BEROEPSETHIEK EN INTEGRITEIT VAN DE JURIST
Kennismaking, verwachtingen, e.d. + Inleiding (FA)
Filmpje Suits over hoe Mike wordt aangenomen als advocaat-stagair zonder rechtendiploma.
Wij hebben in BE heel wat wetten die dit regelen. We zien vaste geijkte regels die
problematisch gedrag stoppen, en die wij willen respecteren.
Filmpje Suits over hoe Harvey een deal sluit op basis van een leugen tegen zijn eigen cliënt
Deontoligische regels kunnen ons helpen, omdat deze ook vaak geformuleerd zijn – er is ook
een rol voor iets meer dan we puur in onze wetteksten terugvinden.
Waarom is beroepsethiek belangrijk?
- Profesionaliteit garanderen in hoofde van een advocaat – kwaliteitsvolle
beroepsuitwerking garanderen
- Geloofwaardigheid van het beroep naar de buitenwereld toe hoog houden
Deontologische codes beogen het professioneel optreden van de jurist in goede banen te
leiden. Geen enkele code is evenwel omvattend, gedetailleerd en duidelijk genoeg om in
elke situatie precies aan te geven wat de jurist te doen staat. (nr.6)
(…)
In deze bijdrage wordt de zienswijze verdedigd dat de deontoligie van de juridische
beroepen niet volstaat om tot een ethisch hoogstaande beroepsuitoefening te komen. (nr.
1)
Ethiek in verschillende situaties
Situatie 1: net begonnen op een advocatenkantoor als stagair in je droomkantoor. Je wordt
betrokken in een heel groot dossier met je patroon. Het gaat over een contract waar ze al een
lange tijd mee bezig zijn en waar er al veel over gediscussieerd is. Er is 1 clausule die de
tegenpartij onaanvaardbaar vindt en die uit het contract moet. Beide partijen komen tot het
mondelinge akkoord om de clausule niet op te nemen. Toch wordt de clausule er stiekem in
opgenomen. De tegenpartij gaat akkoord zonder niet op te merken dat de clausule is
opgenomen in het contract. Uw kantoor viert dit met flessen champagne
Situatie 2: je bent stagair in een klein kantoor. Het loopt niet vlot, er komen niet veel dossiers
binnen en je maakt u budgettair zorgen. Een cliënt wilt een echtscheidingsprocedure starten
en vraagt aan jou om heel dat dossier op te volgen. Je merkt door het dossier dat de cliënt
meer gebaat zou zijn met een bemiddeling, maar dit is budgetair niet interessant voor jou.
Situatie 3: time is money en in advocatenkantoren moet je time-sheets invullen. Dit is een
weerspiegeling van hoelang je aan bepaalde taken hebt gewerkt, om zo je facturatie te kunnen
opstellen. Uw patroon merkt op dat je op de minuut alles in je time-sheet werkt, en vraagt je
om een beetje naar boven af te ronden.
Alle bovenstaande voorbeelden zijn realtische voorbeelden die je als advocaat-stagair
kan tegenkomen (itt. Suits). Wij hebben een moraal in functie van een beroep die we
gaan uitoefenen. Wij gaan in de les zien dat er niet maar 1 ethiek is, maar er
verschillende manieren zijn om naar deze situatie te kijken.
1
,Ethiek en moraal
Moraal
- = een geheel van als zelfsprekende beleefde opvattingen over goed en kwaad (Becker)
(goedendag zeggen bij het binnenkomen)
- = opvattingen over goed en kwaad die leven bij een individu of bij een groep,
over de te handhaven normen en de na te streven waarden (Van Lancksweerdt)
Ethiek
- = is de leer waarbij wordt nagedacht over de moraal (Van Lancksweerdt)
- = een reflectie op de vanzelfsprekendheden waaruit de alledaagse moraal bestaat
(Becker)
Voorbeeld: je komt ergens binnen met je kindje, en je vraagt dat het kindje hallo zegt – want
dit moet, dit is beleegd. Op het moment dat je kind vraagt waarom hij dag moet zeggen,
verplaats je u naar de rol van een ethicus en begin je na te denken over waarom dat beleefd
is, en wat respect betekent.
- Beroepsethiek loopt voort uit het ideaal van volwaardige professionaliteit en kan niet
los gezien worden van het collectief van de beroepsgroep en zijn praktijk;
- De intrinsieke morele dimensie van professionaliteit is vaak impliciet – de normatieve
onderstroom;
- In een code wordt die onderstroom expliciet gemaakt, aan de oppervlakte gebracht,
maar niet volledig;
- Naast de deontische dimensie van beroepsmoraal, is de aspirationele dimensie
evenzo belangrijk.
2
, Inleiding (vervolg): Recht, deontologie, moraal en ethiek… één pot nat? (FA)
Verschillende soorten ethiek
Deugdethiek van Aristoteles (4e v.C.)
Het hoogste goed is GELUK
- = een mens is « gelukkig » als hij zijn leven zinvol invult en er zich wel bij voelt
- = Het goede komt tot stand wanneer je als mens je eigen aard als verstandelijk wezen
optimaal, zo goed mogelijk realiseert
DEUGD verwijst dus naar optimalisering, voortreffelijkheid, bloei.
A gaat er vanuit dat mensen verstandelijk zijn, maar dat in de loop van het leven de mensen
ook de juiste keuzes moeten maken. Je moet in alle situaties leren om het beste te doen.
Om tot dat geluk te komen moet je verschillende kwaliteiten leren:
- Praktische wijsheid
o Voeling hebben met een situatie
o Bv. iemand kan heel slim zijn, maar hij moet ook een situatie kunnen inschatten
- Bepaalde kwaliteiten/ persoonlijke karaktereigenschappen/deugden
Deze 2 kwaliteiten moeten gecombineerd worden. Daarom spreekt A ook over een proces, het
is een leerproces om het geluk te vinden. Je gaat maar etisch handelen door in verschillende
situaties terecht te komen en aldoende te leren.
Er moet worden gezocht naar de het juiste midden
- Bijv.:
o Lafheid – Dapperheid – Roekeloze overmoed
o Gierigheid – Vrijgevigheid – Verspilling
o Gelatenheid – Zachtmoedigheid – Opvliegendheid
o Stug – Vriendelijk – Vleierig
- Illustratie voor de jurist: er werkt iemand als ambtenaar en hij ontdekt wanpraktijken.
Hij gaat moed nodig hebben om dit aan te kaarten aan zijn baas. Hij mag niet aan
overmoed doen en meteen de pers in te schakelen. Je moet zoeken naar een gepaste
reactie.
- Context is allebepalend om het juiste te midden te bereiken.
- Heel wat deugden zijn doorheen de geschiedenis contextgerelateerd en variabel.
Tekst in de les over “moed”:
- Deugdethiek en de jurist; weergeven van inzichten
- Het is niet allemaal zwart-wit, het is normaal en gezond om ons vragen te stellen bij
bepaalde handelingen
3
, Plichtsethiek van Kant (1750-1800)
« Terwijl de deugdethiek uitgaat van het (Griekse) ideaal van een harminieuze persoonlijkheid,
stekt de plichtsethiek dat de mens zichzelf en anderen plichten oplecht. »
Kant koppelt zich los van de persoon om te zoeken naar plichten en regeltjes die altijd geldig
zijn. Los van het contextuele gaat hij opzoek naar categorische imperatieven. Deze gelden
onvoorwaardelijk voor iedereen en voor altijd. Algemene regels formuleren die losstaan van
de grilligheden van het bestaan.
Wat betekent dit: “Handel op die manier , dat je de mensheid, in je eigen persoon en de
persoon van een ander, altijd ook als doel, nooit als middel op zich behandelt”
- We kunnen mensen gebruiken als middel, maar we moeten nooit die persoon zien als
uitsluitend een middel, de persoon blijft een mede-mens
• We gaan dit ook zien in de les over WOII -> de persoon over u blijft een mede-
mens
- Daarnaast is ook het inzicht van belang: je volgt een regel uit plichtbesef
Gevolgenethiek van Bentham en Mill (utilitarisme)
Een handeling moet bijdragen tot het grootste geluk voor het grootst aantal mensen. Dat is het
doel, maar ook het streven ernaar toe moet goed zijn
- Bijv. er wordt een kind gekidnapped – we weten dat ze nog leeft, maar we weten niet
waar het kind zich bevindt. Mag de politie dreigen om iemand te folteren zodat de
kidnapper het kind zou vrijlaten. Er is een folterverbod, maar het doel is wel goed,
namelijk om het kind vrij te laten.
- Vanuit gevolgenethiek zou het folteren wel kunnen
- Echt gebeurd in Duitsland
Waarom zijn deze theorieën voor dit vak relevant?
Om 2 redenen:
1) Recht is een gestolde moraal
2) Loopt voor op les 4: partijdigheid van een advocaat
• Biedt weinig houdvast – tot waar kan een advocaat gaan? Vanaf wanneer moet
ik stop zeggen?
• Adversial advocacy, moral activism, ethic of care en responsible lawyering zijn
4 stromignen die we gaan bespreken in les 4
• Ideeën van al die denkers hebben een invloed gehad op wat goede maatstaven
zijn voor een advocaat
4
Kennismaking, verwachtingen, e.d. + Inleiding (FA)
Filmpje Suits over hoe Mike wordt aangenomen als advocaat-stagair zonder rechtendiploma.
Wij hebben in BE heel wat wetten die dit regelen. We zien vaste geijkte regels die
problematisch gedrag stoppen, en die wij willen respecteren.
Filmpje Suits over hoe Harvey een deal sluit op basis van een leugen tegen zijn eigen cliënt
Deontoligische regels kunnen ons helpen, omdat deze ook vaak geformuleerd zijn – er is ook
een rol voor iets meer dan we puur in onze wetteksten terugvinden.
Waarom is beroepsethiek belangrijk?
- Profesionaliteit garanderen in hoofde van een advocaat – kwaliteitsvolle
beroepsuitwerking garanderen
- Geloofwaardigheid van het beroep naar de buitenwereld toe hoog houden
Deontologische codes beogen het professioneel optreden van de jurist in goede banen te
leiden. Geen enkele code is evenwel omvattend, gedetailleerd en duidelijk genoeg om in
elke situatie precies aan te geven wat de jurist te doen staat. (nr.6)
(…)
In deze bijdrage wordt de zienswijze verdedigd dat de deontoligie van de juridische
beroepen niet volstaat om tot een ethisch hoogstaande beroepsuitoefening te komen. (nr.
1)
Ethiek in verschillende situaties
Situatie 1: net begonnen op een advocatenkantoor als stagair in je droomkantoor. Je wordt
betrokken in een heel groot dossier met je patroon. Het gaat over een contract waar ze al een
lange tijd mee bezig zijn en waar er al veel over gediscussieerd is. Er is 1 clausule die de
tegenpartij onaanvaardbaar vindt en die uit het contract moet. Beide partijen komen tot het
mondelinge akkoord om de clausule niet op te nemen. Toch wordt de clausule er stiekem in
opgenomen. De tegenpartij gaat akkoord zonder niet op te merken dat de clausule is
opgenomen in het contract. Uw kantoor viert dit met flessen champagne
Situatie 2: je bent stagair in een klein kantoor. Het loopt niet vlot, er komen niet veel dossiers
binnen en je maakt u budgettair zorgen. Een cliënt wilt een echtscheidingsprocedure starten
en vraagt aan jou om heel dat dossier op te volgen. Je merkt door het dossier dat de cliënt
meer gebaat zou zijn met een bemiddeling, maar dit is budgetair niet interessant voor jou.
Situatie 3: time is money en in advocatenkantoren moet je time-sheets invullen. Dit is een
weerspiegeling van hoelang je aan bepaalde taken hebt gewerkt, om zo je facturatie te kunnen
opstellen. Uw patroon merkt op dat je op de minuut alles in je time-sheet werkt, en vraagt je
om een beetje naar boven af te ronden.
Alle bovenstaande voorbeelden zijn realtische voorbeelden die je als advocaat-stagair
kan tegenkomen (itt. Suits). Wij hebben een moraal in functie van een beroep die we
gaan uitoefenen. Wij gaan in de les zien dat er niet maar 1 ethiek is, maar er
verschillende manieren zijn om naar deze situatie te kijken.
1
,Ethiek en moraal
Moraal
- = een geheel van als zelfsprekende beleefde opvattingen over goed en kwaad (Becker)
(goedendag zeggen bij het binnenkomen)
- = opvattingen over goed en kwaad die leven bij een individu of bij een groep,
over de te handhaven normen en de na te streven waarden (Van Lancksweerdt)
Ethiek
- = is de leer waarbij wordt nagedacht over de moraal (Van Lancksweerdt)
- = een reflectie op de vanzelfsprekendheden waaruit de alledaagse moraal bestaat
(Becker)
Voorbeeld: je komt ergens binnen met je kindje, en je vraagt dat het kindje hallo zegt – want
dit moet, dit is beleegd. Op het moment dat je kind vraagt waarom hij dag moet zeggen,
verplaats je u naar de rol van een ethicus en begin je na te denken over waarom dat beleefd
is, en wat respect betekent.
- Beroepsethiek loopt voort uit het ideaal van volwaardige professionaliteit en kan niet
los gezien worden van het collectief van de beroepsgroep en zijn praktijk;
- De intrinsieke morele dimensie van professionaliteit is vaak impliciet – de normatieve
onderstroom;
- In een code wordt die onderstroom expliciet gemaakt, aan de oppervlakte gebracht,
maar niet volledig;
- Naast de deontische dimensie van beroepsmoraal, is de aspirationele dimensie
evenzo belangrijk.
2
, Inleiding (vervolg): Recht, deontologie, moraal en ethiek… één pot nat? (FA)
Verschillende soorten ethiek
Deugdethiek van Aristoteles (4e v.C.)
Het hoogste goed is GELUK
- = een mens is « gelukkig » als hij zijn leven zinvol invult en er zich wel bij voelt
- = Het goede komt tot stand wanneer je als mens je eigen aard als verstandelijk wezen
optimaal, zo goed mogelijk realiseert
DEUGD verwijst dus naar optimalisering, voortreffelijkheid, bloei.
A gaat er vanuit dat mensen verstandelijk zijn, maar dat in de loop van het leven de mensen
ook de juiste keuzes moeten maken. Je moet in alle situaties leren om het beste te doen.
Om tot dat geluk te komen moet je verschillende kwaliteiten leren:
- Praktische wijsheid
o Voeling hebben met een situatie
o Bv. iemand kan heel slim zijn, maar hij moet ook een situatie kunnen inschatten
- Bepaalde kwaliteiten/ persoonlijke karaktereigenschappen/deugden
Deze 2 kwaliteiten moeten gecombineerd worden. Daarom spreekt A ook over een proces, het
is een leerproces om het geluk te vinden. Je gaat maar etisch handelen door in verschillende
situaties terecht te komen en aldoende te leren.
Er moet worden gezocht naar de het juiste midden
- Bijv.:
o Lafheid – Dapperheid – Roekeloze overmoed
o Gierigheid – Vrijgevigheid – Verspilling
o Gelatenheid – Zachtmoedigheid – Opvliegendheid
o Stug – Vriendelijk – Vleierig
- Illustratie voor de jurist: er werkt iemand als ambtenaar en hij ontdekt wanpraktijken.
Hij gaat moed nodig hebben om dit aan te kaarten aan zijn baas. Hij mag niet aan
overmoed doen en meteen de pers in te schakelen. Je moet zoeken naar een gepaste
reactie.
- Context is allebepalend om het juiste te midden te bereiken.
- Heel wat deugden zijn doorheen de geschiedenis contextgerelateerd en variabel.
Tekst in de les over “moed”:
- Deugdethiek en de jurist; weergeven van inzichten
- Het is niet allemaal zwart-wit, het is normaal en gezond om ons vragen te stellen bij
bepaalde handelingen
3
, Plichtsethiek van Kant (1750-1800)
« Terwijl de deugdethiek uitgaat van het (Griekse) ideaal van een harminieuze persoonlijkheid,
stekt de plichtsethiek dat de mens zichzelf en anderen plichten oplecht. »
Kant koppelt zich los van de persoon om te zoeken naar plichten en regeltjes die altijd geldig
zijn. Los van het contextuele gaat hij opzoek naar categorische imperatieven. Deze gelden
onvoorwaardelijk voor iedereen en voor altijd. Algemene regels formuleren die losstaan van
de grilligheden van het bestaan.
Wat betekent dit: “Handel op die manier , dat je de mensheid, in je eigen persoon en de
persoon van een ander, altijd ook als doel, nooit als middel op zich behandelt”
- We kunnen mensen gebruiken als middel, maar we moeten nooit die persoon zien als
uitsluitend een middel, de persoon blijft een mede-mens
• We gaan dit ook zien in de les over WOII -> de persoon over u blijft een mede-
mens
- Daarnaast is ook het inzicht van belang: je volgt een regel uit plichtbesef
Gevolgenethiek van Bentham en Mill (utilitarisme)
Een handeling moet bijdragen tot het grootste geluk voor het grootst aantal mensen. Dat is het
doel, maar ook het streven ernaar toe moet goed zijn
- Bijv. er wordt een kind gekidnapped – we weten dat ze nog leeft, maar we weten niet
waar het kind zich bevindt. Mag de politie dreigen om iemand te folteren zodat de
kidnapper het kind zou vrijlaten. Er is een folterverbod, maar het doel is wel goed,
namelijk om het kind vrij te laten.
- Vanuit gevolgenethiek zou het folteren wel kunnen
- Echt gebeurd in Duitsland
Waarom zijn deze theorieën voor dit vak relevant?
Om 2 redenen:
1) Recht is een gestolde moraal
2) Loopt voor op les 4: partijdigheid van een advocaat
• Biedt weinig houdvast – tot waar kan een advocaat gaan? Vanaf wanneer moet
ik stop zeggen?
• Adversial advocacy, moral activism, ethic of care en responsible lawyering zijn
4 stromignen die we gaan bespreken in les 4
• Ideeën van al die denkers hebben een invloed gehad op wat goede maatstaven
zijn voor een advocaat
4
