Sociale & gedragswetenschappen semester 1
H5: inspraak van de burger
1. Politieke socialisatie
1.1. Socialisatie en socialisatieagenten
Politieke socialisatie = het mechanisme waardoor burgers politieke kennis
opdoen en politieke waarden verwerven
Socialisatieagenten zorgen concreet voor die informatieoverdracht
Voorbeelden
- Primair: ouders, gezin, familie
- Secundair: school
- Tertiair: massamedia
Sommige onderzoeken beschouwen ook belangengroepen, politieke partijen en
de overheid als socialisatieagenten
Welke actoren hebben het meeste invloed op het socialisatieproces?
(Verbonden met)
Op welke leeftijd politieke overtuigingen voornamelijk gevormd worden?
Vandaag is de dominante opvatting dat de algemene politieke opinies
voornamelijk tijdens de adolescentiejaren vorm krijgen, na de adolescentie
veranderen ze nog wel, maar in mindere mate
1.2. Tertiaire politieke socialisatie
Meeste politieke informatie bereikt ons via de massamedia (laatste jaren vooral
sociale media)
2018: onderzoek; ‘Via welke mediakanalen we het best geïnformeerd zijn over
politiek nieuws’ resultaat: wie traditionele mediakanalen volgt heeft meer
kennis over de actualiteit
Effect sociale media?
Onderzoekers besloten dat de effecten positief zijn, zolang sociale media
complementair gebruikt worden boven op de traditionele media
Gevaar voor de toekomst als groep burgers die enkel via sociale media nieuws
volgen groter wordt => meer fake news
1.3. Politiek gebruik van de (sociale) media
Politieke partijen maken de voorbije jaren steeds meer gebruik van sociale media
in ons land was Vlaams Belang de 1ste die sociale media ontdekte
- Vlaamse partijen geven meer geld uit aan sociale media dan Waalse
partijen
- Extreme partijen geven het meeste geld uit aan sociale media
Kijk p. 185 grafiek & uitleg
Hoezo kunnen Belgische partijen zoveel uitgeven aan advertenties?
Partijdotaties = elke partij die minstens 1 verkozen Kamerlid telt, heeft recht
op die dotatie. Die bestaat uit een forfaitair bedrag, aangevuld met een bedrag
op basis van het aantal stemmen dat de partij heeft behaald
Tegenwoordig ook veel politiekers in de traditionele media
Ze zijn zich bewust van de macht van media voor hun imago
Zo’n deelname kan electoraal iets opleveren
, Sociale & gedragswetenschappen semester 1
Burgers kijken meer naar entertainmentprogramma’s
2. Politieke participatie
2.1. Voorwaarden
Democratie macht volk = centraal praktijk: volk neemt deel aan
verkiezingen,
maar nog heel veel andere vormen van politieke participatie
Wat is politieke participatie?
- Voor sommigen politicologen is politieke participatie elke activiteit die
erop gericht is om de politieke besluitvorming te beïnvloeden
- Andere politieke wetenschappers spreken dan weer over alle vrijwillige
activiteiten die de bedoeling of het effect hebben om acties van de
overheid te beïnvloeden. Ze doen dit direct door te wegen op de
uitvoering van het openbaar beleid of indirect door de selectie van de
beleidsmakers te beïnvloeden
Carl Devos & Tony Valcke voorwaarden politieke participatie opgesteld
Ze moet...
- Waarneembaar zijn
- Vrijwillig gebeuren
- Politieke inslag hebben
- Zekere vorm van actie inhouden
2.2. Participatiepiramide
Lester Milbrath ontwikkelde een model waarbij hij politieke participatie
rangschikte op een eendimensionale hiërarchie
Hoe moeilijker & intenser de politieke activiteit, hoe hoger in de
rangschikking & hoe kleiner de groep participanten
= participatiepiramide
Bevolking in 3 categorieën
1) Gladiators
= mensen die heel sterk betrokken zijn bij politiek en heel actief
deelnemen aan het politieke proces
Politieke functie bekleden
Zelf kandidaat zijn bij verkiezingen
Partijfuncties bekleden
Deelnemen aan partijbijeenkomsten of meewerken aan
verkiezingscampagnes
Geld schenken of fondsen werven voor politici
Contacten onderhouden met politici
2) Spectators
= mensen die in geringe mate actief zijn in de politiek
Iemand proberen te overtuigen voor een bepaalde partij of
politicus te stemmen
Zelf een politiek gesprek beginnen
Gaan stemmen
Zich openstellen voor politieke stimuli
3) Apathetics
= mensen die zich volledig onthouden van enige vorm van politieke
participatie
, Sociale & gedragswetenschappen semester 1
Uit recent onderzoek:
Politiek eendimensionaal proces => politiek = multidimensionaal proces
Wie een hoge intensiteit op 1 vorm van politieke participatie heeft, kan een
lage intensiteit op andere vormen vertonen en vice versa
In praktijk: veel burgers vinden het belangrijk dat ze politiek geïnformeerd
worden, maar zijn veel minder geneigd om effectief deel te nemen aan de
politiek
Verkiezingen = belangrijkste vorm van politieke participatie
2.3. Beïnvloedende factoren
- Urbanisatiegraad (stad <-> platteland)
- Gezinssituatie (bv. kinderen hebben)
- Scholingsgraad:
o Hoger opgeleiden participeren meer
- Leeftijd:
o >20 jaar: minimale politieke participatie
o < 20 jaar: meer politieke participatie (tot 45 jaar)
- Gender: vrouwen minder politiek participeren & minder geïnformeerd zijn
Verklaring?
o Oude rollenpatroon vrouwen focussen op kinderen
o ‘Mannelijke’ manier waarop politieke instellingen georganiseerd zouden
zijn vrouwen stoten minder door naar bestuursfuncties
2.4. Indelingen
Er bestaan verschillende manieren om vormen van politieke participatie in te
delen:
- Conventioneel – niet-conventioneel
Conventionele participatie = de overheid bepaalt de regels over wie,
wanneer en hoe er geparticipeerd mag worden
Niet-conventionele participatie = de burgers bepalen zelf hoe ze
participeren
Ontstaan vaak spontaan, illegale vormen bv. online lastercampagne of
legale vormen bv. petities
- Verba en Nie
Onderscheidden 4 vormen van politieke participatie
Institutionele participatie bv. stemmen tijdens verkiezingen
Partijpolitieke activiteiten bv. deelnemen verkiezingsmeetings
Maatschappelijke activiteiten bv. lidmaatschap organisatie die
politieke agenda wil beïnvloeden
Directe individuele contacten bv. contacteren politicus om
probleem aan te kaarten
Verba en zijn collega’s ontwikkelde in 1995 een verfijnd systeem om politieke
participatie te karakteriseren 3 criteria & de mate waarin ze van toepassing
zijn
, Sociale & gedragswetenschappen semester 1
Informatieoverdracht gaat over de mate waarin burgers in staat zijn
om hun bezorgdheden en voorkeuren te uiten tegenover politici en
beleidsmakers
Bij druk gaat het om de mate waarin burgers kunnen wegen op de
beleidsmakers om aandacht te besteden aan de boodschap
Onder middelen worden geld, tijd en/of bekwaamheid verstaan
- Kerstening
Laatste decennia: 2 maatschappelijke ontwikkelingen te onderscheiden die
een belangrijke invloed hebben gehad op politieke participatie
Deliberative turn
Politieke participatie wordt meer dialooggeoriënteerd en neemt de
betrokkenheid toe buiten de formele mechanismen en instituties
Opkomst & sterke groei van online technologie
Toename in politieke communicatie, media & politici spelen belangrijke
rol als socialisatieagenten, politiek gedrag (vooral bij jongeren) lijkt
daardoor veranderd
Veel wijzigingen nood aan nieuw, aangepaste indeling van de vormen
van politieke participatie Kersting ontwikkelde een theoretisch model,
waarin hij een poging deed om alle vormen van politieke participatie op te
nemen
Representatieve democratie groeiende apathie & cynisme bij burger
Overheden voorzien mogelijkheden voor democratische inspraak
= ‘invited spaces’
MAAR politieke partijen & formele instituties domineren deze
mogelijkheden
Ontevredenheid bij burgers & zij zoeken nieuwe kanalen om hun
ongenoegen te uiten
= ‘invented spaces’
Kijk p. 191 afbeelding
Participatie in de representatieve democratie
Duidelijk wettelijk kader waarbinnen politieke partijen en kandidaten
opereren
Verkiezingen = belangrijkste participatie-instrument
Met vertegenwoordigers
Participatie in de directe democratie
Gericht op directe besluitvorming
Referenda & volksraadplegingen = participatie-instrumenten
Deliberatieve participatie
Individuele burgers en/of belangengroepen nemen het hef in handen
Informele participatie-instrumenten (wettelijk kader ontbreekt)
Niet echt sprake van een representativiteit van de bevolking
Resultaten van deze initiatieven zijn niet bindend
Focussen op communicatie & gemeenschapsvormende processen
Demonstratieve participatie
Burgers & belangengroepen uiten hun ongenoegen
H5: inspraak van de burger
1. Politieke socialisatie
1.1. Socialisatie en socialisatieagenten
Politieke socialisatie = het mechanisme waardoor burgers politieke kennis
opdoen en politieke waarden verwerven
Socialisatieagenten zorgen concreet voor die informatieoverdracht
Voorbeelden
- Primair: ouders, gezin, familie
- Secundair: school
- Tertiair: massamedia
Sommige onderzoeken beschouwen ook belangengroepen, politieke partijen en
de overheid als socialisatieagenten
Welke actoren hebben het meeste invloed op het socialisatieproces?
(Verbonden met)
Op welke leeftijd politieke overtuigingen voornamelijk gevormd worden?
Vandaag is de dominante opvatting dat de algemene politieke opinies
voornamelijk tijdens de adolescentiejaren vorm krijgen, na de adolescentie
veranderen ze nog wel, maar in mindere mate
1.2. Tertiaire politieke socialisatie
Meeste politieke informatie bereikt ons via de massamedia (laatste jaren vooral
sociale media)
2018: onderzoek; ‘Via welke mediakanalen we het best geïnformeerd zijn over
politiek nieuws’ resultaat: wie traditionele mediakanalen volgt heeft meer
kennis over de actualiteit
Effect sociale media?
Onderzoekers besloten dat de effecten positief zijn, zolang sociale media
complementair gebruikt worden boven op de traditionele media
Gevaar voor de toekomst als groep burgers die enkel via sociale media nieuws
volgen groter wordt => meer fake news
1.3. Politiek gebruik van de (sociale) media
Politieke partijen maken de voorbije jaren steeds meer gebruik van sociale media
in ons land was Vlaams Belang de 1ste die sociale media ontdekte
- Vlaamse partijen geven meer geld uit aan sociale media dan Waalse
partijen
- Extreme partijen geven het meeste geld uit aan sociale media
Kijk p. 185 grafiek & uitleg
Hoezo kunnen Belgische partijen zoveel uitgeven aan advertenties?
Partijdotaties = elke partij die minstens 1 verkozen Kamerlid telt, heeft recht
op die dotatie. Die bestaat uit een forfaitair bedrag, aangevuld met een bedrag
op basis van het aantal stemmen dat de partij heeft behaald
Tegenwoordig ook veel politiekers in de traditionele media
Ze zijn zich bewust van de macht van media voor hun imago
Zo’n deelname kan electoraal iets opleveren
, Sociale & gedragswetenschappen semester 1
Burgers kijken meer naar entertainmentprogramma’s
2. Politieke participatie
2.1. Voorwaarden
Democratie macht volk = centraal praktijk: volk neemt deel aan
verkiezingen,
maar nog heel veel andere vormen van politieke participatie
Wat is politieke participatie?
- Voor sommigen politicologen is politieke participatie elke activiteit die
erop gericht is om de politieke besluitvorming te beïnvloeden
- Andere politieke wetenschappers spreken dan weer over alle vrijwillige
activiteiten die de bedoeling of het effect hebben om acties van de
overheid te beïnvloeden. Ze doen dit direct door te wegen op de
uitvoering van het openbaar beleid of indirect door de selectie van de
beleidsmakers te beïnvloeden
Carl Devos & Tony Valcke voorwaarden politieke participatie opgesteld
Ze moet...
- Waarneembaar zijn
- Vrijwillig gebeuren
- Politieke inslag hebben
- Zekere vorm van actie inhouden
2.2. Participatiepiramide
Lester Milbrath ontwikkelde een model waarbij hij politieke participatie
rangschikte op een eendimensionale hiërarchie
Hoe moeilijker & intenser de politieke activiteit, hoe hoger in de
rangschikking & hoe kleiner de groep participanten
= participatiepiramide
Bevolking in 3 categorieën
1) Gladiators
= mensen die heel sterk betrokken zijn bij politiek en heel actief
deelnemen aan het politieke proces
Politieke functie bekleden
Zelf kandidaat zijn bij verkiezingen
Partijfuncties bekleden
Deelnemen aan partijbijeenkomsten of meewerken aan
verkiezingscampagnes
Geld schenken of fondsen werven voor politici
Contacten onderhouden met politici
2) Spectators
= mensen die in geringe mate actief zijn in de politiek
Iemand proberen te overtuigen voor een bepaalde partij of
politicus te stemmen
Zelf een politiek gesprek beginnen
Gaan stemmen
Zich openstellen voor politieke stimuli
3) Apathetics
= mensen die zich volledig onthouden van enige vorm van politieke
participatie
, Sociale & gedragswetenschappen semester 1
Uit recent onderzoek:
Politiek eendimensionaal proces => politiek = multidimensionaal proces
Wie een hoge intensiteit op 1 vorm van politieke participatie heeft, kan een
lage intensiteit op andere vormen vertonen en vice versa
In praktijk: veel burgers vinden het belangrijk dat ze politiek geïnformeerd
worden, maar zijn veel minder geneigd om effectief deel te nemen aan de
politiek
Verkiezingen = belangrijkste vorm van politieke participatie
2.3. Beïnvloedende factoren
- Urbanisatiegraad (stad <-> platteland)
- Gezinssituatie (bv. kinderen hebben)
- Scholingsgraad:
o Hoger opgeleiden participeren meer
- Leeftijd:
o >20 jaar: minimale politieke participatie
o < 20 jaar: meer politieke participatie (tot 45 jaar)
- Gender: vrouwen minder politiek participeren & minder geïnformeerd zijn
Verklaring?
o Oude rollenpatroon vrouwen focussen op kinderen
o ‘Mannelijke’ manier waarop politieke instellingen georganiseerd zouden
zijn vrouwen stoten minder door naar bestuursfuncties
2.4. Indelingen
Er bestaan verschillende manieren om vormen van politieke participatie in te
delen:
- Conventioneel – niet-conventioneel
Conventionele participatie = de overheid bepaalt de regels over wie,
wanneer en hoe er geparticipeerd mag worden
Niet-conventionele participatie = de burgers bepalen zelf hoe ze
participeren
Ontstaan vaak spontaan, illegale vormen bv. online lastercampagne of
legale vormen bv. petities
- Verba en Nie
Onderscheidden 4 vormen van politieke participatie
Institutionele participatie bv. stemmen tijdens verkiezingen
Partijpolitieke activiteiten bv. deelnemen verkiezingsmeetings
Maatschappelijke activiteiten bv. lidmaatschap organisatie die
politieke agenda wil beïnvloeden
Directe individuele contacten bv. contacteren politicus om
probleem aan te kaarten
Verba en zijn collega’s ontwikkelde in 1995 een verfijnd systeem om politieke
participatie te karakteriseren 3 criteria & de mate waarin ze van toepassing
zijn
, Sociale & gedragswetenschappen semester 1
Informatieoverdracht gaat over de mate waarin burgers in staat zijn
om hun bezorgdheden en voorkeuren te uiten tegenover politici en
beleidsmakers
Bij druk gaat het om de mate waarin burgers kunnen wegen op de
beleidsmakers om aandacht te besteden aan de boodschap
Onder middelen worden geld, tijd en/of bekwaamheid verstaan
- Kerstening
Laatste decennia: 2 maatschappelijke ontwikkelingen te onderscheiden die
een belangrijke invloed hebben gehad op politieke participatie
Deliberative turn
Politieke participatie wordt meer dialooggeoriënteerd en neemt de
betrokkenheid toe buiten de formele mechanismen en instituties
Opkomst & sterke groei van online technologie
Toename in politieke communicatie, media & politici spelen belangrijke
rol als socialisatieagenten, politiek gedrag (vooral bij jongeren) lijkt
daardoor veranderd
Veel wijzigingen nood aan nieuw, aangepaste indeling van de vormen
van politieke participatie Kersting ontwikkelde een theoretisch model,
waarin hij een poging deed om alle vormen van politieke participatie op te
nemen
Representatieve democratie groeiende apathie & cynisme bij burger
Overheden voorzien mogelijkheden voor democratische inspraak
= ‘invited spaces’
MAAR politieke partijen & formele instituties domineren deze
mogelijkheden
Ontevredenheid bij burgers & zij zoeken nieuwe kanalen om hun
ongenoegen te uiten
= ‘invented spaces’
Kijk p. 191 afbeelding
Participatie in de representatieve democratie
Duidelijk wettelijk kader waarbinnen politieke partijen en kandidaten
opereren
Verkiezingen = belangrijkste participatie-instrument
Met vertegenwoordigers
Participatie in de directe democratie
Gericht op directe besluitvorming
Referenda & volksraadplegingen = participatie-instrumenten
Deliberatieve participatie
Individuele burgers en/of belangengroepen nemen het hef in handen
Informele participatie-instrumenten (wettelijk kader ontbreekt)
Niet echt sprake van een representativiteit van de bevolking
Resultaten van deze initiatieven zijn niet bindend
Focussen op communicatie & gemeenschapsvormende processen
Demonstratieve participatie
Burgers & belangengroepen uiten hun ongenoegen
