Ontwerpmethodiek 1.1
Deel 1: Ontwerptheorie
1. Inleiding
Zien is objectief en de visuele informatie verdelen we in 3 categorieën: licht,
kleur en ruimte (vorm).
2. Creativiteit
Creativiteit is de kunst om patronen, gewoonten en zekerheden te doorbreken.
Creativiteit is het creëren van iets nieuws dat nuttig en verassend is.
3. Model van Triple Diamond
In een ontwerpproces zijn er volgende fases:
1. Analyse van opdrachtstelling
→ ontwerpvraag (analyse = onderzoek naar
ruimtelijke context, doelgroep, functies.. om
de ontwerpvraag scherper te krijgen +
grafisch weer te geven) OF (ontdekken
(discover))
2. Ontwerpvorming van ontwerpvraag
→ conceptidee (ontwerpvorming = door de
gegevens uit de analyse komt men tot een
conceptidee en het proces + concept worden
doelgericht gecommuniceerd) OF (ontwerpen
(design))
3. Uitwerking van conceptidee
→ definitief ontwerp (uitwerking = het
conceptidee ergonomisch, constructie, technisch en financieel uitwerken tot
een uitvoering klaar geheel met aandacht voor materialen, kleuren, texturen)
OF (ontwikkelen (develop))
4. Brainstorm
Het is een creativiteitstechniek met als doel snel, veel nieuwe ideeën over een
bepaald onderwerp te genereren. Het waardeoordeel over de ideeën wordt
uitgesteld totdat alle ideeën zijn opgesomd.
GPS Brainstorm methode:
Stap 1: Ideeën genereren
Stap 2: Ideeën selecteren
Stap 3: Ideeën uitwerken
5. Associatieve beelden:
Materiele beelden (visueel, auditief, audiovisueel), halfbeelden, mentale beelden,
deels subjectieve deels objectieve beelden, archetypische of mythologische
, symbolen, denkbeelden, verbale beelden, uitdrukkingen met “beeld” in afgeleide
betekenis.
6. Moodboard
Het is de weerspiegeling van al je ideeën. Het geeft bijvoorbeeld jouw favoriete
kleuren weer, welke sfeer jouw ontwerp zal uitstralen en welke elementen in het
oog springen.
Als je moodboard bedenkt is het met dingen die je inspireren, de rode draad
verschijnt. Je zal ook een bepaalde kleur en een vormentaal op de voorgrond
zien verschijnen.
Deel 2: Vormtheorie
1. De vorm
De conceptuele elementen van de vorm
Zijn elementen die niet zichtbaar zijn, behalve voor de geest (het brein).
▪ Punt
Het duidt een positie in de ruimte aan. Het heeft geen dimensie (geen lengte,
breedte of diepte). Het is statisch, centraliserend en richtingloos. Het kan
dienen om:
➢ Twee uiteinden van een lijn aan te duiden
➢ Kruising van twee lijnen aan te duiden
➢ Samenkomen van lijnen in de hoek van vlak/volume te accentueren
➢ Middelpunt van een veld te bepalen
Het laat aanwezigheid voelen in visueel veld door rust, beweging en spanning.
Vormen met dezelfde karakteristieken zijn een cirkel, cilinder en bol.
▪ Lijn
Het is een punt in beweging. Het heeft een lengte (geen breedte of diepte)
Lijn beschrijft een pad van een punt in beweging. Het is capabel tot visuele
expressie, richting, beweging en groei. Het kan dienen om:
➢ Visuele elementen te verbinden/te linken
➢ Visuele elementen te ondersteunen
➢ Visuele elementen te omgeven
➢ Visuele elementen te scheiden
Het karakter van een lijn wordt bepaald door zijn contouren. Een lijn kan dik,
dun, onderbroken, … zijn. Een combinatie van gelijkvormige elementen zijn
een lijn.
De oriëntatie van een lijn bepaalt de toestand van rust en evenwicht, onrust
en dynamiek.de lijn kan horizontaal (stabiliteit, …), verticaal (evenwicht met
aantrekkingskracht, …) of schuin (afgeleide) zijn.
▪ Vlak
Het is een lijn in beweging, tegengesteld aan lengterichting. Het heeft een
lengte en breedte (geen diepte). De omtrek is het eerste identificatiemiddel
, van een vlak. Kleur, patroon, textuur beïnvloed z’n gewicht en stabiliteit. Het
is ruimtebepalend of een begrenzing van een volume.
Het kan ook 3D volume, massa en ruimtes creëren. In de
architectuur zijn er drie types van vlakken:
• Het plafondvlak
• Het muurvlak
• Het grondvlak
▪ Volume
Het is een vlak bewogen in de richting, tegengesteld aan z’n eigen richting.
Een volume bestaat uit:
➢ Punten waar verschillende vlakken samenkomen
➢ Lijn of hoeken waar twee vlakken mekaar raken
➢ Vlakken of oppervlaktes die de grenzen van het volume afbakenen
Het kan een MASSA (ruimte-innemend) of LEEGTE (ruimte-
omschrijvend) zijn.
▪ Ruimte en tijd
Tijd: beweging
Tijd: een herhaling in de tijd, verloop
Tijd: niet terug te keren in de tijd, (door verwering materiaal)
Tijd: tijdsduur, (bv. ijs dat smelt), tijdstip/verschijnsel, tijdsopname
De visuele elementen van de vorm
▪ Omtrek
Alles wat zichtbaar is heeft een omtrek en levert hiermee het beste
identificatiemiddel van onze waarneming. In 2D heet een vorm steeds
dezelfde omtrek. In 3D kan een vorm op papier verschillende omtrekken
hebbe, ook al gaat het steeds om hetzelfde gegeven. De omtrek is steeds een
vlakke vorm, maar kan verschillende variëteiten hebben:
➢ Geometrische: geconstrueerd
➢ Organische: grenzen hebben een vrije curve die groei suggereren
➢ Rectilineair: rechte lijnen
➢ Onregelmatig: rechte en gebogen lijnen
➢ Handmatig (vb. kalligrafie)
➢ Ongelukje (vb. een vlak)
▪ Afmetingen
Het is de fysieke dimensie van lengte, breedte en diepte van een vorm.
▪ Schaal
Het is bepaald door z’n afmetingen in relatie tot andere vormen in dezelfde
context. Het is de verhouding tot iets anders.
▪ Kleur
Kleur maakt dat een vorm zich onderscheidt van zijn achtergrond. In 2D zijn
alle kleuren van het spectrum plus zwart, wit en grijstonen. In 3D kan kleur
ook artificieel zijn. Natuurlijk is de kleur van het materiaal, artificieel is een
deklaag met verf of een andere methode. Kleur is een fenomeen van licht en
visuele perceptie. Kleur beïnvloedt de visuele zwaarte van een vorm.
, ▪ Textuur
Het refereert naar de oppervlaktegesteldheid van een vorm (vlak,
gedecoreerd, ruw, glad, …). Het geeft diepte daardoor. In 3D is het het
oppervlaktekarakter van het materiaal waaruit het design gemaakt is. Het
bepaald ook de graad van lichtreflectie van het oppervlak van een vorm.
De relationele elementen van de vorm
▪ Richting
De richting hangt af van hoe hij georiënteerd bent ten opzichte
van de
kijker, het visueel veld of andere vormen vlakbij. In 3D kan de
richting van een vorm slechts getekend zijn indien men meer
dan één aanzicht bespreekt.
▪ Positie
De positie van een vorm is alleen in relatie met het
visueel veld of de structuur gekend.
In 3D is de positie van bijvoorbeeld
een punt bepaald t.o.v. de voor-,
achter-, boven-,onder- en zijkanten
van de imaginaire kubus.
▪ Ruimte
Alle vormen nemen ruimte in of laten ruimte vrij. Zo spreekt men in 2D van
positieve en negatieve vormen. Positieve vormen zijn de vormen die
ruimte op het blad innemen. Negatieve vorm is de ruimte die overblijft,
omgeven door de positieve vormen. Zo spreekt men ook van vormrestvorm.
In 3D spreekt men van massa of leegte. Massa is ruimte-innemend,
compact, spreekt de tastzin aan en kan ontstaan zijn door subtractief of
additie. Leegte of een ruimt-omschrijvende vorm snijdt een vorm uit de lucht
en omsluit een ontastbaar lichaam.
▪ Zwaartekracht
In 2D is ze niet waarneembaar maar psychologisch. In 3D is ze werkelijk en
heeft ze een constant effect op de stabiliteit van ons design.
De constructieve elementen
De constructieve elementen zijn typisch voor 3D-vormen. Ze hebben sterke
structurele kwaliteiten en zijn belangrijk voor het begrijpen van geometrische
volumes. Ze worden gebruikt om de componenten van 3D-vormgeving aan te
duiden.
De kubus is een ideaal volume, omdat alle hoekpunten en hoeken 90° zijn, alle
vlakken glad en identiek in lengte en breedte zijn. De kubus heet geen richting
en geen schaal. Een kubus heeft 8 hoekpunten, 12 hoeken van 90° en 6
identieke vlakken (vierkanten)
• Hoekpunten is een punt waar verschillende vlakken samenkomen tot een
conceptueel punt, ontstaat een hoekpunt. Deze hoekpunten kunnen naar
binnen of naar buiten geprojecteerd worden.
Deel 1: Ontwerptheorie
1. Inleiding
Zien is objectief en de visuele informatie verdelen we in 3 categorieën: licht,
kleur en ruimte (vorm).
2. Creativiteit
Creativiteit is de kunst om patronen, gewoonten en zekerheden te doorbreken.
Creativiteit is het creëren van iets nieuws dat nuttig en verassend is.
3. Model van Triple Diamond
In een ontwerpproces zijn er volgende fases:
1. Analyse van opdrachtstelling
→ ontwerpvraag (analyse = onderzoek naar
ruimtelijke context, doelgroep, functies.. om
de ontwerpvraag scherper te krijgen +
grafisch weer te geven) OF (ontdekken
(discover))
2. Ontwerpvorming van ontwerpvraag
→ conceptidee (ontwerpvorming = door de
gegevens uit de analyse komt men tot een
conceptidee en het proces + concept worden
doelgericht gecommuniceerd) OF (ontwerpen
(design))
3. Uitwerking van conceptidee
→ definitief ontwerp (uitwerking = het
conceptidee ergonomisch, constructie, technisch en financieel uitwerken tot
een uitvoering klaar geheel met aandacht voor materialen, kleuren, texturen)
OF (ontwikkelen (develop))
4. Brainstorm
Het is een creativiteitstechniek met als doel snel, veel nieuwe ideeën over een
bepaald onderwerp te genereren. Het waardeoordeel over de ideeën wordt
uitgesteld totdat alle ideeën zijn opgesomd.
GPS Brainstorm methode:
Stap 1: Ideeën genereren
Stap 2: Ideeën selecteren
Stap 3: Ideeën uitwerken
5. Associatieve beelden:
Materiele beelden (visueel, auditief, audiovisueel), halfbeelden, mentale beelden,
deels subjectieve deels objectieve beelden, archetypische of mythologische
, symbolen, denkbeelden, verbale beelden, uitdrukkingen met “beeld” in afgeleide
betekenis.
6. Moodboard
Het is de weerspiegeling van al je ideeën. Het geeft bijvoorbeeld jouw favoriete
kleuren weer, welke sfeer jouw ontwerp zal uitstralen en welke elementen in het
oog springen.
Als je moodboard bedenkt is het met dingen die je inspireren, de rode draad
verschijnt. Je zal ook een bepaalde kleur en een vormentaal op de voorgrond
zien verschijnen.
Deel 2: Vormtheorie
1. De vorm
De conceptuele elementen van de vorm
Zijn elementen die niet zichtbaar zijn, behalve voor de geest (het brein).
▪ Punt
Het duidt een positie in de ruimte aan. Het heeft geen dimensie (geen lengte,
breedte of diepte). Het is statisch, centraliserend en richtingloos. Het kan
dienen om:
➢ Twee uiteinden van een lijn aan te duiden
➢ Kruising van twee lijnen aan te duiden
➢ Samenkomen van lijnen in de hoek van vlak/volume te accentueren
➢ Middelpunt van een veld te bepalen
Het laat aanwezigheid voelen in visueel veld door rust, beweging en spanning.
Vormen met dezelfde karakteristieken zijn een cirkel, cilinder en bol.
▪ Lijn
Het is een punt in beweging. Het heeft een lengte (geen breedte of diepte)
Lijn beschrijft een pad van een punt in beweging. Het is capabel tot visuele
expressie, richting, beweging en groei. Het kan dienen om:
➢ Visuele elementen te verbinden/te linken
➢ Visuele elementen te ondersteunen
➢ Visuele elementen te omgeven
➢ Visuele elementen te scheiden
Het karakter van een lijn wordt bepaald door zijn contouren. Een lijn kan dik,
dun, onderbroken, … zijn. Een combinatie van gelijkvormige elementen zijn
een lijn.
De oriëntatie van een lijn bepaalt de toestand van rust en evenwicht, onrust
en dynamiek.de lijn kan horizontaal (stabiliteit, …), verticaal (evenwicht met
aantrekkingskracht, …) of schuin (afgeleide) zijn.
▪ Vlak
Het is een lijn in beweging, tegengesteld aan lengterichting. Het heeft een
lengte en breedte (geen diepte). De omtrek is het eerste identificatiemiddel
, van een vlak. Kleur, patroon, textuur beïnvloed z’n gewicht en stabiliteit. Het
is ruimtebepalend of een begrenzing van een volume.
Het kan ook 3D volume, massa en ruimtes creëren. In de
architectuur zijn er drie types van vlakken:
• Het plafondvlak
• Het muurvlak
• Het grondvlak
▪ Volume
Het is een vlak bewogen in de richting, tegengesteld aan z’n eigen richting.
Een volume bestaat uit:
➢ Punten waar verschillende vlakken samenkomen
➢ Lijn of hoeken waar twee vlakken mekaar raken
➢ Vlakken of oppervlaktes die de grenzen van het volume afbakenen
Het kan een MASSA (ruimte-innemend) of LEEGTE (ruimte-
omschrijvend) zijn.
▪ Ruimte en tijd
Tijd: beweging
Tijd: een herhaling in de tijd, verloop
Tijd: niet terug te keren in de tijd, (door verwering materiaal)
Tijd: tijdsduur, (bv. ijs dat smelt), tijdstip/verschijnsel, tijdsopname
De visuele elementen van de vorm
▪ Omtrek
Alles wat zichtbaar is heeft een omtrek en levert hiermee het beste
identificatiemiddel van onze waarneming. In 2D heet een vorm steeds
dezelfde omtrek. In 3D kan een vorm op papier verschillende omtrekken
hebbe, ook al gaat het steeds om hetzelfde gegeven. De omtrek is steeds een
vlakke vorm, maar kan verschillende variëteiten hebben:
➢ Geometrische: geconstrueerd
➢ Organische: grenzen hebben een vrije curve die groei suggereren
➢ Rectilineair: rechte lijnen
➢ Onregelmatig: rechte en gebogen lijnen
➢ Handmatig (vb. kalligrafie)
➢ Ongelukje (vb. een vlak)
▪ Afmetingen
Het is de fysieke dimensie van lengte, breedte en diepte van een vorm.
▪ Schaal
Het is bepaald door z’n afmetingen in relatie tot andere vormen in dezelfde
context. Het is de verhouding tot iets anders.
▪ Kleur
Kleur maakt dat een vorm zich onderscheidt van zijn achtergrond. In 2D zijn
alle kleuren van het spectrum plus zwart, wit en grijstonen. In 3D kan kleur
ook artificieel zijn. Natuurlijk is de kleur van het materiaal, artificieel is een
deklaag met verf of een andere methode. Kleur is een fenomeen van licht en
visuele perceptie. Kleur beïnvloedt de visuele zwaarte van een vorm.
, ▪ Textuur
Het refereert naar de oppervlaktegesteldheid van een vorm (vlak,
gedecoreerd, ruw, glad, …). Het geeft diepte daardoor. In 3D is het het
oppervlaktekarakter van het materiaal waaruit het design gemaakt is. Het
bepaald ook de graad van lichtreflectie van het oppervlak van een vorm.
De relationele elementen van de vorm
▪ Richting
De richting hangt af van hoe hij georiënteerd bent ten opzichte
van de
kijker, het visueel veld of andere vormen vlakbij. In 3D kan de
richting van een vorm slechts getekend zijn indien men meer
dan één aanzicht bespreekt.
▪ Positie
De positie van een vorm is alleen in relatie met het
visueel veld of de structuur gekend.
In 3D is de positie van bijvoorbeeld
een punt bepaald t.o.v. de voor-,
achter-, boven-,onder- en zijkanten
van de imaginaire kubus.
▪ Ruimte
Alle vormen nemen ruimte in of laten ruimte vrij. Zo spreekt men in 2D van
positieve en negatieve vormen. Positieve vormen zijn de vormen die
ruimte op het blad innemen. Negatieve vorm is de ruimte die overblijft,
omgeven door de positieve vormen. Zo spreekt men ook van vormrestvorm.
In 3D spreekt men van massa of leegte. Massa is ruimte-innemend,
compact, spreekt de tastzin aan en kan ontstaan zijn door subtractief of
additie. Leegte of een ruimt-omschrijvende vorm snijdt een vorm uit de lucht
en omsluit een ontastbaar lichaam.
▪ Zwaartekracht
In 2D is ze niet waarneembaar maar psychologisch. In 3D is ze werkelijk en
heeft ze een constant effect op de stabiliteit van ons design.
De constructieve elementen
De constructieve elementen zijn typisch voor 3D-vormen. Ze hebben sterke
structurele kwaliteiten en zijn belangrijk voor het begrijpen van geometrische
volumes. Ze worden gebruikt om de componenten van 3D-vormgeving aan te
duiden.
De kubus is een ideaal volume, omdat alle hoekpunten en hoeken 90° zijn, alle
vlakken glad en identiek in lengte en breedte zijn. De kubus heet geen richting
en geen schaal. Een kubus heeft 8 hoekpunten, 12 hoeken van 90° en 6
identieke vlakken (vierkanten)
• Hoekpunten is een punt waar verschillende vlakken samenkomen tot een
conceptueel punt, ontstaat een hoekpunt. Deze hoekpunten kunnen naar
binnen of naar buiten geprojecteerd worden.
