Hoofdstuk 3 Binnenmilieu in de praktijk
§1 Inleiding
Op verschillende momenten gedurende de levenscyclus van een gebouw kan de kwaliteit
van het binnenmilieu bewaakt worden.
Het bewaken van de binnenmilieukwaliteit vindt plaats gedurende de hele levenscyclus van
een gebouw. Concrete acties van de arboprofessional, die daarbij van belang zijn, zijn in het
schema vetgedrukt.
§2 Initiatieffase
Tijdens de initiatieffase (ook wel de programma- of definitiefase van het bouwproces
genoemd) worden de eerste plannen voor een gebouw gemaakt. Belangrijk hierbij is met
name het opstellen van een compleet en concreet eisenpakket voor het gebouw. Daarin
moeten niet alleen de functionele wensen van de gebruiker worden geformuleerd, maar
onder andere ook de eisen ten aanzien van het binnenmilieu. Het eisenpakket wordt
vastgelegd in een functioneel en technisch Programma van Eisen (PvE). Verder zal in deze
fase bijvoorbeeld de locatie van het gebouw en het budget worden vastgesteld.
Je kunt tijdens de initiatieffase concreet onder andere de volgende werkzaamheden
uitvoeren ter bewaking van de binnenmilieukwaliteit:
- Informeren van de opdrachtgever (en werkgever) over het belang van een goed
binnenmilieu en deze motiveren extra te investeren in een goed binnenmilieu. Maak
de opdrachtgever bewust van het gegeven dat nieuwbouw een uitgelezen moment is
om relatief eenvoudig goede arbeidsomstandigheden te creëren tegen weinig of
geen meerkosten.
- Zorgen dat er een goed Programma van Eisen (PvE) op tafel komt. In een goed PvE
zijn ook uitgangspunten en (prestatie-)eisen opgenomen met betrekking tot het
binnenmilieu.
Vroeg in het bouwproces worden de meeste beslissingen genomen. Dan is de mogelijkheid
om invloed uit te oefenen op de kwaliteit van het binnenmilieu nog het grootst.
Verdieping
, Werken met kwaliteitsklassen (klasse A,B,C)
De binnenmilieu eisen worden in 3 klassen onderverdeeld, omdat het zinvol is om per geval
te bekijken wat de beste keuze is gegeven het primaire proces en het beschikbare budget.
Deze 3 klassen worden als volgt onderverdeeld (volgens NEN-EN 15251 en NPR-CR 1752):
- Klasse A: ‘zeer goed’, hoog verwachtingspatroon ten aanzien van de kwaliteit van
het binnenmilieu; rapportcijfer circa 8,5
- Klasse B: ‘goed’, gemiddeld verwachtingspatroon ten aanzien van de kwaliteit van
het binnenmilieu; rapportcijfer circa 7
- Klasse C: ‘acceptabel’, matig verwachtingspatroon ten aanzien van de kwaliteit van
het binnenmilieu, minimaal noodzakelijk vanuit het oogpunt van volksgezondheid,
wettelijk minimumniveau nieuwbouw; rapportcijfer circa 5,5
Hoe bepaal je welk ambitieniveau nodig is? Over het algemeen geldt bij nieuwbouw en
ingrijpende renovaties het volgende:
- Kies in het beginsel op alle binnenmilieuaspecten voor kwaliteitsklasse B.
- Kies op deelaspecten voor klasse A als een aanzienlijk deel van de
gebouwgebruikers een aantoonbare meerwaarde ondervindt van het verhogen van
de eisen op een deelaspect.
- Kies op deelaspecten voor een klasse A-kwaliteit als een opdrachtgever op de
bewuste punten ‘extra luxe’ oftewel extra kwaliteit vraagt.
Hoe stel je een goed binnenmilieu PvE op?
Voordat de architect en adviseurs een ontwerp gaan maken, moeten de ambities voor een
gezond en comfortabel binnenmilieu zijn vastgelegd in het PvE. Ontwerpers en adviseurs
gaan vaak uit van de minimumeisen die zijn vastgelegd in het Bouwbesluit, tenzij zwaardere
eisen zijn vastgelegd in het PvE. Wanneer een meer dan minimale kwaliteit gewenst is, zal
de opdrachtgever hoger moeten inzetten dan de wettelijke minimumeisen.
Een eerste stap bij het opstellen van het binnenmilieudeel van een PvE is het bepalen van
de binnenmilieuambities van de opdrachtgever. Houd daarbij ook rekening met de wensen
van de eindgebruikers. Het ambitieniveau kan worden uitgedrukt in een Klasse A-, B- of C-
niveau. De ambities mogen per binnenmilieuaspect verschillen. Vraag hierbij tijdig om een
verdere prioritering te maken. In elk bouwproces zullen namelijk bezuinigingsrondes
plaatsvinden, waarbij de opdrachtgever zijn prioriteiten moet stellen en het nodig zal zijn om
op onderdelen het ambitieniveau te verlagen.
Vervolgens moet het ambitieniveau worden vertaald in een concreet eisenpakket. Werk
hierbij zo veel mogelijk met prestatie-eisen in plaats van middeleisen. Voordeel hiervan is
dat prestatie-eisen beter controleerbaar zijn en meer ontwerpvrijheid geven. Voorbeeld:
§1 Inleiding
Op verschillende momenten gedurende de levenscyclus van een gebouw kan de kwaliteit
van het binnenmilieu bewaakt worden.
Het bewaken van de binnenmilieukwaliteit vindt plaats gedurende de hele levenscyclus van
een gebouw. Concrete acties van de arboprofessional, die daarbij van belang zijn, zijn in het
schema vetgedrukt.
§2 Initiatieffase
Tijdens de initiatieffase (ook wel de programma- of definitiefase van het bouwproces
genoemd) worden de eerste plannen voor een gebouw gemaakt. Belangrijk hierbij is met
name het opstellen van een compleet en concreet eisenpakket voor het gebouw. Daarin
moeten niet alleen de functionele wensen van de gebruiker worden geformuleerd, maar
onder andere ook de eisen ten aanzien van het binnenmilieu. Het eisenpakket wordt
vastgelegd in een functioneel en technisch Programma van Eisen (PvE). Verder zal in deze
fase bijvoorbeeld de locatie van het gebouw en het budget worden vastgesteld.
Je kunt tijdens de initiatieffase concreet onder andere de volgende werkzaamheden
uitvoeren ter bewaking van de binnenmilieukwaliteit:
- Informeren van de opdrachtgever (en werkgever) over het belang van een goed
binnenmilieu en deze motiveren extra te investeren in een goed binnenmilieu. Maak
de opdrachtgever bewust van het gegeven dat nieuwbouw een uitgelezen moment is
om relatief eenvoudig goede arbeidsomstandigheden te creëren tegen weinig of
geen meerkosten.
- Zorgen dat er een goed Programma van Eisen (PvE) op tafel komt. In een goed PvE
zijn ook uitgangspunten en (prestatie-)eisen opgenomen met betrekking tot het
binnenmilieu.
Vroeg in het bouwproces worden de meeste beslissingen genomen. Dan is de mogelijkheid
om invloed uit te oefenen op de kwaliteit van het binnenmilieu nog het grootst.
Verdieping
, Werken met kwaliteitsklassen (klasse A,B,C)
De binnenmilieu eisen worden in 3 klassen onderverdeeld, omdat het zinvol is om per geval
te bekijken wat de beste keuze is gegeven het primaire proces en het beschikbare budget.
Deze 3 klassen worden als volgt onderverdeeld (volgens NEN-EN 15251 en NPR-CR 1752):
- Klasse A: ‘zeer goed’, hoog verwachtingspatroon ten aanzien van de kwaliteit van
het binnenmilieu; rapportcijfer circa 8,5
- Klasse B: ‘goed’, gemiddeld verwachtingspatroon ten aanzien van de kwaliteit van
het binnenmilieu; rapportcijfer circa 7
- Klasse C: ‘acceptabel’, matig verwachtingspatroon ten aanzien van de kwaliteit van
het binnenmilieu, minimaal noodzakelijk vanuit het oogpunt van volksgezondheid,
wettelijk minimumniveau nieuwbouw; rapportcijfer circa 5,5
Hoe bepaal je welk ambitieniveau nodig is? Over het algemeen geldt bij nieuwbouw en
ingrijpende renovaties het volgende:
- Kies in het beginsel op alle binnenmilieuaspecten voor kwaliteitsklasse B.
- Kies op deelaspecten voor klasse A als een aanzienlijk deel van de
gebouwgebruikers een aantoonbare meerwaarde ondervindt van het verhogen van
de eisen op een deelaspect.
- Kies op deelaspecten voor een klasse A-kwaliteit als een opdrachtgever op de
bewuste punten ‘extra luxe’ oftewel extra kwaliteit vraagt.
Hoe stel je een goed binnenmilieu PvE op?
Voordat de architect en adviseurs een ontwerp gaan maken, moeten de ambities voor een
gezond en comfortabel binnenmilieu zijn vastgelegd in het PvE. Ontwerpers en adviseurs
gaan vaak uit van de minimumeisen die zijn vastgelegd in het Bouwbesluit, tenzij zwaardere
eisen zijn vastgelegd in het PvE. Wanneer een meer dan minimale kwaliteit gewenst is, zal
de opdrachtgever hoger moeten inzetten dan de wettelijke minimumeisen.
Een eerste stap bij het opstellen van het binnenmilieudeel van een PvE is het bepalen van
de binnenmilieuambities van de opdrachtgever. Houd daarbij ook rekening met de wensen
van de eindgebruikers. Het ambitieniveau kan worden uitgedrukt in een Klasse A-, B- of C-
niveau. De ambities mogen per binnenmilieuaspect verschillen. Vraag hierbij tijdig om een
verdere prioritering te maken. In elk bouwproces zullen namelijk bezuinigingsrondes
plaatsvinden, waarbij de opdrachtgever zijn prioriteiten moet stellen en het nodig zal zijn om
op onderdelen het ambitieniveau te verlagen.
Vervolgens moet het ambitieniveau worden vertaald in een concreet eisenpakket. Werk
hierbij zo veel mogelijk met prestatie-eisen in plaats van middeleisen. Voordeel hiervan is
dat prestatie-eisen beter controleerbaar zijn en meer ontwerpvrijheid geven. Voorbeeld:
