Hoofdstuk 3
Paragraaf 3.1 Platentektoniek rond de Middellandse Zee
De MZ ligt op een convergente plaatgrens waarbij de Afrikaanse plaat naar de Euraziatische toe
beweegt. De beweging wordt aangedreven door het wegzakken van oceanische korst. De
Euraziatische plaat schuift niet goed aan, hij beweegt zelf een beetje weg. Daardoor zijn er ook
rekkrachten actief. De sterkste hiervan is in het westen van de MZ omdat de Afrikaanse plaat daar
zelfs een beetje van de andere plaat wegtrekt. Hierdoor is de Euraziatische continentale plaat
uitgerekt en verzakt waar we laaggelegen bekkens zien in de Tyrreense Zee. Door de draaiing is er
nog maar een klein stukje over van de Afrikaanse plaat, de Apulische plaat.
Door een combinatie van convergentie en divergentie zijn verschillende mini-oceanen ontstaan en
weer dichtgedrukt. Op de plekken dat het is dichtgedrukt zien we alpiene plooiingsgebergten zodat
de Pyreneeën, Alpen en Karpaten. Ze bestaan uit sedimentgesteenten die eerder afgezet zijn op de
bodem vd zee. De Zwarte Zee is nog altijd een mini-oceaan. De rek is hier zo groot geweest dat er
magma omhoog is gekomen en een nieuwe oceanische korst is ontstaan. De Egeïsche Zee is ook een
klein beetje verzakt maar hier zie je de toppen van het eerder gebergte nog boven de zee uit, oftewel
de Griekse eilanden. Turkeije is losgescheurd van de Euraziatische plaat doordat de Arabische plaat
afbrak en snel omhoogschoof. Toen kwam Turkije klem te zitten en moet naar het westen bewegen
wat horizontaal langs de Noord-Anatolische breuk gebeurde, de langste transforme breuk vd wereld.
De MZ gebied is een geologisch en complex gebied en bestaat uit vele microplaten. We zien dat de
Iberische plaat rond aan het draaien is op het scharnierpunt van Afrika en Europa wat gebergten
vormt in Spanje die alle kanten op gaan. Aan de andere kant vinden we gebergten in Marokko,
Algerije en Tunesië. We vinden ook gebergten langs de randen van microplaten zoals de Apennijnen
die vooruitkomen uit de Apulische plaat. In Turkijke vinden we het Pontisch gebergte en het
Taurusgebergte. Subductie van de Afrikaanse onder de Egeïsche plaat leidt tot vulkanisme, met als
beroemste vulkaan Santorini. Ook in Italië is er veel vulkanisme door wegduikende platen. De Etna is
een bijzondere vulkaan omdat die dichtbij de plaatgrens ligt en rustig vulkanisme kent. Blijkbaar zien
we het effect van de rek van de Tyrreense Zee waar er zoveel rekspanning is dat diepe magma
omhoog kan komen en een zeer actieve, maar hoofdzakelijke effusieve vulkaan veroorzaakt.
, Paragraaf 3.2
De kans op aardbevingen in het MZ gebied is het grootst in Italië, Griekenland en vooral Turkije door
Afrika die tegen de klok in een draaiende beweging richting Europa maakt. Hoe langer spanning
wordt opgebouwd, hoe krachtiger de aardbeving zal zijn. In Italië en Griekenland worden de meeste
aardbevingen veroorzaakt door subductie, het hypocentrum ligt erg ondiep wat de aardbevingen
gevaarlijker maakt. Voor- en naschokken omdat er nieuwe breuken ontstaan en niet alle spanning
direct verdwijnt kunnen veel schade veroorzaken bij bijvoorbeeld gebouwen. In Turkije worden de
zwaarste aardbevingen veroorzaakt door een transforme plaatbeweging van de Anatolische plaat
langs de Euraziatische plaat.
De vulkanen in het gebied worden bijna allemaal veroorzaakt door subductie. De wegduikende korst
smelt en vermengt zich met water en lichter sediment. Dit mengsel hoopt zich op in de magmakamer
en omdat dit zo stroperig is, vinden uitbarstingen pas plaats wanneer een hoge druk is opgebouwd.
Daardoor zijn de meeste vulkanen explosieve stratovulkanen. Ze vormen caldera’s zodra een
vulkaan na een explosie instort. De Etna en Vesuvius krijgen veel aandacht doordat ze vroeger actief
zijn geweest. De Etna ligt dichtbij de plaatgrens en de rekspanning zorgt ervoor dat hier diep magma
naar boven kan komen. Deze magma is minder stroperig en dus minder explosief, maar het komt wel
veel vaker voor. Na de eerste uitbarstingen vd Etna werd het een platte schildvulkaan. Nu vinden
nog steeds uitbarstingen plaats steeds vanuit een nieuwe krater op de flanken vd vulkaan. Op de top
komen nu echter ook licht explosieve uitbarstingen voor doordat de magmahaarden ouder worden
en de vloeibare delen uitgekristalliseerd worden. De Etna rookt eigenlijk voortdurend en jaarlijks zijn
er uitbarstingen.
De gevolgen van deze rampen kunnen voorkomen worden door hazard management. In veel landen
worden gebouwen schokbestendig gemaakt. In Italië zijn veel oude monumenten die niet verstevigd
kunnen worden. Lava levert na enige verwering erg vruchtbare grond op en daarom wonen hier vaak
veel mensen. De overheid is zich bewust van de situatie en heeft evacuatieplannen ervan uitgaand
dat een uitbarsting zich 2 weken van tevoren aankondigt. Dit kan te laat zijn.
Paragraaf 3.1 Platentektoniek rond de Middellandse Zee
De MZ ligt op een convergente plaatgrens waarbij de Afrikaanse plaat naar de Euraziatische toe
beweegt. De beweging wordt aangedreven door het wegzakken van oceanische korst. De
Euraziatische plaat schuift niet goed aan, hij beweegt zelf een beetje weg. Daardoor zijn er ook
rekkrachten actief. De sterkste hiervan is in het westen van de MZ omdat de Afrikaanse plaat daar
zelfs een beetje van de andere plaat wegtrekt. Hierdoor is de Euraziatische continentale plaat
uitgerekt en verzakt waar we laaggelegen bekkens zien in de Tyrreense Zee. Door de draaiing is er
nog maar een klein stukje over van de Afrikaanse plaat, de Apulische plaat.
Door een combinatie van convergentie en divergentie zijn verschillende mini-oceanen ontstaan en
weer dichtgedrukt. Op de plekken dat het is dichtgedrukt zien we alpiene plooiingsgebergten zodat
de Pyreneeën, Alpen en Karpaten. Ze bestaan uit sedimentgesteenten die eerder afgezet zijn op de
bodem vd zee. De Zwarte Zee is nog altijd een mini-oceaan. De rek is hier zo groot geweest dat er
magma omhoog is gekomen en een nieuwe oceanische korst is ontstaan. De Egeïsche Zee is ook een
klein beetje verzakt maar hier zie je de toppen van het eerder gebergte nog boven de zee uit, oftewel
de Griekse eilanden. Turkeije is losgescheurd van de Euraziatische plaat doordat de Arabische plaat
afbrak en snel omhoogschoof. Toen kwam Turkije klem te zitten en moet naar het westen bewegen
wat horizontaal langs de Noord-Anatolische breuk gebeurde, de langste transforme breuk vd wereld.
De MZ gebied is een geologisch en complex gebied en bestaat uit vele microplaten. We zien dat de
Iberische plaat rond aan het draaien is op het scharnierpunt van Afrika en Europa wat gebergten
vormt in Spanje die alle kanten op gaan. Aan de andere kant vinden we gebergten in Marokko,
Algerije en Tunesië. We vinden ook gebergten langs de randen van microplaten zoals de Apennijnen
die vooruitkomen uit de Apulische plaat. In Turkijke vinden we het Pontisch gebergte en het
Taurusgebergte. Subductie van de Afrikaanse onder de Egeïsche plaat leidt tot vulkanisme, met als
beroemste vulkaan Santorini. Ook in Italië is er veel vulkanisme door wegduikende platen. De Etna is
een bijzondere vulkaan omdat die dichtbij de plaatgrens ligt en rustig vulkanisme kent. Blijkbaar zien
we het effect van de rek van de Tyrreense Zee waar er zoveel rekspanning is dat diepe magma
omhoog kan komen en een zeer actieve, maar hoofdzakelijke effusieve vulkaan veroorzaakt.
, Paragraaf 3.2
De kans op aardbevingen in het MZ gebied is het grootst in Italië, Griekenland en vooral Turkije door
Afrika die tegen de klok in een draaiende beweging richting Europa maakt. Hoe langer spanning
wordt opgebouwd, hoe krachtiger de aardbeving zal zijn. In Italië en Griekenland worden de meeste
aardbevingen veroorzaakt door subductie, het hypocentrum ligt erg ondiep wat de aardbevingen
gevaarlijker maakt. Voor- en naschokken omdat er nieuwe breuken ontstaan en niet alle spanning
direct verdwijnt kunnen veel schade veroorzaken bij bijvoorbeeld gebouwen. In Turkije worden de
zwaarste aardbevingen veroorzaakt door een transforme plaatbeweging van de Anatolische plaat
langs de Euraziatische plaat.
De vulkanen in het gebied worden bijna allemaal veroorzaakt door subductie. De wegduikende korst
smelt en vermengt zich met water en lichter sediment. Dit mengsel hoopt zich op in de magmakamer
en omdat dit zo stroperig is, vinden uitbarstingen pas plaats wanneer een hoge druk is opgebouwd.
Daardoor zijn de meeste vulkanen explosieve stratovulkanen. Ze vormen caldera’s zodra een
vulkaan na een explosie instort. De Etna en Vesuvius krijgen veel aandacht doordat ze vroeger actief
zijn geweest. De Etna ligt dichtbij de plaatgrens en de rekspanning zorgt ervoor dat hier diep magma
naar boven kan komen. Deze magma is minder stroperig en dus minder explosief, maar het komt wel
veel vaker voor. Na de eerste uitbarstingen vd Etna werd het een platte schildvulkaan. Nu vinden
nog steeds uitbarstingen plaats steeds vanuit een nieuwe krater op de flanken vd vulkaan. Op de top
komen nu echter ook licht explosieve uitbarstingen voor doordat de magmahaarden ouder worden
en de vloeibare delen uitgekristalliseerd worden. De Etna rookt eigenlijk voortdurend en jaarlijks zijn
er uitbarstingen.
De gevolgen van deze rampen kunnen voorkomen worden door hazard management. In veel landen
worden gebouwen schokbestendig gemaakt. In Italië zijn veel oude monumenten die niet verstevigd
kunnen worden. Lava levert na enige verwering erg vruchtbare grond op en daarom wonen hier vaak
veel mensen. De overheid is zich bewust van de situatie en heeft evacuatieplannen ervan uitgaand
dat een uitbarsting zich 2 weken van tevoren aankondigt. Dit kan te laat zijn.
