Lessen verslaving
Les 1 – Eigen gewoontes en gebruik van een middel
Wat geeft jou een prettig gevoel?
Ga voor jezelf na welke beloningen jou een prettig gevoel geven. Sommige middelen of dingen om te
doen kunnen je zelfs een opwindend gevoel geven, je voelt je er lekker bij. Denk bijvoorbeeld aan het
ontvangen van een pakketje met een nieuwe aankoop, het eten van een vette hap, het roken van
een sigaret of het drinken van een glas bier, veel internetten, gamen of gokken. Heb je hier ook
ervaring mee?
- Schrijf jouw ervaringen op en neem de uitwerking mee naar de les
o Het eten van chocola geeft mij een goed gevoel. Vooral nadat ik hard aan school heb
gewerkt of op mijn werk ben geweest. Deze pak ik niet elke dag en daarom vind ik het
extra lekker als ik dit een keer wel pak als beloning.
Middelengebruik en de sociale omgeving
Het gebruik van middelen is iets van alle tijden en gebeurde al ver terug in het verleden en in vrijwel
alle lagen van de bevolking. De sociale omgeving is een factor die van invloed is op de mate en aard
van het middelengebruik.
Beantwoord de volgende vragen.
- Welke middelen zijn sociaal geaccepteerd en waarom?
o Drank en wiet
- Waar ligt de grens van de sociale norm?
o De grens ligt er wanneer er dagelijks en regelmatig gebruik van gemaakt word. Af en
toe, bijv. tijdens het uitgaan of feestjes is geaccepteerd, daarbuiten niet tot minder.
- Welke trends zijn er te onderscheiden in het hedendaagse middelengebruik?
o De drugs tijdens bepaalde concerten/feesten. Voornamelijk bij hardstyle.
- Welke (jeugd)subculturen kan je onderscheiden in Nederland waar middelengebruik mee
wordt geassocieerd
o Gabbers, etc.
Film, documentaire, boek.
Gedurende de module kijk je een film of documentaire of lees je een boek over het thema verslaving.
Deze opdracht verwerk je in les 6 (zie voorbereiding les 6) Onderaan in deze handleiding is een lijst
van suggesties toegevoegd waaruit je kan putten. Het staat je vrij om voor een film, documentaire of
boek te kiezen dat niet op de lijst staat.
Beantwoord na het lezen of bekijken de volgende vragen en voeg de uitwerkingen toe aan de
eindopdracht:
- Hoe ziet het verslavingsproces in het verhaal eruit?
- Waarover heb je jezelf verwonderd en wat greep je aan in het verhaal?
- Welke elementen uit de leerstof van deze module herken je in het verhaal?
Voor bovenstaande opdracht zie portofolio ‘documentaire heroin(e)’
, Les 2 – Psychoactieve stoffen
Beloningssysteem van de hersenen:
Bestudeer hoofdstuk 1 'Wat zijn drugs en hoe werken ze?' (online beschikbaar) uit: Kerssenmakers,
R., Meerten, R. van, Noorlander, E., Vervaeke, H., Drugs en alcohol Gebruik, misbruik en verslaving.
Eerste druk. Houten: Bohn Stafleu van Loghum
Iedereen zal het herkennen, een prettig gevoel als je iets leuks of goeds doet. Een gevoel van
verliefdheid, een goed gevoel wanneer je een toets haalt, het gevoel wanneer je veel 'likes' ontvangt
op een foto die je net hebt gepost, of het fijne gevoel wanneer je een compliment van een goede
vriend of vriendin krijgt. Dit gevoel komt mede tot stand door het beloningssysteem van de
hersenen. Het spreekt voor zich dat je dit prettige gevoel vaak wil ervaren en je dit beloningssysteem
regelmatig probeert aan te spreken.
Ga op zoek naar de werking van het beloningssysteem van de hersenen en beantwoord de volgende
vragen. Zorg dat je de uitwerking in de klas kan delen met medestudenten.
- Welke delen in de hersenen zijn betrokken bij het beloningssysteem?
o De neurale structuren die deel uitmaken van het beloningssysteem, liggen diep in de
hersenschors, in een functionele lus die wordt gevormd door de hersenschors, basale
kernen en thalamus.
o Het grootste deel van de banen die de losse onderdelen van het beloningssysteem
verbinden zijn glutamaterge interneurons, GABAerge middelgrote doornige neuronen
en dopaminerge projectiecellen.
o Het beloningsstelsel bestaat uit het ventrale tegmentum, het ventrale striatum (de
nucleus accumbens en tuberculum olfactorium), het dorsale striatum (nucleus
caudatus en putamen), de substantia nigra, de prefrontale cortex, de cortex
cingularis anterior, de insula, de hippocampus, de hypothalamus (voornamelijk de
orexinerge celkern in de laterale hypothalamus), verschillende celkernen in de
thalamus, de nucleus subthalamicus, de globus pallidus, het ventrale gedeelte van
het pallidum, de nucleus parabrachialis en de amygdala.
- Welke neurotransmitters spelen een rol?
o Dopamine
Dopamine zorgt ervoor dat we ons tevreden en beloond voelen.
o Endorfine
o De communicatie verloopt via de neurotransmitter glutamaat
o Deze neurotransmitters binden normaal gesproken aan een ontvanger (receptor) op
de hersencellen.
- Hoe komt het dat individuen verschillend reageren op beloningen?
o Een van die factoren is de motivatie om drugs te gaan gebruiken. Bijvoorbeeld,
mensen die opioïden gebruiken om high te worden kunnen daaraan verslaafd raken,
maar mensen die ze gebruiken waarvoor ze bedoeld zijn, als pijnstiller, overkomt dat
doorgaans niet.
o Genetische gevoeligheid en omgevingsfactoren, zoals stress, kunnen de reactie van
mensen op drugs veranderen.
Werking van middelen
Les 1 – Eigen gewoontes en gebruik van een middel
Wat geeft jou een prettig gevoel?
Ga voor jezelf na welke beloningen jou een prettig gevoel geven. Sommige middelen of dingen om te
doen kunnen je zelfs een opwindend gevoel geven, je voelt je er lekker bij. Denk bijvoorbeeld aan het
ontvangen van een pakketje met een nieuwe aankoop, het eten van een vette hap, het roken van
een sigaret of het drinken van een glas bier, veel internetten, gamen of gokken. Heb je hier ook
ervaring mee?
- Schrijf jouw ervaringen op en neem de uitwerking mee naar de les
o Het eten van chocola geeft mij een goed gevoel. Vooral nadat ik hard aan school heb
gewerkt of op mijn werk ben geweest. Deze pak ik niet elke dag en daarom vind ik het
extra lekker als ik dit een keer wel pak als beloning.
Middelengebruik en de sociale omgeving
Het gebruik van middelen is iets van alle tijden en gebeurde al ver terug in het verleden en in vrijwel
alle lagen van de bevolking. De sociale omgeving is een factor die van invloed is op de mate en aard
van het middelengebruik.
Beantwoord de volgende vragen.
- Welke middelen zijn sociaal geaccepteerd en waarom?
o Drank en wiet
- Waar ligt de grens van de sociale norm?
o De grens ligt er wanneer er dagelijks en regelmatig gebruik van gemaakt word. Af en
toe, bijv. tijdens het uitgaan of feestjes is geaccepteerd, daarbuiten niet tot minder.
- Welke trends zijn er te onderscheiden in het hedendaagse middelengebruik?
o De drugs tijdens bepaalde concerten/feesten. Voornamelijk bij hardstyle.
- Welke (jeugd)subculturen kan je onderscheiden in Nederland waar middelengebruik mee
wordt geassocieerd
o Gabbers, etc.
Film, documentaire, boek.
Gedurende de module kijk je een film of documentaire of lees je een boek over het thema verslaving.
Deze opdracht verwerk je in les 6 (zie voorbereiding les 6) Onderaan in deze handleiding is een lijst
van suggesties toegevoegd waaruit je kan putten. Het staat je vrij om voor een film, documentaire of
boek te kiezen dat niet op de lijst staat.
Beantwoord na het lezen of bekijken de volgende vragen en voeg de uitwerkingen toe aan de
eindopdracht:
- Hoe ziet het verslavingsproces in het verhaal eruit?
- Waarover heb je jezelf verwonderd en wat greep je aan in het verhaal?
- Welke elementen uit de leerstof van deze module herken je in het verhaal?
Voor bovenstaande opdracht zie portofolio ‘documentaire heroin(e)’
, Les 2 – Psychoactieve stoffen
Beloningssysteem van de hersenen:
Bestudeer hoofdstuk 1 'Wat zijn drugs en hoe werken ze?' (online beschikbaar) uit: Kerssenmakers,
R., Meerten, R. van, Noorlander, E., Vervaeke, H., Drugs en alcohol Gebruik, misbruik en verslaving.
Eerste druk. Houten: Bohn Stafleu van Loghum
Iedereen zal het herkennen, een prettig gevoel als je iets leuks of goeds doet. Een gevoel van
verliefdheid, een goed gevoel wanneer je een toets haalt, het gevoel wanneer je veel 'likes' ontvangt
op een foto die je net hebt gepost, of het fijne gevoel wanneer je een compliment van een goede
vriend of vriendin krijgt. Dit gevoel komt mede tot stand door het beloningssysteem van de
hersenen. Het spreekt voor zich dat je dit prettige gevoel vaak wil ervaren en je dit beloningssysteem
regelmatig probeert aan te spreken.
Ga op zoek naar de werking van het beloningssysteem van de hersenen en beantwoord de volgende
vragen. Zorg dat je de uitwerking in de klas kan delen met medestudenten.
- Welke delen in de hersenen zijn betrokken bij het beloningssysteem?
o De neurale structuren die deel uitmaken van het beloningssysteem, liggen diep in de
hersenschors, in een functionele lus die wordt gevormd door de hersenschors, basale
kernen en thalamus.
o Het grootste deel van de banen die de losse onderdelen van het beloningssysteem
verbinden zijn glutamaterge interneurons, GABAerge middelgrote doornige neuronen
en dopaminerge projectiecellen.
o Het beloningsstelsel bestaat uit het ventrale tegmentum, het ventrale striatum (de
nucleus accumbens en tuberculum olfactorium), het dorsale striatum (nucleus
caudatus en putamen), de substantia nigra, de prefrontale cortex, de cortex
cingularis anterior, de insula, de hippocampus, de hypothalamus (voornamelijk de
orexinerge celkern in de laterale hypothalamus), verschillende celkernen in de
thalamus, de nucleus subthalamicus, de globus pallidus, het ventrale gedeelte van
het pallidum, de nucleus parabrachialis en de amygdala.
- Welke neurotransmitters spelen een rol?
o Dopamine
Dopamine zorgt ervoor dat we ons tevreden en beloond voelen.
o Endorfine
o De communicatie verloopt via de neurotransmitter glutamaat
o Deze neurotransmitters binden normaal gesproken aan een ontvanger (receptor) op
de hersencellen.
- Hoe komt het dat individuen verschillend reageren op beloningen?
o Een van die factoren is de motivatie om drugs te gaan gebruiken. Bijvoorbeeld,
mensen die opioïden gebruiken om high te worden kunnen daaraan verslaafd raken,
maar mensen die ze gebruiken waarvoor ze bedoeld zijn, als pijnstiller, overkomt dat
doorgaans niet.
o Genetische gevoeligheid en omgevingsfactoren, zoals stress, kunnen de reactie van
mensen op drugs veranderen.
Werking van middelen
