GRONDWETTELIJK RECHT
Jurgen Neuts
[DATUM]
[BEDRIJFSNAAM]
[Bedrijfsadres]
1
,Inhoud
Deel 1 – inleidende begrippen en basiskenmerken .......................................................................................................... 3
Begrippen ...................................................................................................................................................................... 3
Essentiële kenmerken van een democratisch grondwettelijk systeem ........................................................................ 5
Deel 2 – de normenhiërarchie .......................................................................................................................................... 8
De grondwet ................................................................................................................................................................. 9
De wetgevende akten ................................................................................................................................................. 11
Verhouding verdragsbepaling, Europese wetgeving .................................................................................................. 12
Bijzondere meerderheidswetten- en decreten .......................................................................................................... 13
Koninklijke besluiten ................................................................................................................................................... 13
Ministeriële besluiten ................................................................................................................................................. 14
Besluiten van de leden van de gemeenschaps- en ..................................................................................................... 15
België als unitaire, territoriaal gedecentraliseerde staat ........................................................................................... 15
Deel 3 – de federale politieke instellingen ..................................................................................................................... 17
De monarch ................................................................................................................................................................. 17
Het parlement ............................................................................................................................................................. 20
De regering.................................................................................................................................................................. 29
Federale politieke instellingen .................................................................................................................................... 33
(institutionele samenhang tussen parlement en regering) ........................................................................................ 33
Boek pagina 108-124 .................................................................................................................................................. 39
Deel 4 – de gemeenschappen en de gewesten .............................................................................................................. 43
Inleiding....................................................................................................................................................................... 43
De staatshervorming ................................................................................................................................................... 43
Concepten ................................................................................................................................................................... 43
Samenstelling + werking gemeenschaps- en .............................................................................................................. 44
Gewesten .................................................................................................................................................................... 44
Deel 5 – belangenconflicten en bevoegdheden ............................................................................................................. 56
Belangenconflicten ..................................................................................................................................................... 61
Bevoegdheidsconflicten .............................................................................................................................................. 62
Deel 6 – rechtsbescherming tegen overheidsoptreden ................................................................................................. 62
Overzicht ..................................................................................................................................................................... 62
Grondwettelijk hof ...................................................................................................................................................... 65
2
, 2. onderdanen onderwerpen zich aan
de nationale wetgever zonder de
Grondwettelijk recht mogelijkheid om onrechtvaardige
wetten en regeringen aan te klagen.
Deel 1 – inleidende begrippen De gedachte erachter is dat de overheid niet
alles mag en dat er grenzen zijn aan het
en basiskenmerken staatsgezag.
Begrippen Dit wordt gesteund door 2 processen, bedoeld
om de burgers te beschermen tegen willekeur
Publiek recht vs. Privaat recht en tirannie.
Wat is ‘recht’ : regels die ontstaan wanneer
een groep mensen zich in een
samenlevingsverband gaan organiseren en De 2 processen:
waaraan die groep zichzelf onderwerpt. 1. parlementarisme
→geschreven of ongeschreven (bv. algemene = het uitoefenen van het bewind is verdeeld
beginselen van behoorlijk bestuur) tussen de vorst (regering) en een nationale
rechtsregels/normen. vergadering.
→verplichting tot naleven van de regels
→sancties bij niet-naleving 2. de ontwikkeling van fundamentele rechten
en vrijheden
Privaatrecht: regels die alleen de verhouding = willekeur van de vorst aan de band willen
tussen particulieren regelen. leggen.
= bv. verbintenissenrecht: contracten →een vrij man kon niet worden
gevangengenomen zonder wettelijke
Publiekrecht: regels die het optreden van de procedures = habeas corpus principe
overheid en de verhouding van de overheid
tot de burgers beheersen. De fundamentele rechten en vrijheden of de
= grondwettelijk recht, administratief recht, grondrechten
strafrecht en belasting recht De kerngedachte van de grondrechten is dat
er grenzen zijn aan het staatsgezag en meer
Staatsbegrip bepaald dat de overheid zich niet mag
Staten → territoriale eenheden waarvan de mengen in persoonlijke aangelegenheden van
bevolking onderworpen is aan een soeverein de burgers.
gezag. - de overheid mag niemand willekeurig
Sleutel: soevereiniteitsbegrip oppakken en in de gevangenis zetten
= hoogste macht → op hun grondgebied zonder enig vorm van proces.
drager van het opperste gezag en dit niet = het creëren van een ‘staatsvrije sfeer’ →
ontlenen aan een andere instantie. basisidee, een levensdomein dat vrij moet zijn
→heeft 2 dimensies van overheidsbemoeienis.
- Het recht op een mens-waardig
- Externe dimensie: als soevereine bestaan
staten zijn staten onafhankelijk van = de overheid moet zorgen voor een
elkaar en staat ze op gelijke hoogte. bestaansinkomen, onderwijs,…
- Interne soevereiniteit: het staatsgezag
is onbeperkt en het hoogste in zijn In hoofdzaak = vrijheidsrechten (opgemaakt in
soort. 1831)
Betekent 2 dingen: In 1994 → sociale en economische rechten
1. staat bepaald zijn eigen (art. 23)
regeringsvormen
Grondwettelijk recht
3
, = betreft de inrichting en de werking van de 1. verklaring(en) tot herziening van de
overheid in haar drie vormen (= trias politica). grondwet (kamer & senaat), uitgevaardigd
= legt de basisprincipes van een door de koning (regering dus).
democratische rechtsordening vast = zij heten de preconstituante
= + bill of rights (= opsomming van = de 3 organen die samen verklaring afleggen
fundamentele rechten die aan elke mens tot herziening van de grondwet
moet worden gegarandeerd) Gevolg: ontbinding van beide kamers
Grondwettelijk recht heeft dus 2 functies: 2. nieuwe verkiezingen (want kamers zijn
1. de organisatie van een democratische ontbonden)
overheidsmacht
- de overheid geeft zichzelf vorm in de 3. nieuwe samengestelde kamers gaan met
grondwet een bepaalde meerderheid beslissen welke
- constitutie = handeling waardoor een grondwetsbepalingen (die reeds aanvaard
samenleving zich tot een staat vormt werden) nu effectief zullen wijzigen.
en de aard en vorm van het = actoren hier → de constituante (de
staatsbestel vastlegt (staatsorganen grondwetgevende machten)
creëren, bevoegdheden vastleggen)
Voorwaarden voor het hele proces (= dubbele
2. de beperking van die overheidsmacht 2/3de meerderheid of supermeerderheid)
- machtsuitoefening is niet onbeperkt - Ten minste 2/3 v/d stemmen moet in
en mag niet willekeurig zijn het voordeel van de wijziging zijn in
→om dat tegen te gaan → 2 technieken beide kamers
- Overheidsmacht verdelen over - Ten minste 2/3 v/d leden in beide
verschillende instellingen kamers moet aanwezig zijn
- Fundamentele rechten/vrijheden
verankeren in de grondwet De regels in de grondwet houden juridische
Grondwet verplichtingen in
1. = het document waarin de meest →geen enkele wet staat boven de grondwet
fundamentele regels die de overheid moet en dus moeten de regels nageleefd worden,
eerbiedigen zijn samengebracht. voornamelijk ivm. Het overheidsoptreden)
2. = grondslag en grens voor iedere Landen met een grondwet zijn niet
machtsuitoefening door de overheid. automatisch een democratie.
Er is sprake van Sham constitutions
De grondwet is dus de basis
Het heeft een hogere status dan andere Een democratische grondwet staat voor een
rechtsnormen in het rechtsbestel. ideaal:
Dit omdat het een bijzonder karakter heeft. - Overheid staat in dienst v/d burgers
De grondwet bepaald hoe een staat is en hun onvervreemdbare (enkel
ingericht en heeft dus standvastigheid nodig. inperken door omstandigheden)
→grondwettelijke verschansing wordt rechten en vrijheden
gebruikt als techniek om die standvastigheid - Gekozen leiders die het recht
te vrijwaren. eerbiedigen
- Wijzigen van de grondwet kan enkel - Overheidsmacht wordt verdeeld over
door ingewikkelde procedures verschillende instanties
- Geschillen worden bekeken door
In België is er sprake van een ‘hink-stap- onafhankelijke rechters
sprong’-procedure → wijzigingsprocedure.
= verloopt via 3 fases (artikel 195 v/d
grondwet)
4
Jurgen Neuts
[DATUM]
[BEDRIJFSNAAM]
[Bedrijfsadres]
1
,Inhoud
Deel 1 – inleidende begrippen en basiskenmerken .......................................................................................................... 3
Begrippen ...................................................................................................................................................................... 3
Essentiële kenmerken van een democratisch grondwettelijk systeem ........................................................................ 5
Deel 2 – de normenhiërarchie .......................................................................................................................................... 8
De grondwet ................................................................................................................................................................. 9
De wetgevende akten ................................................................................................................................................. 11
Verhouding verdragsbepaling, Europese wetgeving .................................................................................................. 12
Bijzondere meerderheidswetten- en decreten .......................................................................................................... 13
Koninklijke besluiten ................................................................................................................................................... 13
Ministeriële besluiten ................................................................................................................................................. 14
Besluiten van de leden van de gemeenschaps- en ..................................................................................................... 15
België als unitaire, territoriaal gedecentraliseerde staat ........................................................................................... 15
Deel 3 – de federale politieke instellingen ..................................................................................................................... 17
De monarch ................................................................................................................................................................. 17
Het parlement ............................................................................................................................................................. 20
De regering.................................................................................................................................................................. 29
Federale politieke instellingen .................................................................................................................................... 33
(institutionele samenhang tussen parlement en regering) ........................................................................................ 33
Boek pagina 108-124 .................................................................................................................................................. 39
Deel 4 – de gemeenschappen en de gewesten .............................................................................................................. 43
Inleiding....................................................................................................................................................................... 43
De staatshervorming ................................................................................................................................................... 43
Concepten ................................................................................................................................................................... 43
Samenstelling + werking gemeenschaps- en .............................................................................................................. 44
Gewesten .................................................................................................................................................................... 44
Deel 5 – belangenconflicten en bevoegdheden ............................................................................................................. 56
Belangenconflicten ..................................................................................................................................................... 61
Bevoegdheidsconflicten .............................................................................................................................................. 62
Deel 6 – rechtsbescherming tegen overheidsoptreden ................................................................................................. 62
Overzicht ..................................................................................................................................................................... 62
Grondwettelijk hof ...................................................................................................................................................... 65
2
, 2. onderdanen onderwerpen zich aan
de nationale wetgever zonder de
Grondwettelijk recht mogelijkheid om onrechtvaardige
wetten en regeringen aan te klagen.
Deel 1 – inleidende begrippen De gedachte erachter is dat de overheid niet
alles mag en dat er grenzen zijn aan het
en basiskenmerken staatsgezag.
Begrippen Dit wordt gesteund door 2 processen, bedoeld
om de burgers te beschermen tegen willekeur
Publiek recht vs. Privaat recht en tirannie.
Wat is ‘recht’ : regels die ontstaan wanneer
een groep mensen zich in een
samenlevingsverband gaan organiseren en De 2 processen:
waaraan die groep zichzelf onderwerpt. 1. parlementarisme
→geschreven of ongeschreven (bv. algemene = het uitoefenen van het bewind is verdeeld
beginselen van behoorlijk bestuur) tussen de vorst (regering) en een nationale
rechtsregels/normen. vergadering.
→verplichting tot naleven van de regels
→sancties bij niet-naleving 2. de ontwikkeling van fundamentele rechten
en vrijheden
Privaatrecht: regels die alleen de verhouding = willekeur van de vorst aan de band willen
tussen particulieren regelen. leggen.
= bv. verbintenissenrecht: contracten →een vrij man kon niet worden
gevangengenomen zonder wettelijke
Publiekrecht: regels die het optreden van de procedures = habeas corpus principe
overheid en de verhouding van de overheid
tot de burgers beheersen. De fundamentele rechten en vrijheden of de
= grondwettelijk recht, administratief recht, grondrechten
strafrecht en belasting recht De kerngedachte van de grondrechten is dat
er grenzen zijn aan het staatsgezag en meer
Staatsbegrip bepaald dat de overheid zich niet mag
Staten → territoriale eenheden waarvan de mengen in persoonlijke aangelegenheden van
bevolking onderworpen is aan een soeverein de burgers.
gezag. - de overheid mag niemand willekeurig
Sleutel: soevereiniteitsbegrip oppakken en in de gevangenis zetten
= hoogste macht → op hun grondgebied zonder enig vorm van proces.
drager van het opperste gezag en dit niet = het creëren van een ‘staatsvrije sfeer’ →
ontlenen aan een andere instantie. basisidee, een levensdomein dat vrij moet zijn
→heeft 2 dimensies van overheidsbemoeienis.
- Het recht op een mens-waardig
- Externe dimensie: als soevereine bestaan
staten zijn staten onafhankelijk van = de overheid moet zorgen voor een
elkaar en staat ze op gelijke hoogte. bestaansinkomen, onderwijs,…
- Interne soevereiniteit: het staatsgezag
is onbeperkt en het hoogste in zijn In hoofdzaak = vrijheidsrechten (opgemaakt in
soort. 1831)
Betekent 2 dingen: In 1994 → sociale en economische rechten
1. staat bepaald zijn eigen (art. 23)
regeringsvormen
Grondwettelijk recht
3
, = betreft de inrichting en de werking van de 1. verklaring(en) tot herziening van de
overheid in haar drie vormen (= trias politica). grondwet (kamer & senaat), uitgevaardigd
= legt de basisprincipes van een door de koning (regering dus).
democratische rechtsordening vast = zij heten de preconstituante
= + bill of rights (= opsomming van = de 3 organen die samen verklaring afleggen
fundamentele rechten die aan elke mens tot herziening van de grondwet
moet worden gegarandeerd) Gevolg: ontbinding van beide kamers
Grondwettelijk recht heeft dus 2 functies: 2. nieuwe verkiezingen (want kamers zijn
1. de organisatie van een democratische ontbonden)
overheidsmacht
- de overheid geeft zichzelf vorm in de 3. nieuwe samengestelde kamers gaan met
grondwet een bepaalde meerderheid beslissen welke
- constitutie = handeling waardoor een grondwetsbepalingen (die reeds aanvaard
samenleving zich tot een staat vormt werden) nu effectief zullen wijzigen.
en de aard en vorm van het = actoren hier → de constituante (de
staatsbestel vastlegt (staatsorganen grondwetgevende machten)
creëren, bevoegdheden vastleggen)
Voorwaarden voor het hele proces (= dubbele
2. de beperking van die overheidsmacht 2/3de meerderheid of supermeerderheid)
- machtsuitoefening is niet onbeperkt - Ten minste 2/3 v/d stemmen moet in
en mag niet willekeurig zijn het voordeel van de wijziging zijn in
→om dat tegen te gaan → 2 technieken beide kamers
- Overheidsmacht verdelen over - Ten minste 2/3 v/d leden in beide
verschillende instellingen kamers moet aanwezig zijn
- Fundamentele rechten/vrijheden
verankeren in de grondwet De regels in de grondwet houden juridische
Grondwet verplichtingen in
1. = het document waarin de meest →geen enkele wet staat boven de grondwet
fundamentele regels die de overheid moet en dus moeten de regels nageleefd worden,
eerbiedigen zijn samengebracht. voornamelijk ivm. Het overheidsoptreden)
2. = grondslag en grens voor iedere Landen met een grondwet zijn niet
machtsuitoefening door de overheid. automatisch een democratie.
Er is sprake van Sham constitutions
De grondwet is dus de basis
Het heeft een hogere status dan andere Een democratische grondwet staat voor een
rechtsnormen in het rechtsbestel. ideaal:
Dit omdat het een bijzonder karakter heeft. - Overheid staat in dienst v/d burgers
De grondwet bepaald hoe een staat is en hun onvervreemdbare (enkel
ingericht en heeft dus standvastigheid nodig. inperken door omstandigheden)
→grondwettelijke verschansing wordt rechten en vrijheden
gebruikt als techniek om die standvastigheid - Gekozen leiders die het recht
te vrijwaren. eerbiedigen
- Wijzigen van de grondwet kan enkel - Overheidsmacht wordt verdeeld over
door ingewikkelde procedures verschillende instanties
- Geschillen worden bekeken door
In België is er sprake van een ‘hink-stap- onafhankelijke rechters
sprong’-procedure → wijzigingsprocedure.
= verloopt via 3 fases (artikel 195 v/d
grondwet)
4
