TEMA 4: LÍPIDOS
CONCEPTO E CLASIFICACIÓN
Son biomoléculas orgánicas formadas principalmente por: C,H, O e ás veces N, P e S.
Os lípidos constitúen un grupo heteroxéneo de substancias que só teñen en común a súa
insolubilidade en auga, sendo solubles en disolventes orgánicos (éter, cloroformo, acetona,
etc.). Isto débese á presenza de longas cadeas hidrocarbonadas, que carecen de
polaridade e polo tanto son hidrofóbicas.
En xeral este grupo de compostos desenvolven dúas grandes funcións nos seres vivos:
reserva enerxética a longo prazo (os enlaces C-H liberan moita enerxía cando se rompen
por oxidación); e función estrutual nas células (debido á súa insolubilidade forman
estrutura diferenciadas do medio acuoso). Porén realizan outras funcións.
Pola súa heteroxeneidade existen moitos criterios para a súa clasificación. O máis utilizado
e a posibilidade de saponificación, é dicir, se por hidrólese alcalina renden xabóns. Segundo
isto diferenciamos:
ACILGLICÉRIDOS: graxas neutras
SIMPLES CERAS
HIDROLIZABLES OU
SAPONIFICABLES FOSFOLÍPIDOS: Fosfoacilglicéridos e Esfingolípidos
COMPLEXOS
GLICOLÍPIDOS: Gangliósidos e cerebrósidos
ESTEROIDES Esterol, vitaminas liposolubles, etc.
INSAPONIFICABLES
TERPENOIDES Caroteno, xantofila
ÁCIDOS GRAXOS
Son ácidos orgánicos (-COOH) de
cadea hidrocarbonada longa (entre
14 e 22 átomos de carbono en
número par) que se atopan
normalmente formando parte
doutros lípidos (non aparecen en
estado libre nas células).
A cadea hidrocarbonada pode ser
saturada, se tódolos enlaces entre
carbonos son sínxelos, ou
insaturada se existen algún dobre
enlace.
25
, 1. Clasificación.
Segundo a presenza de dobres enlaces, os ácidos graxos clasifícanse en:
➔ Ácidos graxos saturados, as cadeas dispóñense en zigzag, de xeito que a
molécula adquire unha forma regular alongada e poden aparecer forzas de Van der
Waals entre varias.
➔ Ácidos graxos insaturados, presentan unha cadea que cambia de orientación
bruscamente en cada dobre enlace, orixinando unha estrutura heteroxénea (o
ángulo destes dobres enlaces é de 123º, fronte os 110º do enlace simple). Por isto,
os ácidos graxos insaturados teñen maior dificultade para aproximárense entre si,
con menos forzas de Van der Waals entre elas.
2. Propiedades.
As propiedades dos ácidos graxos dependen da lonxitude de cadea e do grao de
saturación das mesmas (tipo e posición dos enlaces que posúen).
➔ Ionizables, a pH neutro o grupo carboxilo (-COOH) está ionizado (-COO-), polo que
é frecuente referirse a eles como as formas ionizadas: palmitato, oleato, etc.
➔ Punto de fusión, depende da lonxitude da cadea e do número de dobres enlaces
que presente. O punto de fusión dos ácidos graxos saturados é maior que o punto
de fusión dos insaturados. ¿Por que? Entre os ácidos graxos saturados, fórmanse
moitos enlaces por forzas de Van der Waals e as moléculas están moi
cohesionadas, polo que hai que subministrar maior enerxía para rompelos. No caso
dos ácidos graxos insaturados, ó existir menos enlaces Van der Waals hai que
subministrar menos enerxía para rompelos.
➔ Carácter anfipático, como cacda ácido graxo ten un grupo carboxilo, con clara
tendencia a polarizarse ou incluso a ionizarse, esta zona da molécula ten afinidade
pola auga (hidrófila); mentres, a cadea alifática (hidrocarbonada) é totalmente
apolar, sendo rexeitada pola auga (hidrófoba). Este dobre comportamente ou
anfipatía fai que, en presenza de auga, as moléculas se dispoñan de forma que as
rexións polares se enfronten a auga e as apolares escapen dela. Fórmanse así:
◆ Películas superficiais sobre a auga, monocapa.
◆ Esferas dunha soa capa constituíndo micelas.
◆ Bicapa cando a ámbolos lados hai líquidos acuosos. Se adquiren aspecto
esférico denomínanse liposomas.
➔ Isomería CIS-TRANS, só nos ácidos graxos
insaturados. Cada dobre enlace na cadea
hidrocarbonada dá lugar a dúas posibilidades
estruturais ou isómeros cis-trans. A maioría dos
ácidos graxos insaturados son de tipo cis.
Exemplos: O ácido palmítico é un ácido graxo saturado de
16 carbonos, abundante nas graxas animais e no cacao. O
ácido oleico é insaturado e ten 18 átomos de carbono.
26
CONCEPTO E CLASIFICACIÓN
Son biomoléculas orgánicas formadas principalmente por: C,H, O e ás veces N, P e S.
Os lípidos constitúen un grupo heteroxéneo de substancias que só teñen en común a súa
insolubilidade en auga, sendo solubles en disolventes orgánicos (éter, cloroformo, acetona,
etc.). Isto débese á presenza de longas cadeas hidrocarbonadas, que carecen de
polaridade e polo tanto son hidrofóbicas.
En xeral este grupo de compostos desenvolven dúas grandes funcións nos seres vivos:
reserva enerxética a longo prazo (os enlaces C-H liberan moita enerxía cando se rompen
por oxidación); e función estrutual nas células (debido á súa insolubilidade forman
estrutura diferenciadas do medio acuoso). Porén realizan outras funcións.
Pola súa heteroxeneidade existen moitos criterios para a súa clasificación. O máis utilizado
e a posibilidade de saponificación, é dicir, se por hidrólese alcalina renden xabóns. Segundo
isto diferenciamos:
ACILGLICÉRIDOS: graxas neutras
SIMPLES CERAS
HIDROLIZABLES OU
SAPONIFICABLES FOSFOLÍPIDOS: Fosfoacilglicéridos e Esfingolípidos
COMPLEXOS
GLICOLÍPIDOS: Gangliósidos e cerebrósidos
ESTEROIDES Esterol, vitaminas liposolubles, etc.
INSAPONIFICABLES
TERPENOIDES Caroteno, xantofila
ÁCIDOS GRAXOS
Son ácidos orgánicos (-COOH) de
cadea hidrocarbonada longa (entre
14 e 22 átomos de carbono en
número par) que se atopan
normalmente formando parte
doutros lípidos (non aparecen en
estado libre nas células).
A cadea hidrocarbonada pode ser
saturada, se tódolos enlaces entre
carbonos son sínxelos, ou
insaturada se existen algún dobre
enlace.
25
, 1. Clasificación.
Segundo a presenza de dobres enlaces, os ácidos graxos clasifícanse en:
➔ Ácidos graxos saturados, as cadeas dispóñense en zigzag, de xeito que a
molécula adquire unha forma regular alongada e poden aparecer forzas de Van der
Waals entre varias.
➔ Ácidos graxos insaturados, presentan unha cadea que cambia de orientación
bruscamente en cada dobre enlace, orixinando unha estrutura heteroxénea (o
ángulo destes dobres enlaces é de 123º, fronte os 110º do enlace simple). Por isto,
os ácidos graxos insaturados teñen maior dificultade para aproximárense entre si,
con menos forzas de Van der Waals entre elas.
2. Propiedades.
As propiedades dos ácidos graxos dependen da lonxitude de cadea e do grao de
saturación das mesmas (tipo e posición dos enlaces que posúen).
➔ Ionizables, a pH neutro o grupo carboxilo (-COOH) está ionizado (-COO-), polo que
é frecuente referirse a eles como as formas ionizadas: palmitato, oleato, etc.
➔ Punto de fusión, depende da lonxitude da cadea e do número de dobres enlaces
que presente. O punto de fusión dos ácidos graxos saturados é maior que o punto
de fusión dos insaturados. ¿Por que? Entre os ácidos graxos saturados, fórmanse
moitos enlaces por forzas de Van der Waals e as moléculas están moi
cohesionadas, polo que hai que subministrar maior enerxía para rompelos. No caso
dos ácidos graxos insaturados, ó existir menos enlaces Van der Waals hai que
subministrar menos enerxía para rompelos.
➔ Carácter anfipático, como cacda ácido graxo ten un grupo carboxilo, con clara
tendencia a polarizarse ou incluso a ionizarse, esta zona da molécula ten afinidade
pola auga (hidrófila); mentres, a cadea alifática (hidrocarbonada) é totalmente
apolar, sendo rexeitada pola auga (hidrófoba). Este dobre comportamente ou
anfipatía fai que, en presenza de auga, as moléculas se dispoñan de forma que as
rexións polares se enfronten a auga e as apolares escapen dela. Fórmanse así:
◆ Películas superficiais sobre a auga, monocapa.
◆ Esferas dunha soa capa constituíndo micelas.
◆ Bicapa cando a ámbolos lados hai líquidos acuosos. Se adquiren aspecto
esférico denomínanse liposomas.
➔ Isomería CIS-TRANS, só nos ácidos graxos
insaturados. Cada dobre enlace na cadea
hidrocarbonada dá lugar a dúas posibilidades
estruturais ou isómeros cis-trans. A maioría dos
ácidos graxos insaturados son de tipo cis.
Exemplos: O ácido palmítico é un ácido graxo saturado de
16 carbonos, abundante nas graxas animais e no cacao. O
ácido oleico é insaturado e ten 18 átomos de carbono.
26
