Forensische psychiatrie en psychologie
Hoorcollege 1
Deelgebieden:
- Verklaring van criminaliteit (individueel niveau)
Motieven, achtergrond dader
- Voorspelling van criminaliteit
Kans op recidive, doen van deze voorspelling is niet makkelijk
- Behandeling van verdachten/ daders
Gericht op voorkomen nieuwe feiten
Lessen uit criminologische verklaringen
Containment theorie (Reckless)
- the crime problem (1961)
Innerlijke containment:
- zelfconcept (jezelf zien als niet crimineel),
- doelgericht gedrag (richten op acceptabele en realistische doelen → onrealistische doelen leidt tot
frustratie),
- frustratietolerantie
- normgerichtheid (normen gericht op de samenleving)
→ behandelingen richten op stellen van realistische doelen die de niet-criminele identiteit
ondersteunen
Bindingstheorie (Hirschi)
- causes of delinquency (1969)
Mensen worden weerhouden van het plegen van criminaliteit door bindingen met de samenleving
(gezin, werk, vereniging): attachment (hechting), commitment, involvement en belief (geloof).
→ behandeling niet alleen richten op gevoelens/ cognitie/ gedrag van de delinquent zelf, maar ook
op versterken van de binding met de samenleving
Rationele keuze theorie (Becker)
- accounting for tastes (1969)
Rationele keuze op basis van afweging kosten en baten → misdrijf wordt gepleegd als de verwachte
baten de verwachte kosten overtreffen (niet alleen op financieel vlak)
→ als de kans op ontdekking klein is, zal het vaker voorkomen → meer controle
Strain theorie (Agnew)
- foundation for a general strain theory of crime and delinquency (1992)
Iemand is niet in staat zijn persoonlijke doelen te bereiken wat leidt tot strain. Hoe groter de strain,
hoe waarschijnlijker een deviante reactie
→ oneerlijke behandeling en grote strain hangen samen met deviante reactie → acceptabele coping
aanleren
Labeling theorie (Agnew)
- crime and the community (1938)
Door het opplakken van een label wordt de delinquent op stereotype wijze bekeken en behandeld en
op den duur gaat hij zich gedragen naar dit label.
→ delinquenten worden gevaarlijker naarmate zij vaker gestigmatiseerd worden (stigmatisering =
risicofactor)
, De achtergronden van criminelen kunnen sterk verschillen, er kan sprake zijn van externaliserende
problematiek (gericht tegenover andere mensen) of juist internaliserende problematiek (zoals
depressie). Andere factoren waar mogelijk sprake van kan zijn is:
- middelengebruik
- ADHD
- laag IQ
- persoonlijkheidsstoornis
Één oorzaak van criminaliteit op individueel niveau bestaat dus niet, het gaat altijd om een
combinatie van factoren
Verschillen forensisch psycholoog/ psychiater (FP) en ‘gewone’ psycholoog/ psychiater
FP staat onder druk van politiek en de pers (bijv bij ontsnappingen) en dient meerdere partijen:
- Rechtbank
- (Jeugd)reclassering
- Cliënt
De cliënt komt meestal niet vrijwillig in aanraking met een forensische instantie, dus motivatie is vaak
matig of selectief. Het probleembesef ontbreekt nogal eens (vaak door stoornissen). In tegenstelling
tot bij een ‘gewone’ psycholoog heeft een cliënt veel te verliezen door openheid van zaken te geven.
De cliënt wantrouwt de FP en is mogelijk bang dat informatie wordt doorgespeeld (dit is veelal
onterecht gezien de psycholoog aan privacyregels moet voldoen). De cliënt wil (zo snel mogelijk) af
van de bemoeienis van de FP. Tot slot is conflicthantering essentieel. Soms moet de FP bewust
conflicten uitlokken in de behandelruimte om te zien hoe iemand reageert.
Dwang en drang
Ambivalentie ten opzichte van behandeling is vaak aanwezig → gekoppeld aan leeftijdsfase
(jongeren) en gedragsproblematiek
Drang: dreigen (→ vrouw: wil je niet meewerken? Dan mag je je kinderen niet meer zien.)
Dwang: sterkere vorm (juridisch)
Drang en dwang is vaak noodzakelijk om een behandeling in stand te brengen, maar brengt ook
nadelen met zich mee:
- Er is meer verzet wat zich weer uit in ontbrekende motivatie
- Er komen vaak meerdere instanties aan te pas wat dingen kan bemoeilijken wanneer de cliënt deze
instanties tegen elkaar uitspeelt.
Hoorcollege 1
Deelgebieden:
- Verklaring van criminaliteit (individueel niveau)
Motieven, achtergrond dader
- Voorspelling van criminaliteit
Kans op recidive, doen van deze voorspelling is niet makkelijk
- Behandeling van verdachten/ daders
Gericht op voorkomen nieuwe feiten
Lessen uit criminologische verklaringen
Containment theorie (Reckless)
- the crime problem (1961)
Innerlijke containment:
- zelfconcept (jezelf zien als niet crimineel),
- doelgericht gedrag (richten op acceptabele en realistische doelen → onrealistische doelen leidt tot
frustratie),
- frustratietolerantie
- normgerichtheid (normen gericht op de samenleving)
→ behandelingen richten op stellen van realistische doelen die de niet-criminele identiteit
ondersteunen
Bindingstheorie (Hirschi)
- causes of delinquency (1969)
Mensen worden weerhouden van het plegen van criminaliteit door bindingen met de samenleving
(gezin, werk, vereniging): attachment (hechting), commitment, involvement en belief (geloof).
→ behandeling niet alleen richten op gevoelens/ cognitie/ gedrag van de delinquent zelf, maar ook
op versterken van de binding met de samenleving
Rationele keuze theorie (Becker)
- accounting for tastes (1969)
Rationele keuze op basis van afweging kosten en baten → misdrijf wordt gepleegd als de verwachte
baten de verwachte kosten overtreffen (niet alleen op financieel vlak)
→ als de kans op ontdekking klein is, zal het vaker voorkomen → meer controle
Strain theorie (Agnew)
- foundation for a general strain theory of crime and delinquency (1992)
Iemand is niet in staat zijn persoonlijke doelen te bereiken wat leidt tot strain. Hoe groter de strain,
hoe waarschijnlijker een deviante reactie
→ oneerlijke behandeling en grote strain hangen samen met deviante reactie → acceptabele coping
aanleren
Labeling theorie (Agnew)
- crime and the community (1938)
Door het opplakken van een label wordt de delinquent op stereotype wijze bekeken en behandeld en
op den duur gaat hij zich gedragen naar dit label.
→ delinquenten worden gevaarlijker naarmate zij vaker gestigmatiseerd worden (stigmatisering =
risicofactor)
, De achtergronden van criminelen kunnen sterk verschillen, er kan sprake zijn van externaliserende
problematiek (gericht tegenover andere mensen) of juist internaliserende problematiek (zoals
depressie). Andere factoren waar mogelijk sprake van kan zijn is:
- middelengebruik
- ADHD
- laag IQ
- persoonlijkheidsstoornis
Één oorzaak van criminaliteit op individueel niveau bestaat dus niet, het gaat altijd om een
combinatie van factoren
Verschillen forensisch psycholoog/ psychiater (FP) en ‘gewone’ psycholoog/ psychiater
FP staat onder druk van politiek en de pers (bijv bij ontsnappingen) en dient meerdere partijen:
- Rechtbank
- (Jeugd)reclassering
- Cliënt
De cliënt komt meestal niet vrijwillig in aanraking met een forensische instantie, dus motivatie is vaak
matig of selectief. Het probleembesef ontbreekt nogal eens (vaak door stoornissen). In tegenstelling
tot bij een ‘gewone’ psycholoog heeft een cliënt veel te verliezen door openheid van zaken te geven.
De cliënt wantrouwt de FP en is mogelijk bang dat informatie wordt doorgespeeld (dit is veelal
onterecht gezien de psycholoog aan privacyregels moet voldoen). De cliënt wil (zo snel mogelijk) af
van de bemoeienis van de FP. Tot slot is conflicthantering essentieel. Soms moet de FP bewust
conflicten uitlokken in de behandelruimte om te zien hoe iemand reageert.
Dwang en drang
Ambivalentie ten opzichte van behandeling is vaak aanwezig → gekoppeld aan leeftijdsfase
(jongeren) en gedragsproblematiek
Drang: dreigen (→ vrouw: wil je niet meewerken? Dan mag je je kinderen niet meer zien.)
Dwang: sterkere vorm (juridisch)
Drang en dwang is vaak noodzakelijk om een behandeling in stand te brengen, maar brengt ook
nadelen met zich mee:
- Er is meer verzet wat zich weer uit in ontbrekende motivatie
- Er komen vaak meerdere instanties aan te pas wat dingen kan bemoeilijken wanneer de cliënt deze
instanties tegen elkaar uitspeelt.
