TEMA 11: CÉLULA EUCARIOTA. CITOPLASMA
INTRODUCCIÓN
Todas as células, tanto as procariotas como as eucariotas, teñen en común unha
membrana plasmática ou celular, un citoplasma e un material xenético.
O citoplasma das células eucariotas, é a parta da célula contida entre a membrana
plasmática e a membrana nuclear. É unha emulsión coloidal e unha parte del está
constituída polos orgánulos membranosos, estuturas fibrilares (citoesqueleto) e ribosomas,
parte á que se denomina en ocasións morfoplasma; mentras que o resto, formado por
unha matriz líquida máis ou menos viscosa, pero sen estruturas definidas, é o citoplasma
fundamental, hialoplasma ou citosol.
Funcións do citoplasma:
➔ Síntese de certos compostos sinxelos, xeralmente compoñenentes de
macromoléculas (como aminoácidos, nucleótidos, ácidos graxos, etc.).
➔ Síntese e degradación do glicóxeno (en células animais).
➔ Glicólise anaerobia.
➔ Almacenamento de certas substancias.
CITOSOL
Toda a porción citoplasmática que carece de estrutura, e que constitúe a parte líquida do
citoplasma, recibe o nome de citosol, hialoplasma ou citoplasma fundamental. Está
composto por un 80% de auga na que se atopan disoltas as moléculas necesarias para o
mantemento celular: proteínas (moi abundantes, sobre todo enzimas), RNA (transferente e
mensaxeiro) e outras moléculas orgánicas como aminoácidos, glícidos, ATP, lípidos, sales
minerais, gases e outros intermediarios do metabolismo celular. Xunto coas substancias
102
,disoltas, tamén existen as chamadas inclusións citoplasmáticas (acumulacións de
diferentes substancias desprovistas de membrana, como gotas lipídicas ou de glicóxeno en
células animais e gotas de graxa, aceites esenciais e outros en células vexetais).
Nel realízanse a maior parte das reaccións metabólicas da célula. Está comunicado co
nucleoplasma a través dos poros da membrana nuclear. Non ten a mesma composición en
todos os lugares da célula, o que determina a existencia de diferenzas químicas e de
viscosidade. As áreas de maior viscosidade, posúen unha consistencia xelatinosa ou de xel,
mentres que outras zonas son practicamente fluídas como a auga (sol). O paso dun estado
a outro (de sol a xel ou viceversa) acostuma supoñer movementos intracelulares
(movementos ameboideo e de ciclose) que, a veces, implican cambios de forma das células
(si teñen tal capacidade).
CITOESQUELETO
Consiste nunha rede de fibras e filamentos
proteicos, que proporcionan un armazón ou
esqueleto interno e fexible que da forma á
célula, organiza a posición dos orgánulos e
posibilita os seus movementos ou os da
periferia celular.
Nas células eucariotas, os elementos do
citoesqueleto poden ser si, constituíndo
nunha rede tridimensional que ocupa
totalmente o volume celular.
Trátase de estruturas proteicas, moi dinámicas, de tal xeito que cando se precisan
prodúcese a súa formación e prolongación engadindo novas unidades de proteína
(polimerización). Cando non son necesarias, ten lugar a súa despolimerización.
1. Microtúbulos.
Son estruturas cilíndricas longas,
grosas (25 mm de diámetro) e ocas.
As paredes do cilindro son
filamentos formados pola proteína
tubulina (en realidade son 2
proteínas globulares, α-tubulina e a
β-tubulina); son os compoñentes
máis importantes do citoesqueleto
das células eucariotas. Están
continuamente formándose e
destruíndose. Poden formar parte
de estruturas estables como
centriolos, cilios e flaxelos (microtúbulos estables), ou de estruturas de curta duración como
103
, o fuso acromático e os pseudópodos. Tamén poden estar dispersos polo citoplasma
formando unha rede de microtúbulos (microtúbulos lábiles).
Funcións:
➔ Formación dos centriolos.
➔ Formación do fuso mitótico (dirixen, por tanto, o movemento dos cromosomas
durante a división nuclear).
➔ Transporte intracelular.
➔ Formación de cilios e flaxelos.
➔ Formación de pseudópodos.
2. Microfilamentos ou filamentos de actina.
Son os filamentos de menor diámetro (7 nm). Sitúanse principalmente na periferia celular,
debaixo da membrana, e son fibras delgadas e flexibles formadas por filamentos da
proteína actina trenzados en hélice (a estabilidade dos cales depende da presenza de ATP
e ións calcio) que se unen formando redes ou feixes. Teñen unha elevada capacidade de
polimerizarse ou desmontarse rapidamente. Isto permíteles realizar funcións máis ben
dinámicas dentro da célula. Segundo o tipo de célula poden:
➔ Nas células musculares participan na contracción muscular asociándose aos
filamentos de miosina.
➔ Formación de extensións ou protuberancias da célula, como as microvilosidades
das células intestinais.
➔ Provocan o estrangulamento do citoplasma en dous ao final da división nas células
animais xa que participan na formación do anel contráctil de citocinese propio das
células animais.
➔ Orixinar e dar soporte aos pseudópodos, que son prolongacións citoplasmáticas
que posibilitan o movemento ameboideo e a endocitose.
➔ Participan nos movementos de ciclose ou correntes citoplasmáticas
(desprazamento de orgánulos polo citoplasma).
➔ Reforzan a membrana plasmática formando debaixo dela unha densa rede de
filamentos.
3. Filamentos intermedios.
Son fibras proteicas de diámetro intermedio entre as dúas estruturas anteriores (8-12 nm). A
diferenza dos outros compoñentes do citoesqueleto son moi estables. A súa composición e
as súas funcións varían segundo o tipo celular. De calquera xeito, non parecen estar
implicados nos movementos celulares senón que participan principalmente en funcións
estruturais (proporcionan resistencia mecánica á célula).
Poden ser por exemplo:
104
INTRODUCCIÓN
Todas as células, tanto as procariotas como as eucariotas, teñen en común unha
membrana plasmática ou celular, un citoplasma e un material xenético.
O citoplasma das células eucariotas, é a parta da célula contida entre a membrana
plasmática e a membrana nuclear. É unha emulsión coloidal e unha parte del está
constituída polos orgánulos membranosos, estuturas fibrilares (citoesqueleto) e ribosomas,
parte á que se denomina en ocasións morfoplasma; mentras que o resto, formado por
unha matriz líquida máis ou menos viscosa, pero sen estruturas definidas, é o citoplasma
fundamental, hialoplasma ou citosol.
Funcións do citoplasma:
➔ Síntese de certos compostos sinxelos, xeralmente compoñenentes de
macromoléculas (como aminoácidos, nucleótidos, ácidos graxos, etc.).
➔ Síntese e degradación do glicóxeno (en células animais).
➔ Glicólise anaerobia.
➔ Almacenamento de certas substancias.
CITOSOL
Toda a porción citoplasmática que carece de estrutura, e que constitúe a parte líquida do
citoplasma, recibe o nome de citosol, hialoplasma ou citoplasma fundamental. Está
composto por un 80% de auga na que se atopan disoltas as moléculas necesarias para o
mantemento celular: proteínas (moi abundantes, sobre todo enzimas), RNA (transferente e
mensaxeiro) e outras moléculas orgánicas como aminoácidos, glícidos, ATP, lípidos, sales
minerais, gases e outros intermediarios do metabolismo celular. Xunto coas substancias
102
,disoltas, tamén existen as chamadas inclusións citoplasmáticas (acumulacións de
diferentes substancias desprovistas de membrana, como gotas lipídicas ou de glicóxeno en
células animais e gotas de graxa, aceites esenciais e outros en células vexetais).
Nel realízanse a maior parte das reaccións metabólicas da célula. Está comunicado co
nucleoplasma a través dos poros da membrana nuclear. Non ten a mesma composición en
todos os lugares da célula, o que determina a existencia de diferenzas químicas e de
viscosidade. As áreas de maior viscosidade, posúen unha consistencia xelatinosa ou de xel,
mentres que outras zonas son practicamente fluídas como a auga (sol). O paso dun estado
a outro (de sol a xel ou viceversa) acostuma supoñer movementos intracelulares
(movementos ameboideo e de ciclose) que, a veces, implican cambios de forma das células
(si teñen tal capacidade).
CITOESQUELETO
Consiste nunha rede de fibras e filamentos
proteicos, que proporcionan un armazón ou
esqueleto interno e fexible que da forma á
célula, organiza a posición dos orgánulos e
posibilita os seus movementos ou os da
periferia celular.
Nas células eucariotas, os elementos do
citoesqueleto poden ser si, constituíndo
nunha rede tridimensional que ocupa
totalmente o volume celular.
Trátase de estruturas proteicas, moi dinámicas, de tal xeito que cando se precisan
prodúcese a súa formación e prolongación engadindo novas unidades de proteína
(polimerización). Cando non son necesarias, ten lugar a súa despolimerización.
1. Microtúbulos.
Son estruturas cilíndricas longas,
grosas (25 mm de diámetro) e ocas.
As paredes do cilindro son
filamentos formados pola proteína
tubulina (en realidade son 2
proteínas globulares, α-tubulina e a
β-tubulina); son os compoñentes
máis importantes do citoesqueleto
das células eucariotas. Están
continuamente formándose e
destruíndose. Poden formar parte
de estruturas estables como
centriolos, cilios e flaxelos (microtúbulos estables), ou de estruturas de curta duración como
103
, o fuso acromático e os pseudópodos. Tamén poden estar dispersos polo citoplasma
formando unha rede de microtúbulos (microtúbulos lábiles).
Funcións:
➔ Formación dos centriolos.
➔ Formación do fuso mitótico (dirixen, por tanto, o movemento dos cromosomas
durante a división nuclear).
➔ Transporte intracelular.
➔ Formación de cilios e flaxelos.
➔ Formación de pseudópodos.
2. Microfilamentos ou filamentos de actina.
Son os filamentos de menor diámetro (7 nm). Sitúanse principalmente na periferia celular,
debaixo da membrana, e son fibras delgadas e flexibles formadas por filamentos da
proteína actina trenzados en hélice (a estabilidade dos cales depende da presenza de ATP
e ións calcio) que se unen formando redes ou feixes. Teñen unha elevada capacidade de
polimerizarse ou desmontarse rapidamente. Isto permíteles realizar funcións máis ben
dinámicas dentro da célula. Segundo o tipo de célula poden:
➔ Nas células musculares participan na contracción muscular asociándose aos
filamentos de miosina.
➔ Formación de extensións ou protuberancias da célula, como as microvilosidades
das células intestinais.
➔ Provocan o estrangulamento do citoplasma en dous ao final da división nas células
animais xa que participan na formación do anel contráctil de citocinese propio das
células animais.
➔ Orixinar e dar soporte aos pseudópodos, que son prolongacións citoplasmáticas
que posibilitan o movemento ameboideo e a endocitose.
➔ Participan nos movementos de ciclose ou correntes citoplasmáticas
(desprazamento de orgánulos polo citoplasma).
➔ Reforzan a membrana plasmática formando debaixo dela unha densa rede de
filamentos.
3. Filamentos intermedios.
Son fibras proteicas de diámetro intermedio entre as dúas estruturas anteriores (8-12 nm). A
diferenza dos outros compoñentes do citoesqueleto son moi estables. A súa composición e
as súas funcións varían segundo o tipo celular. De calquera xeito, non parecen estar
implicados nos movementos celulares senón que participan principalmente en funcións
estruturais (proporcionan resistencia mecánica á célula).
Poden ser por exemplo:
104
