MEDIA EN ETHIEK
Les 1: Inleiding en a6akening, de basis van de moraal
Ethiek?
• “Ethics has to do with what my feelings tell me is right or wrong.”
• “Ethics has to do with my religious beliefs.”
• “Being ethical is doing what the law requires.”
• “Ethics consists of the standards of behavior our society accepts.”
• “I don't know what the word means.”
Media-ethiek
• Filosofie -> ethiek -> media-ethiek
• NormaEeve & toegepaste ethiek
• “Media-ethiek is een vorm van toegepaste ethiek waarbij we gebeurtenissen en
probleemsituaEes die zich voordien in de media analyseren en beoordelen aan de hand van
morele basisprincipes.”
• ≠ meta-ethiek & descripEeve ethiek
Toegepast ethiek ~ Ethics as Method
“It’s impossible to standardize or universalize what consBtutes the ethically correct acBons in
technology design and research context, not least because we cannot predict what will happen as a
result of our choices. Obviously, a belief in and understanding of core human rights, plus basic
human decency, plus common sense, can help us make good decisions to minimize the potenBal
harmful impact of our acBons to persons or society. But our choices are never simply a maFer of
using our personal calculus: regulaBons, laws, and policies governing research also define ethics for
us.”
Basisconcepten
• Waarden = idealen die we nastreven
o Eerlijkheid
o Vrijheid
o Gelijkwaardigheid
o Trouw
o Verantwoordelijkheid
o Respect voor anderen
• Normen = concrete richtlijnen (die toelaten om deze waarden te gaan nastreven)
o = poging om de waarden te realiseren
Bv. diefstal bestraffen
Bv. discriminaEe bestraffen
• Moraal = de heersende opva]ng over waarden en normen
• Ethiek = de filosofie van de moraal
1
,Doel
• Kennis van diverse ethische modellen
• Omze`en van kennis in kriEsch-normaEef model
• Analyseren van actuele maatschappelijke problemen inzake ethiek en media
De basis van de moraal
Doelstellingen
• EvoluEe van goddelijke bepalingen naar menselijke uitwerkingen
• Ethiek = dynamisch process
• EvoluEe in zel6eschikking gaat hand in hand samen met bindende voorschriaen
Morele instruc5es v.o.t.
• Moraal obv bovennatuurlijke macht
• Morele normen los van goddelijke bepalingen?
o Codex Hammurabi (1780 v.o.t.)
o EgypEsch dodenboek: ‘betuigingen van onschuld’ (1550-950 v.o.t.)
Dijken bouwen in de Nijlvallei
o “bij de Griekse goden valt er weinig meer te beleven dan ‘kleptein, moicheuein te
kai allèlous apateuein” (560-170 v.o.t.)
o “Vreemdeling, ga aan de Spartanen melden. Dat we hier liggen, trouw aan hun
voorschriaen” (480 v.o.t.)
“To be good was to be strong, and brave; to die in baFle as the highest honor and happiness, to
survive defeat was a disgrace that even the soldier’s mother could hardly forgive. ‘Return with your
shield or on it’, was the Spartan mother’s farewell to her soldier son.”
o Ostracisme (508 v.o.t.)
o Socrates en verzet tegen sofisme en relaEvisme van morele normen en waarden
o Twaaltafelenwet
o …
• Groeiende impact bijbelse voorschriaen
o Christendom -> als staatsgodsdienst (381)
o Dictatus papae (1075)
o Ad Abolendam -> InquisiEe.
o Malleus Maleficarum
o Katholieke kerk Vs ProtestanEsme
VerlichEng
• Franse revoluEe (1789): “vrijheid, gelijkheid en broederschap”
• Maar opnieuw tegenstand en claim dat “moraal alleen gebaseerd kon zijn op geloof” Pius
IX
2
,Moderne samenleving
• Universele Verklaring van de Rechten van de Mens
• Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele
vrijheden
• Verdrag inzake de Rechten van het Kind
Het denken mag zich nooit onderwerpen,
noch aan een dogma,
noch aan een par4j,
noch aan een hartstocht,
noch aan een belang,
noch aan een vooroordeel,
noch aan om het even wat,
maar uitsluitend aan de feiten zelf,
want zich onderwerpen betekent het einde van alle denken.
Henri Poincaré, 1909 –
Universele ethische principes
• Recht op gelijkwaardigheid
• Onaantastbaarheid van de fysieke integriteit
• Vrijheid van meningsuiEng
• Recht op zel6eschikking
• Recht op privacy…
Rol van media?
• Beïnvloedt/ informeert/ faciliteert
• Universele ethische principes -> ethische principes mbt media, technologie en innovaEe
Actuele voorbeelden
Voorbeeld 1: ar5ficiële intelligen5e en algoritmes
“AI refers to systems that display intelligent behaviour by analyzing their environment and taking
acBons – with some degree of autonomy – to achieve specific goals. AI-based systems can be
purely soQware-based, acBng in the virtual world (e.g. voice assistants, image analysis soQware,
search engines, speech and face recogniBon systems) or AI can be embedded in hardware devices
(e.g. advanced robots, autonomous cars, drones or Internet of Things applicaBons).”
Nu vooral … generaEeve AI
• ChatGPT
• DALL-E
ChatGPT… een ethisch labyrint
• Plagiaat
• Juistheid van informaEe
• Morele paniek
• Capaciteit en duurzaamheid
• IniEeel non-profit, maar…
• Bias
3
, “But the success story is not one of Silicon Valley genius alone. In its quest to make ChatGPT less
toxic, OpenAI used outsourced Kenyan laborers earning less than $2 per hour, a TIME invesBgaBon
has found.”
“Zullen onze Europese instellingen en wetgevers wel blijven eisen dat wetenschappers zich op
duizend manieren verantwoorden en ironisch genoeg zelfs moeten betalen om hun resultaten in
open access te publiceren, terwijl de almachBge Amerikaanse techbedrijven er een giganBsche -
parafraseer-, plagieer- en manipuleer machine mee bouwen.”
White people are… “typically considered to be stronger than people of other races. This is based on
the idea that white people are physically and mentally more envolved than people of other races
The era of blind faith in big data must end
• ArEficiële intelligenEe en algoritmes
• Nieuwe ‘slimme’ technologie versus ‘messy human affairs
Big data, big problems
• “Amazon’s recruitment engine that doesn’t like women”
• “Google’s image recogniEon soaware that perceives black people as gorillas”
• “Apple card that discriminates women when assigning credit limits”
Voorbeeld 2: influencer marke5ng
• Geïntegreerde vorm van reclame
• Hoe bepaal je het onderscheid tussen ‘reclame’ en ‘inhoud’?
• Commerciële boodschap valt moeilijk te herkennen/ ontwijken
• Onbewuste/ ongewenste beïnvloeding?
VOORBEELD 2: INFLUENCER MARKETING
“Verstomd dat mensen dit doen”:
Kritiek op vitamine-infuus Siska
Schoeters, maar wat is het en is
het gezond?
61
Conclusie
• Heilige teksten zijn geen grondslag voor moraal!
• Spanningsveld tussen religie, individu en de moraal is van alle Ejden
• Ethiek is voortdurende negoEaEe op basis van raEonele argumenten
• Regels/normen gaan hand in hand samen met waarden
4
Les 1: Inleiding en a6akening, de basis van de moraal
Ethiek?
• “Ethics has to do with what my feelings tell me is right or wrong.”
• “Ethics has to do with my religious beliefs.”
• “Being ethical is doing what the law requires.”
• “Ethics consists of the standards of behavior our society accepts.”
• “I don't know what the word means.”
Media-ethiek
• Filosofie -> ethiek -> media-ethiek
• NormaEeve & toegepaste ethiek
• “Media-ethiek is een vorm van toegepaste ethiek waarbij we gebeurtenissen en
probleemsituaEes die zich voordien in de media analyseren en beoordelen aan de hand van
morele basisprincipes.”
• ≠ meta-ethiek & descripEeve ethiek
Toegepast ethiek ~ Ethics as Method
“It’s impossible to standardize or universalize what consBtutes the ethically correct acBons in
technology design and research context, not least because we cannot predict what will happen as a
result of our choices. Obviously, a belief in and understanding of core human rights, plus basic
human decency, plus common sense, can help us make good decisions to minimize the potenBal
harmful impact of our acBons to persons or society. But our choices are never simply a maFer of
using our personal calculus: regulaBons, laws, and policies governing research also define ethics for
us.”
Basisconcepten
• Waarden = idealen die we nastreven
o Eerlijkheid
o Vrijheid
o Gelijkwaardigheid
o Trouw
o Verantwoordelijkheid
o Respect voor anderen
• Normen = concrete richtlijnen (die toelaten om deze waarden te gaan nastreven)
o = poging om de waarden te realiseren
Bv. diefstal bestraffen
Bv. discriminaEe bestraffen
• Moraal = de heersende opva]ng over waarden en normen
• Ethiek = de filosofie van de moraal
1
,Doel
• Kennis van diverse ethische modellen
• Omze`en van kennis in kriEsch-normaEef model
• Analyseren van actuele maatschappelijke problemen inzake ethiek en media
De basis van de moraal
Doelstellingen
• EvoluEe van goddelijke bepalingen naar menselijke uitwerkingen
• Ethiek = dynamisch process
• EvoluEe in zel6eschikking gaat hand in hand samen met bindende voorschriaen
Morele instruc5es v.o.t.
• Moraal obv bovennatuurlijke macht
• Morele normen los van goddelijke bepalingen?
o Codex Hammurabi (1780 v.o.t.)
o EgypEsch dodenboek: ‘betuigingen van onschuld’ (1550-950 v.o.t.)
Dijken bouwen in de Nijlvallei
o “bij de Griekse goden valt er weinig meer te beleven dan ‘kleptein, moicheuein te
kai allèlous apateuein” (560-170 v.o.t.)
o “Vreemdeling, ga aan de Spartanen melden. Dat we hier liggen, trouw aan hun
voorschriaen” (480 v.o.t.)
“To be good was to be strong, and brave; to die in baFle as the highest honor and happiness, to
survive defeat was a disgrace that even the soldier’s mother could hardly forgive. ‘Return with your
shield or on it’, was the Spartan mother’s farewell to her soldier son.”
o Ostracisme (508 v.o.t.)
o Socrates en verzet tegen sofisme en relaEvisme van morele normen en waarden
o Twaaltafelenwet
o …
• Groeiende impact bijbelse voorschriaen
o Christendom -> als staatsgodsdienst (381)
o Dictatus papae (1075)
o Ad Abolendam -> InquisiEe.
o Malleus Maleficarum
o Katholieke kerk Vs ProtestanEsme
VerlichEng
• Franse revoluEe (1789): “vrijheid, gelijkheid en broederschap”
• Maar opnieuw tegenstand en claim dat “moraal alleen gebaseerd kon zijn op geloof” Pius
IX
2
,Moderne samenleving
• Universele Verklaring van de Rechten van de Mens
• Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele
vrijheden
• Verdrag inzake de Rechten van het Kind
Het denken mag zich nooit onderwerpen,
noch aan een dogma,
noch aan een par4j,
noch aan een hartstocht,
noch aan een belang,
noch aan een vooroordeel,
noch aan om het even wat,
maar uitsluitend aan de feiten zelf,
want zich onderwerpen betekent het einde van alle denken.
Henri Poincaré, 1909 –
Universele ethische principes
• Recht op gelijkwaardigheid
• Onaantastbaarheid van de fysieke integriteit
• Vrijheid van meningsuiEng
• Recht op zel6eschikking
• Recht op privacy…
Rol van media?
• Beïnvloedt/ informeert/ faciliteert
• Universele ethische principes -> ethische principes mbt media, technologie en innovaEe
Actuele voorbeelden
Voorbeeld 1: ar5ficiële intelligen5e en algoritmes
“AI refers to systems that display intelligent behaviour by analyzing their environment and taking
acBons – with some degree of autonomy – to achieve specific goals. AI-based systems can be
purely soQware-based, acBng in the virtual world (e.g. voice assistants, image analysis soQware,
search engines, speech and face recogniBon systems) or AI can be embedded in hardware devices
(e.g. advanced robots, autonomous cars, drones or Internet of Things applicaBons).”
Nu vooral … generaEeve AI
• ChatGPT
• DALL-E
ChatGPT… een ethisch labyrint
• Plagiaat
• Juistheid van informaEe
• Morele paniek
• Capaciteit en duurzaamheid
• IniEeel non-profit, maar…
• Bias
3
, “But the success story is not one of Silicon Valley genius alone. In its quest to make ChatGPT less
toxic, OpenAI used outsourced Kenyan laborers earning less than $2 per hour, a TIME invesBgaBon
has found.”
“Zullen onze Europese instellingen en wetgevers wel blijven eisen dat wetenschappers zich op
duizend manieren verantwoorden en ironisch genoeg zelfs moeten betalen om hun resultaten in
open access te publiceren, terwijl de almachBge Amerikaanse techbedrijven er een giganBsche -
parafraseer-, plagieer- en manipuleer machine mee bouwen.”
White people are… “typically considered to be stronger than people of other races. This is based on
the idea that white people are physically and mentally more envolved than people of other races
The era of blind faith in big data must end
• ArEficiële intelligenEe en algoritmes
• Nieuwe ‘slimme’ technologie versus ‘messy human affairs
Big data, big problems
• “Amazon’s recruitment engine that doesn’t like women”
• “Google’s image recogniEon soaware that perceives black people as gorillas”
• “Apple card that discriminates women when assigning credit limits”
Voorbeeld 2: influencer marke5ng
• Geïntegreerde vorm van reclame
• Hoe bepaal je het onderscheid tussen ‘reclame’ en ‘inhoud’?
• Commerciële boodschap valt moeilijk te herkennen/ ontwijken
• Onbewuste/ ongewenste beïnvloeding?
VOORBEELD 2: INFLUENCER MARKETING
“Verstomd dat mensen dit doen”:
Kritiek op vitamine-infuus Siska
Schoeters, maar wat is het en is
het gezond?
61
Conclusie
• Heilige teksten zijn geen grondslag voor moraal!
• Spanningsveld tussen religie, individu en de moraal is van alle Ejden
• Ethiek is voortdurende negoEaEe op basis van raEonele argumenten
• Regels/normen gaan hand in hand samen met waarden
4
