Penologie
Les 1: Indeling en bestraffingstheorieën ...................................................................................3
Les 2: Invloeden op bestraffing ............................................................................................... 15
Les 3: Effectiviteit van straffen ............................................................................................... 30
Les 4: Effecten van straffen .................................................................................................... 42
Les 5: Effecten van straffen op (in)directe context ................................................................... 54
Les 6: GC CTRG: Detentie(standaarden): bronnen, toezicht & beklagrecht ............................... 64
Les 7: GC Detentiehuis “Naar een humane detentie” .............................................................. 75
Les 8: Suïcide in detentie ....................................................................................................... 80
Les 9: Drugs(beleid) in detentie .............................................................................................. 91
1
,Doel en werkwijze
- Penologie = de leer van het straffen
- Toepassing van en kritische reflectie bij verworven kennis en inzichten:
o inzicht strafdoelen
o inzicht mogelijkheden tot en beperkingen bij bestraffen criminaliteit
o kennis effecten en effectiviteit straffen en maatregelen
o kunnen reflecteren over penologisch beleid in België en daarbuiten
Afbakening
Focus = volwassen daders
Minderjarigen → Jeugdcriminologie
Slachtoffers → Victimologie
Hulpverlening → Forensisch Welzijnswerk
Internering → Strafrechtelijk Beleid
2
,Les 1: Indeling en bestraffingstheorieën
1. Waarom straffen
1.1. Straffen: Een aloude en alledaagse praktijk
ABC van baby tot kleuter Kind en Gezin
- Alledaagse straffen vertoont zekere gelijkenissen met straffen in SRB
- Maar ook grote verschillen:
o Wettelijk apparaat
o Gebruik van dwang
o Bureaucratisch proces
o Gespecialiseerd personeel
o …
1.2. Definitie(s) straf
- “…een leed door de wet bepaald en door de rechterlijke macht opgelegd als een sanctie
wegens een gepleegd misdrijf” (Hof van Cassatie, 1924)
- “punishment is ... the legal process whereby violators of the criminal law are condemned
and sanctioned in accordance with specified legal categories and procedures” (Garland,
1990, p. 17)
- “punishment ... is punishment for crime, imposed by the judiciary in accordance with
penal law, and administered by penal institutions such as prisons and the probation
service” (Hudson, 2002, p. 234)
Ongewenst gedrag → hierop optreden door iets ongewenst toe te dienen mbv gerechtelijk
apparaat
1.3. Kenmerken
Walker (1991): zeven kenmerken van straf
1. Er wordt ‘iets’ toegebracht aan een ander persoon, waarvan verondersteld wordt dat het
onaangenaam is
o Kan ook zijn dat je iets wegneemt (maar je brengt nog steeds iets toe dus)
2. Het toebrengen van de straf is intentioneel en gebeurt om een bepaalde reden
3
, 3. Degenen die de straf opleggen, hebben daartoe het recht
4. De straf wordt opgelegd ter gelegenheid van een daad of een omissie, die een
overtreding van een wet, een regel of een gewoonte inhoudt
5. Degene die gestraft wordt heeft de inbreuk vrijwillig gepleegd
6. De redenen om te straffen moeten te rechtvaardigen zijn
7. Of de bestraffing werkelijk als straf wordt beschouwd, is afhankelijk van wat de bestraffer
verstaat onder bestraffing en niet van de opvatting van de gestrafte
1.4. Hoe bestraffing bestuderen?
- Wat doet ‘de penologie’?
- Traditioneel een beladen term… cf. Lewis (1953, p. 226):
“He is not entitled to an opinion even if, in addition to being a man, he should happen
also to be a jurist, a Christian, and a moral theologian. For they are not question about
principle but about matter of fact; and for such cuiquam in sua arte credendum. Only the
expert ‘penologist’ (let barbarous things have barbarous names), in the light of previous
experiment, can tell us what is likely to deter: only the psychotherapist can tell us what is
likely to cure. (…) The Humanitarian theory, then, removes sentences from the hands of
jurists whom the public conscience is entitled to criticize and places them in the hands
of technical experts whose special sciences do not even employ such categories as
rights or justice.”
Wie heeft recht van spreken?
Wie bepaalt wat een ‘goede’ straf is?
- “Penologie is … de wetenschappelijke studie van de bestraffing van normovertredend
gedrag” (Snacken & Beyens, 2017, p. 25)
- Echter, dé penologie bestaat niet
- Vanuit welk oogpunt wordt naar penologie en straffen gekeken?
- Twee stromingen
1. “Wat is penologie? Het woord roept bij mensen de vreemdste associaties op.
Penologie is de sociaal-wetenschappelijke bestudering van de oplegging en
tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties. […] In de penologie komen vragen
aan de orde als: wat houden de diverse sancties in; welke rechtstheoretische en
filosofische ideeën liggen er aan ten grondslag; welke doelen wil men ermee
bereiken en lukt het om die doelen te realiseren: zijn ze effectief?” (Moerings,
2003, p. 5)
2. “… that body of thought which explores the relations between punishment and
society, its purpose being to understand punishment as a social phenomenon
and thus trace its role in social life” (Garland, 1990, p. 10)
4
Les 1: Indeling en bestraffingstheorieën ...................................................................................3
Les 2: Invloeden op bestraffing ............................................................................................... 15
Les 3: Effectiviteit van straffen ............................................................................................... 30
Les 4: Effecten van straffen .................................................................................................... 42
Les 5: Effecten van straffen op (in)directe context ................................................................... 54
Les 6: GC CTRG: Detentie(standaarden): bronnen, toezicht & beklagrecht ............................... 64
Les 7: GC Detentiehuis “Naar een humane detentie” .............................................................. 75
Les 8: Suïcide in detentie ....................................................................................................... 80
Les 9: Drugs(beleid) in detentie .............................................................................................. 91
1
,Doel en werkwijze
- Penologie = de leer van het straffen
- Toepassing van en kritische reflectie bij verworven kennis en inzichten:
o inzicht strafdoelen
o inzicht mogelijkheden tot en beperkingen bij bestraffen criminaliteit
o kennis effecten en effectiviteit straffen en maatregelen
o kunnen reflecteren over penologisch beleid in België en daarbuiten
Afbakening
Focus = volwassen daders
Minderjarigen → Jeugdcriminologie
Slachtoffers → Victimologie
Hulpverlening → Forensisch Welzijnswerk
Internering → Strafrechtelijk Beleid
2
,Les 1: Indeling en bestraffingstheorieën
1. Waarom straffen
1.1. Straffen: Een aloude en alledaagse praktijk
ABC van baby tot kleuter Kind en Gezin
- Alledaagse straffen vertoont zekere gelijkenissen met straffen in SRB
- Maar ook grote verschillen:
o Wettelijk apparaat
o Gebruik van dwang
o Bureaucratisch proces
o Gespecialiseerd personeel
o …
1.2. Definitie(s) straf
- “…een leed door de wet bepaald en door de rechterlijke macht opgelegd als een sanctie
wegens een gepleegd misdrijf” (Hof van Cassatie, 1924)
- “punishment is ... the legal process whereby violators of the criminal law are condemned
and sanctioned in accordance with specified legal categories and procedures” (Garland,
1990, p. 17)
- “punishment ... is punishment for crime, imposed by the judiciary in accordance with
penal law, and administered by penal institutions such as prisons and the probation
service” (Hudson, 2002, p. 234)
Ongewenst gedrag → hierop optreden door iets ongewenst toe te dienen mbv gerechtelijk
apparaat
1.3. Kenmerken
Walker (1991): zeven kenmerken van straf
1. Er wordt ‘iets’ toegebracht aan een ander persoon, waarvan verondersteld wordt dat het
onaangenaam is
o Kan ook zijn dat je iets wegneemt (maar je brengt nog steeds iets toe dus)
2. Het toebrengen van de straf is intentioneel en gebeurt om een bepaalde reden
3
, 3. Degenen die de straf opleggen, hebben daartoe het recht
4. De straf wordt opgelegd ter gelegenheid van een daad of een omissie, die een
overtreding van een wet, een regel of een gewoonte inhoudt
5. Degene die gestraft wordt heeft de inbreuk vrijwillig gepleegd
6. De redenen om te straffen moeten te rechtvaardigen zijn
7. Of de bestraffing werkelijk als straf wordt beschouwd, is afhankelijk van wat de bestraffer
verstaat onder bestraffing en niet van de opvatting van de gestrafte
1.4. Hoe bestraffing bestuderen?
- Wat doet ‘de penologie’?
- Traditioneel een beladen term… cf. Lewis (1953, p. 226):
“He is not entitled to an opinion even if, in addition to being a man, he should happen
also to be a jurist, a Christian, and a moral theologian. For they are not question about
principle but about matter of fact; and for such cuiquam in sua arte credendum. Only the
expert ‘penologist’ (let barbarous things have barbarous names), in the light of previous
experiment, can tell us what is likely to deter: only the psychotherapist can tell us what is
likely to cure. (…) The Humanitarian theory, then, removes sentences from the hands of
jurists whom the public conscience is entitled to criticize and places them in the hands
of technical experts whose special sciences do not even employ such categories as
rights or justice.”
Wie heeft recht van spreken?
Wie bepaalt wat een ‘goede’ straf is?
- “Penologie is … de wetenschappelijke studie van de bestraffing van normovertredend
gedrag” (Snacken & Beyens, 2017, p. 25)
- Echter, dé penologie bestaat niet
- Vanuit welk oogpunt wordt naar penologie en straffen gekeken?
- Twee stromingen
1. “Wat is penologie? Het woord roept bij mensen de vreemdste associaties op.
Penologie is de sociaal-wetenschappelijke bestudering van de oplegging en
tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties. […] In de penologie komen vragen
aan de orde als: wat houden de diverse sancties in; welke rechtstheoretische en
filosofische ideeën liggen er aan ten grondslag; welke doelen wil men ermee
bereiken en lukt het om die doelen te realiseren: zijn ze effectief?” (Moerings,
2003, p. 5)
2. “… that body of thought which explores the relations between punishment and
society, its purpose being to understand punishment as a social phenomenon
and thus trace its role in social life” (Garland, 1990, p. 10)
4
