
o Creatief proces: hoe kan ik iets nieuws toevoegen, waar
schiet de literatuur tekort? Je kan je laten stimuleren door:
 Suggesties die door andere onderzoekers worden gemaakt in
de (vaak meer recente) wetenschappelijke literatuur
 Je eigen kennis/ervaringen m.b.t. een bepaald
onderzoeksthema (sub-thema).




4