SAMENVATTING KRITISCH DENKEN
LES 1
Wat is kritisch denken?
Kritisch denken betekent dat je reflecteert en redeneert, voordat je een standpunt inneemt
of een besluit neemt over hoe te handelen.
LES 2
Standpunt of argument
Een uitspraak is pas een standpunt of argument als er sprake is van een
ondersteuningsrelatie tussen uitspraken.
Argumenteren Een uitspraak verdedigen door een of meer andere uitspraken
ter ondersteuning aan te voeren.
Argumentatie Een samenstel van standpunt en argument(en).
Standpunt (of conclusie) De uitspraak die wordt ondersteund.
Argument De uitspraak die een andere uitspraak ondersteunt.
Tegenargument Een uitspraak die een andere uitspraak ontkracht.
Argumentatie
Argumentatie is een verbale, sociale en rationele activiteit die erop gericht is een redelijke
beoordelaar te overtuigen van de aanvaardbaarheid van een standpunt door één of meer
uitspraken naar voren te brengen die ter rechtvaardiging van dat standpunt dienen.
Standpunt
Het begrip standpunt kan ook wel eens met de term conclusie worden aangeduid. Het
standpunt is een uitspraak waarvan je probeert aan te tonen dat die juist of terecht is. Dat
een spreker de juistheid van zijn standpunt wil aantonen, blijkt uit het aandragen van een of
meer argumenten. Een samenstel van een standpunt ondersteund door één argument,
vormt tegelijk een klein betoog.
Positieve en negatieve standpunten
Bij een meningsverschil worden er altijd twee verschillende posities ingenomen tegenover
een bepaalde kwestie. Met posities wordt bedoeld of je het eens bent met een bepaalde
uitspraak. Als je het eens bent, dan heb je een positief standpunt.
Woorden die erop wijzen dat je met argumentatie te maken hebt, worden wel
argumentatieve signaalwoorden genoemd. Woorden die aanduiden dat iemand een
standpunt inneemt zijn: “dus”, “daarom”, “vandaar dat”, “dan ook” en dus heel expliciet: “ik
vind”, “mijn mening is dat” etc.
Als je het oneens bent met een bepaalde uitspraak, dan neem je een negatief standpunt in.
Nul-standpunt
Het kan natuurlijk goed zijn dat je geen standpunt inneemt of dat nog niet hebt gedaan,
omdat je nog aan het nadenken bent. Dan neem je een neutrale positie in.
De afwezigheid van een positief of negatief standpunt wordt een nul-standpunt genoemd.
1
, Redeneringen
Standpunt en argument zijn pas echt aan elkaar te relateren als je er nog een verbindende
uitspraak bij doet. Met een verbindende uitspraak is een soort sluitende optelsom van
uitspraken ontstaan. Zo’n complete optelsom van drie uitspraken noemen we een
redenering. Alle argumentatie is opgebouwd uit redeneringen.
Soorten proposities
Het onderwerp - de kwestie - waarover een standpunt gaat, wordt een propositie
genoemd. Neem bijvoorbeeld de propositie dat “het leuk is om dit jaar met carnaval als
mening verkleed te gaan”. De propositie geef je weer als: Het is leuk om dit jaar met
carnaval als mening verkleed te gaan. Hier heb je dus een positief standpunt ingenomen
tegenover de propositie dat het leuk is om met carnaval als mening verkleed te
gaan. Proposities kunnen over allerlei onderwerpen gaan. Proposities kunnen niet
alleen waardeoordelen bevatten (bijvoorbeeld dat het leuk is om met carnaval als
mening verkleed te gaan), maar ook feiten.
Relatie standpunten en tegenargumenten
Zoals gezegd is argumentatie een vaardigheid die erop is gericht anderen van een standpunt
te overtuigen door uitspraken naar voren te brengen ter rechtvaardiging van dat standpunt.
Die rechtvaardigende uitspraken worden argumenten genoemd. Een argument is een
uitspraak die een andere uitspraak ondersteunt. Signaalformuleringen van argumenten zijn
bijvoorbeeld: “want”, “immers”, “tenslotte”, “omdat”, “aangezien”, “gezien het feit dat”…
Een tegenargument is een uitspraak die een andere uitspraak ontkracht.
Het is van belang dat uitspraken de functie kunnen krijgen van standpunt of argument,
afhankelijk van de relatie met andere uitspraken. Iets geldt pas als een standpunt of als een
argument als er sprake is van een ondersteuningsrelatie tussen deze uitspraken. Wie
argumenteert, ondersteunt de ene uitspraak met een andere. Als er geen
ondersteuningsrelatie tussen uitspraken bestaat, dan is er geen sprake van argumentatie.
Enkelvoudige argumentatie
De basisvorm, bestaat uit een samenstel van twee uitspraken: het standpunt en het
argument. (De volgorde kan ook andersom zijn.)
Meervoudige argumentatie
Meervoudige argumentatie is een combinatie van meerdere enkelvoudige argumenten. Eén
standpunt ondersteund door twee of meer argumenten.
Nevenschikkende argumentatie
Ieder deelargument los is onvoldoende om een standpunt te ondersteunen. Pas de
combinatie van twee of meer deelargumenten geldt als voldoende ondersteuning van het
standpunt.
Onderschikkende argumentatie
Bij een onderschikkende argumentatie ondersteunt een argument een al genoemd
argument. Argumenten worden dus op hun beurt weer door nieuwe argumenten
ondersteund.
2
LES 1
Wat is kritisch denken?
Kritisch denken betekent dat je reflecteert en redeneert, voordat je een standpunt inneemt
of een besluit neemt over hoe te handelen.
LES 2
Standpunt of argument
Een uitspraak is pas een standpunt of argument als er sprake is van een
ondersteuningsrelatie tussen uitspraken.
Argumenteren Een uitspraak verdedigen door een of meer andere uitspraken
ter ondersteuning aan te voeren.
Argumentatie Een samenstel van standpunt en argument(en).
Standpunt (of conclusie) De uitspraak die wordt ondersteund.
Argument De uitspraak die een andere uitspraak ondersteunt.
Tegenargument Een uitspraak die een andere uitspraak ontkracht.
Argumentatie
Argumentatie is een verbale, sociale en rationele activiteit die erop gericht is een redelijke
beoordelaar te overtuigen van de aanvaardbaarheid van een standpunt door één of meer
uitspraken naar voren te brengen die ter rechtvaardiging van dat standpunt dienen.
Standpunt
Het begrip standpunt kan ook wel eens met de term conclusie worden aangeduid. Het
standpunt is een uitspraak waarvan je probeert aan te tonen dat die juist of terecht is. Dat
een spreker de juistheid van zijn standpunt wil aantonen, blijkt uit het aandragen van een of
meer argumenten. Een samenstel van een standpunt ondersteund door één argument,
vormt tegelijk een klein betoog.
Positieve en negatieve standpunten
Bij een meningsverschil worden er altijd twee verschillende posities ingenomen tegenover
een bepaalde kwestie. Met posities wordt bedoeld of je het eens bent met een bepaalde
uitspraak. Als je het eens bent, dan heb je een positief standpunt.
Woorden die erop wijzen dat je met argumentatie te maken hebt, worden wel
argumentatieve signaalwoorden genoemd. Woorden die aanduiden dat iemand een
standpunt inneemt zijn: “dus”, “daarom”, “vandaar dat”, “dan ook” en dus heel expliciet: “ik
vind”, “mijn mening is dat” etc.
Als je het oneens bent met een bepaalde uitspraak, dan neem je een negatief standpunt in.
Nul-standpunt
Het kan natuurlijk goed zijn dat je geen standpunt inneemt of dat nog niet hebt gedaan,
omdat je nog aan het nadenken bent. Dan neem je een neutrale positie in.
De afwezigheid van een positief of negatief standpunt wordt een nul-standpunt genoemd.
1
, Redeneringen
Standpunt en argument zijn pas echt aan elkaar te relateren als je er nog een verbindende
uitspraak bij doet. Met een verbindende uitspraak is een soort sluitende optelsom van
uitspraken ontstaan. Zo’n complete optelsom van drie uitspraken noemen we een
redenering. Alle argumentatie is opgebouwd uit redeneringen.
Soorten proposities
Het onderwerp - de kwestie - waarover een standpunt gaat, wordt een propositie
genoemd. Neem bijvoorbeeld de propositie dat “het leuk is om dit jaar met carnaval als
mening verkleed te gaan”. De propositie geef je weer als: Het is leuk om dit jaar met
carnaval als mening verkleed te gaan. Hier heb je dus een positief standpunt ingenomen
tegenover de propositie dat het leuk is om met carnaval als mening verkleed te
gaan. Proposities kunnen over allerlei onderwerpen gaan. Proposities kunnen niet
alleen waardeoordelen bevatten (bijvoorbeeld dat het leuk is om met carnaval als
mening verkleed te gaan), maar ook feiten.
Relatie standpunten en tegenargumenten
Zoals gezegd is argumentatie een vaardigheid die erop is gericht anderen van een standpunt
te overtuigen door uitspraken naar voren te brengen ter rechtvaardiging van dat standpunt.
Die rechtvaardigende uitspraken worden argumenten genoemd. Een argument is een
uitspraak die een andere uitspraak ondersteunt. Signaalformuleringen van argumenten zijn
bijvoorbeeld: “want”, “immers”, “tenslotte”, “omdat”, “aangezien”, “gezien het feit dat”…
Een tegenargument is een uitspraak die een andere uitspraak ontkracht.
Het is van belang dat uitspraken de functie kunnen krijgen van standpunt of argument,
afhankelijk van de relatie met andere uitspraken. Iets geldt pas als een standpunt of als een
argument als er sprake is van een ondersteuningsrelatie tussen deze uitspraken. Wie
argumenteert, ondersteunt de ene uitspraak met een andere. Als er geen
ondersteuningsrelatie tussen uitspraken bestaat, dan is er geen sprake van argumentatie.
Enkelvoudige argumentatie
De basisvorm, bestaat uit een samenstel van twee uitspraken: het standpunt en het
argument. (De volgorde kan ook andersom zijn.)
Meervoudige argumentatie
Meervoudige argumentatie is een combinatie van meerdere enkelvoudige argumenten. Eén
standpunt ondersteund door twee of meer argumenten.
Nevenschikkende argumentatie
Ieder deelargument los is onvoldoende om een standpunt te ondersteunen. Pas de
combinatie van twee of meer deelargumenten geldt als voldoende ondersteuning van het
standpunt.
Onderschikkende argumentatie
Bij een onderschikkende argumentatie ondersteunt een argument een al genoemd
argument. Argumenten worden dus op hun beurt weer door nieuwe argumenten
ondersteund.
2
