Samenvatting Methoden van rechtswetenschap

Week 1 - Methodologische reflectie en het methodendebat

Leerdoelen:
Na afloop van dit college en na bestudering van de voorgeschreven literatuur is de
student in staat om:
- Toe te lichten wat de gebruikelijke methode zijn binnen de rechtswetenschap;
- Verschillende posities in het methodendebat over de wetenschappelijkheid
van juridisch-dogmatisch onderzoek te herkennen


Wat is methodologie?
Methode: systematische manier van kennisvergaring

Keuze discipline

• Juridisch-dogmatisch (week 2)
• Rechtsvergelijking (week 3)
• Empirisch-juridisch (week 4)
• Rechtstheoretisch/normatief (week 5)




Stolker → Debat over de wetenschappelijke kwaliteit van de rechtsgeleerdheid
Hoe wetenschappelijk is de rechtsgeleerdheid nou eigenlijk? Hebben
rechtswetenschappers wel navolgbare onderzoeksmethoden en moeten ze niet veel
meer aandacht geven aan de verantwoording van de gehanteerde methoden?

Conclusie: De rechtswetenschap hoort meer aandacht te besteden aan haar status van
wetenschap, en kan hierbij van andere wetenschappen leren. Maar, er is ook geen reden
tot bescheidenheid over de eigen wetenschap.

,1. Aan de hand van de Wrongful life-casus laat Stolker zien dat een juridisch
vraagstuk op verschillende manieren kan worden opgelost. Wat betekent dit
voor de rechtswetenschap als wetenschap?
In deze casus laat Stolker zien dat juristen – rechters, wetenschappers,
advocaten – hetzelfde juridische probleem op verschillende manieren kunnen
benaderen en oplossen, afhankelijk van hun uitgangspunten, waarden en
interpretatie van het recht.
Dit maakt de rechtswetenschap een interpretatieve en argumentatieve discipline,
waarin meerdere antwoorden mogelijk zijn afhankelijk van de gehanteerde
juridische en morele uitgangspunten. Dat betekent dat de rechtswetenschap niet
waardenvrij of objectief is, maar onlosmakelijk verbonden met normatieve
keuzes.

2. Waarom zou volgens Stolker gedacht kunnen worden dat de
rechtswetenschap geen wetenschap is?
Er zijn drie aspecten die rechtswetenschap als wetenschap kwetsbaar maken:
- Neutrale distantie; onderzoeker staat niet los van object
- Samenloop van wetenschappelijk onderzoek en rechtspraktijk (pragmatisch
verschil)
- Rechtswetenschappelijk onderzoek richt zich meer op het recht zoals het zou
moeten zijn, dan op het recht zoals het is (normativiteit van de
rechtswetenschap)

3. Welke functies van rechtswetenschappelijk onderzoek ziet Stolker?
o Ons object van onderzoek is het recht in zijn maatschappelijke context;
o Op kritische wijze wordt een onderzoeksvraag geformuleerd;
o Op kritische en integere wijze verzamelen, ordenen, (nauwgezet)
analyseren en interpreteren (Verstehen) wij de bronnen (wetgeving,
rechtspraak en literatuur);
o Wij zijn sterk gericht op het debat (recht als discursieve grootheid), op het
vergroten van kennis (het onderzoek is innovatief) en op het formuleren
van (verklarende en voorspellende) theorieën;
o Wij zoeken naar samenhang binnen het recht;
o Er is aandacht voor de sociaal-wetenschappelijke aspecten;
o Er is waakzaamheid als het gaat om de normatieve aspecten van zowel de
onderzoeksvraag als van de resultaten van het onderzoek;
o En dat alles binnen een gemeenschap waarin voldoende
overeenstemming bestaat over de methode van goed wetenschappelijk
onderzoek.

, Van Gestel → Pleit voor een herwaardering van de juridisch-dogmatische methode.
Niet repliceerbaar omdat interpretatie/argumentatie centraal staat bij juridisch-
dogmatisch onderzoek, maar: wel degelijk mogelijk om kwaliteitsmaatstaven te stellen.

Benoemt mogelijke oorzaken voor dreigende verschraling van het juridisch-dogmatische
onderzoek. ‘Een (…) mogelijke oorzaak voor verschraling is dat degenen die juridisch-
dogmatisch onderzoek uitvoeren zelf tot op heden ook weinig gedaan hebben om
duidelijk te maken aan welke kwaliteitsmaatstaven hun onderzoek moet (kunnen)
voldoen, welke onderzoeksmethoden worden gebruikt en wat daarbij de uitdagingen zijn
gelet op het normatieve karakter van dit onderzoek.

Hij komt met een niet-limitatieve agenda met suggesties voor het revitaliseren van
juridisch-dogmatisch onderzoek door:

1) Onderzoek naar ‘best practices’ en mogelijkheden voor methodologische
vernieuwing binnen het doctrinaire juridische onderzoek;
2) Het geven van een methodenimpuls aan het reguliere rechtenonderwijs;
3) Meer aandacht voor de eigenheid en waarde van goed juridisch dogmatisch
onderzoek in facultaire beoordelingsprotocollen en het beter uitdragen van de
eigen kwaliteitsmaatstaven naar derden; en
4) Coördinatie en harmonisatie van kwaliteitscriteria voor juridisch-dogmatisch
onderzoek door tijdschriftredacties, uitgevers, subsidieverstrekkers en
visitatiecommissies.

4. Waarom is juridisch-dogmatisch onderzoek volgens Van Gestel niet
repliceerbaar?
Vanwege het interpretatieve karakter van deze tak van rechtswetenschap. In de
juridisch-dogmatische wetenschap betekent dit interpretatieve karakter dat
wetenschappers dezelfde feiten en argumenten verschillend kunnen wegen.
- Dat het niet repliceerbaar is, betekent niet dat het niet wetenschappelijk is
(door normatief karakter van de rechtswetenschap)

5. Van Gestel schrijft: ‘… de wilsleer en de verklaringsleer in het
contractenrecht. Deze ‘leren’ beogen te verklaren op grond waarvan
contracten juridisch bindend. Beide theorieën kunnen echter feitelijke én
normatieve pretenties bezitten. Kunt u dit uitleggen? En waarom zou dit
problematisch kunnen zijn?
Beide theorieën in het contractenrecht hebben zowel feitelijke als normatieve
pretenties. Ze bieden beiden zowel een beschrijving van de praktijk als een visie
op wat als rechtvaardig en wenselijk wordt beschouwd in het contractenrecht.
Problematisch omdat het van belang is om feitelijke en normatieve claims uit
elkaar te houden – ze vereisen verschillende benaderingen en onderbouwingen.