BELANGRIJK VOOR LEREN :
• lees voor extra info cursus
• bijna alles staat in codex !!
ð lees Sv. goed door
STRAFPROCESRECHT 2025 – 2026 semester 1
Inleiding : Het strafprocesrecht – de algemene beginselen
Hoofdstuk 1 : Definitie
1.1 Begrip
-> strafprocesrecht = formeel strafrecht = strafrechtspleging = strafvordering :
• strafprocesrecht zorgt voor de praktische toepassing van het materieel strafrecht
o materieel strafrecht geeft aan wat al dan niet strafbaar is
o formeel strafrecht zorgt ervoor dat een misdrijf e=ectief bestraft wordt
door het bepalen van een procedure, onderzoek, betrokkenen,…
• strafprocesrecht = geheel van rechtsregels over de opsporing, de vervolging en de
berechting van personen die ervan verdacht worden misdrijf te hebben gepleegd
o scenario’s en vormvoorschriften die moeten worden gevolgd
o rechtspositie van de verschillende betrokken personen
o regels m.b.t. organisatie en werking van de strafgerechten
o regels m.b.t. tenuitvoerlegging van de beslissingen van die gerechten
1.2 Materieel vs. formeel strafrecht
MATERIEEL STRAFRECHT FORMEEL STRAFRECHT
personen tot wie de regels zijn gericht naar iedereen de regels zijn gericht tot de overheid zelf
regels gericht zijn zoals de politie en de magistratuur
• overheid gaat zichzelf beperkingen
opleggen in functie van de
democratische rechtsstaat
• uitzonderlijk zijn regels tot de burger
gericht zoals verdachte, getuigen,…
inhoud regels de regels zijn vanzelfsprekend de regels zijn niet zo vanzelfsprekend
• strafbaarstelling komt overeen • de regels zijn bediscussieerbaar
met wat we denken en zal niet vb. NL is moord niet verjaarbaar ;;
snel veranderen ó BE is moord wel verjaarbaar
• voorbeeld : niet moorden,… • berusten vaak op het onderling
afwegen verschillende belangen
• afweging maken tussen…
o waarheidsvinding
o bescherming individuele
rechten en vrijheden
sanctionering van op elk misdrijf staat er een straf processuele sanctie varieert naargelang
schending regels zoals gevangenis, geldboete,… norm en niet op voorhand bij wet bepaald
vb. nietigheid, gevolgen bewijsvoering,…
conclusie : vaak onzekerheid over sanctie
1
, voorbeeld : huiszoeking als procureur des
Konings bij toestemming bewoner huis
• huiszoekingswet bepaald dat deze
toestemming schriftelijk en vooraf de
huiszoeking gegeven moet worden
• stel men had toestemming maar deze
is achteraf pas gegeven dan is de
vraag ‘Wat is nu de sanctie?’
o de Huiszoekingswet geeft geen
specifieke sanctie
o DUS onzekerheid over sanctie
1.3 Doelstellingen van het strafproces
-> de doelstellingen van het strafproces = zoeken van het juiste evenwicht :
• waarheidsvinding
• bescherming van de individuele grondrechten
o niet alleen ten voordele van de verdachte
o ook ten voordele van eenieder
• onderlinge afweging van waarheidsvinding en individuele grondrechten
o vroeger = alleen wettelijkheidsvereist
o nu (met het EVRM) = ook inhoudelijke vereisten
§ de belangen van de burger en de verdachten wegen meer door
§ de concrete afweging moet gebeuren door de rechtspraak (rechter)
2
, Hoofdstuk 2 : Accusatoir vs. inquisitoir
ACCUSATOIR PROCES INQUISITOIR PROCES
processtructuur een horizontale processtructuur een verticale processtructuur
•iedereen staat op gelijke voet • verdachte staat niet op gelijke voet
o ook in de rechtszaal is dit want deze moet vooral ondergaan
zichtbaar want beide • overheid bepaalt procesverloop en
partijen staan één kant procesvoering wordt niet aan de
o ó België partijen overgelaten
• partijen hebben proces volledig • openbare aanklager zal ambtshalve
in handen en zij bepalen welke op treden namens de gemeenschap
onderzoeksverrichtingen zullen • actieve rol van rechter en de rechter
plaatsvinden heeft verregaande bevoegdheden
• alle onderzoeksverrichtingen • verdachte is het ‘object’ van de
geschieden tegensprekelijk rechtspleging
• passieve rol van de rechter
• volledige openbaarheid proces
kenmerken openbaar, mondeling en geheim, schriftelijk en niet-
tegensprekelijk tegensprekelijk
rechtssysteem vooral in common law landen vooral in continentale landen
we zien wel dat het vaak geen zuiver
inquisitoir proces meer is want…
• vooronderzoek = inquisatoir
• proces = accusatoir
3
, Hoofdstuk 3 : Verloop van het strafproces
Inleiding
-> het strafproces verloopt in twee fases :
• het vooronderzoek (3.1)
• onderzoek ten gronde (3.2)
3.1 Het vooronderzoek
3.1.1 Algemeen
-> het vooronderzoek kan in twee scenario’s verlopen :
• opsporingsonderzoek onder leiding van de Procureur des Konings (PdK)
o kan aanleiding geven tot de rechtstreekse dagvaarding
o geen filtermechanisme
• gerechtelijk onderzoek onder leiding van een onderzoeksrechter (OR)
o kan aanleiding geven tot een verwijzing door de raadkamer
o filtermechanisme
-> vraag : Waarom zijn er twee scenario’s?
• vroeger : elk onderzoek was een gerechtelijk onderzoek
• evolutie : in België blijft dit systeem geen standhouden
o openbaar ministerie begon zelf onderzoek te doen = opsporingsonderzoek
o in uitzonderlijke gevallen zal men nog een gerechtelijk onderzoek doen
• maar!! wanneer weten we dan welk onderzoek we moeten gebruiken?
o in principe = altijd een gerechtelijk onderzoek wanneer men dwang moet
gebruiken zoals bij dwangmaatregelen,…
o doorheen de tijd krijgt opsporingsonderzoek meer bijzondere methoden
om zo steeds minder een gerechtelijk onderzoek te moeten gebruiken
§ reden = gerechtelijk onderzoek is complex, traag, veel werk,…
§ maar!! men behoudt wel nog mogelijkheid om onderzoeksrechter
te vatten wanneer de procureur iets moet doen wat hij zelf niet kan
* voorbeeld = iemand zijn telefoon tappen,…
* uitzondering = mini-instructie
- mini-instructie = ‘achterdeurtje’ voor PdK om een
onderzoekshandeling te stellen waarvoor hij niet
bevoegd is zonder gerechtelijk onderzoek te starten
- voorbeeld : art. 88bis Sv.
> PdK wilt checken met wie verdachte contact heeft
> PdK kan aan OR vragen om dit te onderzoeken en
;; resultaten door te sturen naar PdK waardoor het ;;
;; opsporingsonderzoek blijft maar er wel bewijs is
4
• lees voor extra info cursus
• bijna alles staat in codex !!
ð lees Sv. goed door
STRAFPROCESRECHT 2025 – 2026 semester 1
Inleiding : Het strafprocesrecht – de algemene beginselen
Hoofdstuk 1 : Definitie
1.1 Begrip
-> strafprocesrecht = formeel strafrecht = strafrechtspleging = strafvordering :
• strafprocesrecht zorgt voor de praktische toepassing van het materieel strafrecht
o materieel strafrecht geeft aan wat al dan niet strafbaar is
o formeel strafrecht zorgt ervoor dat een misdrijf e=ectief bestraft wordt
door het bepalen van een procedure, onderzoek, betrokkenen,…
• strafprocesrecht = geheel van rechtsregels over de opsporing, de vervolging en de
berechting van personen die ervan verdacht worden misdrijf te hebben gepleegd
o scenario’s en vormvoorschriften die moeten worden gevolgd
o rechtspositie van de verschillende betrokken personen
o regels m.b.t. organisatie en werking van de strafgerechten
o regels m.b.t. tenuitvoerlegging van de beslissingen van die gerechten
1.2 Materieel vs. formeel strafrecht
MATERIEEL STRAFRECHT FORMEEL STRAFRECHT
personen tot wie de regels zijn gericht naar iedereen de regels zijn gericht tot de overheid zelf
regels gericht zijn zoals de politie en de magistratuur
• overheid gaat zichzelf beperkingen
opleggen in functie van de
democratische rechtsstaat
• uitzonderlijk zijn regels tot de burger
gericht zoals verdachte, getuigen,…
inhoud regels de regels zijn vanzelfsprekend de regels zijn niet zo vanzelfsprekend
• strafbaarstelling komt overeen • de regels zijn bediscussieerbaar
met wat we denken en zal niet vb. NL is moord niet verjaarbaar ;;
snel veranderen ó BE is moord wel verjaarbaar
• voorbeeld : niet moorden,… • berusten vaak op het onderling
afwegen verschillende belangen
• afweging maken tussen…
o waarheidsvinding
o bescherming individuele
rechten en vrijheden
sanctionering van op elk misdrijf staat er een straf processuele sanctie varieert naargelang
schending regels zoals gevangenis, geldboete,… norm en niet op voorhand bij wet bepaald
vb. nietigheid, gevolgen bewijsvoering,…
conclusie : vaak onzekerheid over sanctie
1
, voorbeeld : huiszoeking als procureur des
Konings bij toestemming bewoner huis
• huiszoekingswet bepaald dat deze
toestemming schriftelijk en vooraf de
huiszoeking gegeven moet worden
• stel men had toestemming maar deze
is achteraf pas gegeven dan is de
vraag ‘Wat is nu de sanctie?’
o de Huiszoekingswet geeft geen
specifieke sanctie
o DUS onzekerheid over sanctie
1.3 Doelstellingen van het strafproces
-> de doelstellingen van het strafproces = zoeken van het juiste evenwicht :
• waarheidsvinding
• bescherming van de individuele grondrechten
o niet alleen ten voordele van de verdachte
o ook ten voordele van eenieder
• onderlinge afweging van waarheidsvinding en individuele grondrechten
o vroeger = alleen wettelijkheidsvereist
o nu (met het EVRM) = ook inhoudelijke vereisten
§ de belangen van de burger en de verdachten wegen meer door
§ de concrete afweging moet gebeuren door de rechtspraak (rechter)
2
, Hoofdstuk 2 : Accusatoir vs. inquisitoir
ACCUSATOIR PROCES INQUISITOIR PROCES
processtructuur een horizontale processtructuur een verticale processtructuur
•iedereen staat op gelijke voet • verdachte staat niet op gelijke voet
o ook in de rechtszaal is dit want deze moet vooral ondergaan
zichtbaar want beide • overheid bepaalt procesverloop en
partijen staan één kant procesvoering wordt niet aan de
o ó België partijen overgelaten
• partijen hebben proces volledig • openbare aanklager zal ambtshalve
in handen en zij bepalen welke op treden namens de gemeenschap
onderzoeksverrichtingen zullen • actieve rol van rechter en de rechter
plaatsvinden heeft verregaande bevoegdheden
• alle onderzoeksverrichtingen • verdachte is het ‘object’ van de
geschieden tegensprekelijk rechtspleging
• passieve rol van de rechter
• volledige openbaarheid proces
kenmerken openbaar, mondeling en geheim, schriftelijk en niet-
tegensprekelijk tegensprekelijk
rechtssysteem vooral in common law landen vooral in continentale landen
we zien wel dat het vaak geen zuiver
inquisitoir proces meer is want…
• vooronderzoek = inquisatoir
• proces = accusatoir
3
, Hoofdstuk 3 : Verloop van het strafproces
Inleiding
-> het strafproces verloopt in twee fases :
• het vooronderzoek (3.1)
• onderzoek ten gronde (3.2)
3.1 Het vooronderzoek
3.1.1 Algemeen
-> het vooronderzoek kan in twee scenario’s verlopen :
• opsporingsonderzoek onder leiding van de Procureur des Konings (PdK)
o kan aanleiding geven tot de rechtstreekse dagvaarding
o geen filtermechanisme
• gerechtelijk onderzoek onder leiding van een onderzoeksrechter (OR)
o kan aanleiding geven tot een verwijzing door de raadkamer
o filtermechanisme
-> vraag : Waarom zijn er twee scenario’s?
• vroeger : elk onderzoek was een gerechtelijk onderzoek
• evolutie : in België blijft dit systeem geen standhouden
o openbaar ministerie begon zelf onderzoek te doen = opsporingsonderzoek
o in uitzonderlijke gevallen zal men nog een gerechtelijk onderzoek doen
• maar!! wanneer weten we dan welk onderzoek we moeten gebruiken?
o in principe = altijd een gerechtelijk onderzoek wanneer men dwang moet
gebruiken zoals bij dwangmaatregelen,…
o doorheen de tijd krijgt opsporingsonderzoek meer bijzondere methoden
om zo steeds minder een gerechtelijk onderzoek te moeten gebruiken
§ reden = gerechtelijk onderzoek is complex, traag, veel werk,…
§ maar!! men behoudt wel nog mogelijkheid om onderzoeksrechter
te vatten wanneer de procureur iets moet doen wat hij zelf niet kan
* voorbeeld = iemand zijn telefoon tappen,…
* uitzondering = mini-instructie
- mini-instructie = ‘achterdeurtje’ voor PdK om een
onderzoekshandeling te stellen waarvoor hij niet
bevoegd is zonder gerechtelijk onderzoek te starten
- voorbeeld : art. 88bis Sv.
> PdK wilt checken met wie verdachte contact heeft
> PdK kan aan OR vragen om dit te onderzoeken en
;; resultaten door te sturen naar PdK waardoor het ;;
;; opsporingsonderzoek blijft maar er wel bewijs is
4
