Is Geschiedenis belangrijk?
Ja, om je op de toekomst voor te bereiden, heb je geschiedenis nodig. Voorbeeld:
herinneringen aan vorige vakanties (wat vond ik er leuk aan? wat niet?) hebben invloed op
welke vakantie je dit jaar gaat plannen.
Groter voorbeeld: klimaatverandering. We kunnen alleen weten dat dit een probleem is door
te kijken naar de veranderingen in de afgelopen eeuwen. Door de ontwikkeling van de
industrie, zijn we veel meer energie gaan gebruiken. We gingen werken met machines, deze
gebruiken brandstoffen en die verhogen de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer. En door
Geschiedenis weten we dat het in de periode daarvoor anders was.
Geschiedenis is ook belangrijk omdat mensen de goede kennis over het verleden moeten
hebben. Niet iedereen heeft altijd de juiste kennis. Er wordt veel onzin verteld over de
geschiedenis. Dit kan een enorm probleem worden, want met de verkeerde informatie
kunnen mensen dan belangrijke beslissingen nemen over de toekomst.
Soms wordt zelfs met opzet, voor een bepaald doel, onjuiste of verkeerde informatie over
vroeger gebruikt. Politici doen dat bijvoorbeeld. Ze willen mensen overtuigen van hun
standpunten en zeggen dan dat het verleden bewijst dat ze gelijk hebben. Zo wordt vaak
gezegd dat westerse landen de wereld hebben uitgebuit in de koloniale tijd en nu hun schuld
zouden moeten terugbetalen. Maar is dat wel echt zo?
Het is dus belangrijk om iets van Geschiedenis te weten. Geschiedenis kom je overal tegen.
In boeken, films, theater. Je moet leren hier kritisch naar te kijken en niet zomaar alles wat je
hoort aan te nemen. Daarbij helpt betrouwbare kennis van het verleden.
Geschiedenis en politiek
We hebben al gezien dat politici soms bewust onjuiste of verkeerde informatie over vroeger
gebruiken om mensen te overtuigen van hun standpunten. In democratische landen is er
vaak sprake van kritiek op uitspraken van politici. Geschiedenis kan vaak op verschillende
manieren worden uitgelegd en de vergelijkingen die door politici worden gemaakt zijn vaak
veel te simpel.
In minder democratische landen mag je meestal geen kritiek hebben op de regering. Als de
regering dan onwaarheden vertelt over het verleden, kan zij de bevolking daarmee
hersenspoelen. Een voorbeeld is het gebruik van geschiedenis in China. Dat is een dictatuur,
geleid door 1 politieke partij: de Communistische Partij. Mao Zedong is de Chinese leider die
deze partij na W.O. II aan de macht heeft geholpen in een burgeroorlog. In die burgeroorlog
zijn natuurlijk miljoenen slachtoffers gemaakt. Maar dit wordt verzwegen door de huidige
leiders. Je vindt er niets over in de Chinese geschiedenisboeken. Natuurlijk wel over alles
dat Mao goed heeft gedaan voor China!
Als politici geschiedenis gebruiken, vertellen ze vaak halve waarheden, eenzijdige
interpretaties of soms zelfs complete verdraaiingen en verzinsels. Mensen laten zich vaak
gemakkelijk overtuigen door “iets dat schijnbaar altijd al zo is geweest”. Ze geloven het als
iemand zegt dat “uit de geschiedenis lessen kunnen worden geleerd”. Maar geschiedenis
kan altijd vanuit verschillende invalshoeken worden bekeken: wat de een erover denkt, kan
heel anders zijn dan wat een ander erover denkt. Juist hiervan word je je bewuster wanneer
je meer van geschiedenis weet: dan laat je je minder makkelijk door politiek gebruik van het
verleden misleiden.
1
, Geschiedenis als richtlijn voor goed & kwaad
Geschiedenis kan gebruikt worden om een onderscheid te maken tussen “goed” en “fout” in
het heden. Men zegt dan dat wat vroeger fout is gegaan, nooit opnieuw mag gebeuren.
Wanneer iets heel erg mis is gegaan (bijvoorbeeld in een oorlog), en mensen hebben er later
spijt van, dan kan een verhaal over zo’n foute geschiedenis dienen als een waarschuwing.
Een Nederlands voorbeeld is de bezetting door de Duitsers in W.O. II. De joodse bevolking
van NL is toen massaal door de bezetters afgevoerd naar vernietigingskampen. Er werd
geprobeerd een heel volk uit te roeien (volkenmoord of genocide).De meeste Nederlanders
deden daar destijds weinig tegen. Na de oorlog werd deze periode een waarschuwing tegen
racisme en discriminatie, een symbool voor “goed” en “fout” gedrag.
Zo wordt geschiedenis meer dan uitleg over het gedrag van mensen in het verleden: het
dwingt je niet alleen om iets te begrijpen, maar ook om partij te kiezen.
Een ander voorbeeld van een geschiedenis waar het lot van een volk op het spel stond, is
een verhaal dat speelt in Canada. Kinderen van de oorspronkelijke bewoners van dat land
(voor kolonisatie) werden in kostscholen geplaatst en volledig opgevoed in de Westerse
cultuur. Ze moesten hun eigen taal en gewoonten vergeten om “beschaafde inwoners van
Canada” te worden. Hoewel dit niet lukte, raakten de kinderen wel het contact met hun eigen
cultuur kwijt. Soms spraken ze zelfs niet meer hun eigen taal en konden ze niet eens meer
met hun eigen ouders praten. Dit is eigenlijk een vorm van culturele genocide.
Een laatste voorbeeld is de “apartheid” in Zuid-Afrika. Hier bestond een systeem waarmee
tientallen jaren lang een officieel beleid van discriminatie tussen de witte en gekleurde
bevolking van het land bestond. Verhalen over zo’n verkeerd verleden kunnen mensen in het
heden herinneren aan het kwaad dat heeft plaatsgevonden en kan wellicht zorgen voor
verzoening tussen de partijen die vroeger tegenover elkaar stonden.
Geschiedenis kan dus een waarschuwing voor het verkeerde zijn, een richtlijn voor “goed” en
“kwaad”. Er zit ook een risico aan. Als dat wat vroeger mis ging niet wordt uitgelegd en
begrepen, dan kunnen mensen denken dat het echt bij vroeger hoort en nu niet meer zou
kunnen gebeuren: zoiets doen we nu niet meer! Als je uit geschiedenis concludeert dat
misstanden van vroeger nu niet meer zouden kunnen voorkomen, is dat een verkeerd
gebruik van het verleden. Mensen kunnen nu eenmaal, ook al hebben ze de beste
bedoelingen, vreselijke dingen doen: nu net zo goed als vroeger!
Geschiedenis als praktische les
Bestuurders gebruiken geschiedenis soms om na te gaan wat de mogelijke gevolgen van
bepaalde keuzes zullen zijn: wat kan je, op basis van het verleden, in een bepaalde situatie
het beste doen?
Bijvoorbeeld: de Amerikaanse historica Barbara Tuchman schreef in haar boek “The guns of
August” over de manier waarop politieke leiders in 1914 Europa “de oorlog in rommelden”.
Volgens haar werden er toen verkeerde inschattingen gemaakt en werd fout op fout
gestapeld. De latere president van de Verenigde Staten was erg onder de indruk van dit
boek, gaf het cadeau aan zijn ministers en militair adviseurs en gebruikte de “lessen” ook. In
1962, tijdens de Koude Oorlog, was er de rakettencrisis bij het eiland Cuba en kwam de
wereld dicht bij een derde wereldoorlog. Kennedy verwees toen naar het boek en zei “we
gaan de wereld geen oorlog in rommelen”. Hij wilde de fouten uit 1914 niet herhalen.
Geschiedenis kan dus zorgen dat men leert van de fouten van vroeger. Maar soms is dat niet
zo eenvoudig. Een bekend voorbeeld is de conferentie van München. In 1938 kwamen
Groot-Brittannië, Frankrijk, Italië en Duitsland bijeen om te praten over nieuwe eisen van
2
Ja, om je op de toekomst voor te bereiden, heb je geschiedenis nodig. Voorbeeld:
herinneringen aan vorige vakanties (wat vond ik er leuk aan? wat niet?) hebben invloed op
welke vakantie je dit jaar gaat plannen.
Groter voorbeeld: klimaatverandering. We kunnen alleen weten dat dit een probleem is door
te kijken naar de veranderingen in de afgelopen eeuwen. Door de ontwikkeling van de
industrie, zijn we veel meer energie gaan gebruiken. We gingen werken met machines, deze
gebruiken brandstoffen en die verhogen de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer. En door
Geschiedenis weten we dat het in de periode daarvoor anders was.
Geschiedenis is ook belangrijk omdat mensen de goede kennis over het verleden moeten
hebben. Niet iedereen heeft altijd de juiste kennis. Er wordt veel onzin verteld over de
geschiedenis. Dit kan een enorm probleem worden, want met de verkeerde informatie
kunnen mensen dan belangrijke beslissingen nemen over de toekomst.
Soms wordt zelfs met opzet, voor een bepaald doel, onjuiste of verkeerde informatie over
vroeger gebruikt. Politici doen dat bijvoorbeeld. Ze willen mensen overtuigen van hun
standpunten en zeggen dan dat het verleden bewijst dat ze gelijk hebben. Zo wordt vaak
gezegd dat westerse landen de wereld hebben uitgebuit in de koloniale tijd en nu hun schuld
zouden moeten terugbetalen. Maar is dat wel echt zo?
Het is dus belangrijk om iets van Geschiedenis te weten. Geschiedenis kom je overal tegen.
In boeken, films, theater. Je moet leren hier kritisch naar te kijken en niet zomaar alles wat je
hoort aan te nemen. Daarbij helpt betrouwbare kennis van het verleden.
Geschiedenis en politiek
We hebben al gezien dat politici soms bewust onjuiste of verkeerde informatie over vroeger
gebruiken om mensen te overtuigen van hun standpunten. In democratische landen is er
vaak sprake van kritiek op uitspraken van politici. Geschiedenis kan vaak op verschillende
manieren worden uitgelegd en de vergelijkingen die door politici worden gemaakt zijn vaak
veel te simpel.
In minder democratische landen mag je meestal geen kritiek hebben op de regering. Als de
regering dan onwaarheden vertelt over het verleden, kan zij de bevolking daarmee
hersenspoelen. Een voorbeeld is het gebruik van geschiedenis in China. Dat is een dictatuur,
geleid door 1 politieke partij: de Communistische Partij. Mao Zedong is de Chinese leider die
deze partij na W.O. II aan de macht heeft geholpen in een burgeroorlog. In die burgeroorlog
zijn natuurlijk miljoenen slachtoffers gemaakt. Maar dit wordt verzwegen door de huidige
leiders. Je vindt er niets over in de Chinese geschiedenisboeken. Natuurlijk wel over alles
dat Mao goed heeft gedaan voor China!
Als politici geschiedenis gebruiken, vertellen ze vaak halve waarheden, eenzijdige
interpretaties of soms zelfs complete verdraaiingen en verzinsels. Mensen laten zich vaak
gemakkelijk overtuigen door “iets dat schijnbaar altijd al zo is geweest”. Ze geloven het als
iemand zegt dat “uit de geschiedenis lessen kunnen worden geleerd”. Maar geschiedenis
kan altijd vanuit verschillende invalshoeken worden bekeken: wat de een erover denkt, kan
heel anders zijn dan wat een ander erover denkt. Juist hiervan word je je bewuster wanneer
je meer van geschiedenis weet: dan laat je je minder makkelijk door politiek gebruik van het
verleden misleiden.
1
, Geschiedenis als richtlijn voor goed & kwaad
Geschiedenis kan gebruikt worden om een onderscheid te maken tussen “goed” en “fout” in
het heden. Men zegt dan dat wat vroeger fout is gegaan, nooit opnieuw mag gebeuren.
Wanneer iets heel erg mis is gegaan (bijvoorbeeld in een oorlog), en mensen hebben er later
spijt van, dan kan een verhaal over zo’n foute geschiedenis dienen als een waarschuwing.
Een Nederlands voorbeeld is de bezetting door de Duitsers in W.O. II. De joodse bevolking
van NL is toen massaal door de bezetters afgevoerd naar vernietigingskampen. Er werd
geprobeerd een heel volk uit te roeien (volkenmoord of genocide).De meeste Nederlanders
deden daar destijds weinig tegen. Na de oorlog werd deze periode een waarschuwing tegen
racisme en discriminatie, een symbool voor “goed” en “fout” gedrag.
Zo wordt geschiedenis meer dan uitleg over het gedrag van mensen in het verleden: het
dwingt je niet alleen om iets te begrijpen, maar ook om partij te kiezen.
Een ander voorbeeld van een geschiedenis waar het lot van een volk op het spel stond, is
een verhaal dat speelt in Canada. Kinderen van de oorspronkelijke bewoners van dat land
(voor kolonisatie) werden in kostscholen geplaatst en volledig opgevoed in de Westerse
cultuur. Ze moesten hun eigen taal en gewoonten vergeten om “beschaafde inwoners van
Canada” te worden. Hoewel dit niet lukte, raakten de kinderen wel het contact met hun eigen
cultuur kwijt. Soms spraken ze zelfs niet meer hun eigen taal en konden ze niet eens meer
met hun eigen ouders praten. Dit is eigenlijk een vorm van culturele genocide.
Een laatste voorbeeld is de “apartheid” in Zuid-Afrika. Hier bestond een systeem waarmee
tientallen jaren lang een officieel beleid van discriminatie tussen de witte en gekleurde
bevolking van het land bestond. Verhalen over zo’n verkeerd verleden kunnen mensen in het
heden herinneren aan het kwaad dat heeft plaatsgevonden en kan wellicht zorgen voor
verzoening tussen de partijen die vroeger tegenover elkaar stonden.
Geschiedenis kan dus een waarschuwing voor het verkeerde zijn, een richtlijn voor “goed” en
“kwaad”. Er zit ook een risico aan. Als dat wat vroeger mis ging niet wordt uitgelegd en
begrepen, dan kunnen mensen denken dat het echt bij vroeger hoort en nu niet meer zou
kunnen gebeuren: zoiets doen we nu niet meer! Als je uit geschiedenis concludeert dat
misstanden van vroeger nu niet meer zouden kunnen voorkomen, is dat een verkeerd
gebruik van het verleden. Mensen kunnen nu eenmaal, ook al hebben ze de beste
bedoelingen, vreselijke dingen doen: nu net zo goed als vroeger!
Geschiedenis als praktische les
Bestuurders gebruiken geschiedenis soms om na te gaan wat de mogelijke gevolgen van
bepaalde keuzes zullen zijn: wat kan je, op basis van het verleden, in een bepaalde situatie
het beste doen?
Bijvoorbeeld: de Amerikaanse historica Barbara Tuchman schreef in haar boek “The guns of
August” over de manier waarop politieke leiders in 1914 Europa “de oorlog in rommelden”.
Volgens haar werden er toen verkeerde inschattingen gemaakt en werd fout op fout
gestapeld. De latere president van de Verenigde Staten was erg onder de indruk van dit
boek, gaf het cadeau aan zijn ministers en militair adviseurs en gebruikte de “lessen” ook. In
1962, tijdens de Koude Oorlog, was er de rakettencrisis bij het eiland Cuba en kwam de
wereld dicht bij een derde wereldoorlog. Kennedy verwees toen naar het boek en zei “we
gaan de wereld geen oorlog in rommelen”. Hij wilde de fouten uit 1914 niet herhalen.
Geschiedenis kan dus zorgen dat men leert van de fouten van vroeger. Maar soms is dat niet
zo eenvoudig. Een bekend voorbeeld is de conferentie van München. In 1938 kwamen
Groot-Brittannië, Frankrijk, Italië en Duitsland bijeen om te praten over nieuwe eisen van
2
