Deel IV Rechtshandhaving
titel 0 inleiding
2 gezicht van recht in zijn uitwendige verschijning
- Het materieel recht = het recht geeft zijn eigen functie gestalte, de regels die
betrekking hebben op de inhoud van rechten en plichten
wie kan waarop aanspraak maken?
het inhoudelijke rechtsregels
rechtsregels opgenomen in het wetboek
ruimte creëren waarbinnen burgers zich vrij kunnen bewegen
Vb. het verbintenissenrecht creëert bevoegdheden voor burgergs
- Het handhavingsrecht = regelt hoe burgers zich behoren te gedragen bij conflicten
m. b.t. hun uitoefening van rechten/ hoe overheid op bindende wijze een aantal
regels nageleefd wenst te zien
draagt bij tot naleving ‘materieel recht’
de procedureregels
ziet eruit als recht, maar is het inhoudelijk niet ( er kleven geen door overheid
opgelegde sancties aan)
procesrecht, formeel recht (= de vorm/ buitenkant van het recht ↔materieel:
inhoudelijke ) vormen de kern
Onderscheid
1. Burgerlijk procesrecht
betrekking op handhaving materieel privaatrecht
rechtsorde stelt burgers mogelijkheden ter beschikking om rechten af te
dwingen
2. Andere takken procesrecht
handhaving van andere rechtstakken tot voorwerp
Strafprocesrecht
Administratief procesrecht
Het fiscaal procesrecht
Het tuchtprocesrecht
Vb. ‘strafrecht’
materieel strafrecht: bepaalt welke handelingen misdrijven zijn en welke straffen erop toegepast
worden
formeel strafrecht: bepaalt op welke manier misdrijven opgespoord worden en vervolgd
,titel I procesrecht
Hoofdstuk I Begrip
Elk materieel recht: zijn geëigend formeel recht
Het privaatrechtelijk procesrecht
= het geschillenrecht
formeel privaatrecht
Regelt conflicten naar aanleiding toepassing materieel recht
Compenseer verbod ‘eigenrichting’ = onze rechtsorde laat niet toe dat een persoon op
eigen gezag inwerkt op de rechtssfeer van een ander om zijn aanspraken geldend te maken
Voorbeeld
Partij recht op betaling 100 euro: door lening ten aanzien andere partij ( materieel recht)
Procesrecht regelt hoe uitleren de ontlener kan verplichten terug te betalen bij weigering
(formeel recht)
Het materieel strafrecht
= rechtstak waarin misdrijven worden beschreven en strafmaat aangeduid
< strafwetboek Sw.
Formeel strafrecht
= regelt wijze waarop de misdrijven worden opgespoord, vervolgd, berecht
< Wetboek van Strafvordering Sv.
Voorbeeld
Een feit is een diefstal ( materieel strafrecht)
Wijze van opsporing diefstal, ondervraging verdachten, verrichting huiszoeking ( formeel
strafrecht)
het publiekrechtelijk procesrecht
= geschillen van bestuur
formeel recht waarin overheid partij is m.b.t. haar optreden als overheid
geschillen gevoerd voor
Gewone rechter vb. voor overheidsaansprakelijkheid uit onrechtmatige daad
Administratieve rechters vb. voor de annulatie van een administratieve rechtshandeling
bij de Raad van State
,Het tuchtrechtelijk procesrecht
formeel recht m.b.t. de toepassing van het tuchtrecht
Hoofdstuk II Kenmerken
Fundamentele uitganspunten procesrecht
regels betrekking op
de toegang tot de rechter
De persoon/ instelling van de rechter
De rechtspleging
Afdeling 1 Toegang tot de rechter
Toegang tot de rechter
noch expliciet in grondwet, nog in EVRM, .. : geen grondrecht voor voorzien
Wel:
Art. 6 EVRM
elke burger heeft recht zich tot rechter te wenden voor
Het beslechten van burgerlijke geschillen
Het beoordelen van een strafvervolging tegen hem
burgerlijke rechten/ strafvervolging : verdragsautonome begrippen
= Belgische rechtsorde kan er geen bindende
inhoudsbepaling opleggen
elke nationale wetgever kan toegang tot de rechter regelen bepalen toelaatbaarheidsvereisten
verbod op rechtsweigering/ verbod toegang tot rechter ontsluiten
Afdeling 2 De rechter
Belgische grondwet/ EVRM: fundamentele regels :
rechterlijke functie wordt door wetgever gecreëerd
rechter moet onafhankelijk zijn
rechter moet onpartijdig zijn
I. door wetgever opgericht
Art. 146 Gw.
rechtscollege/ met rechtspraak belast orgaan : kan niet opgericht worden door
een wet
, II. onafhankelijk
art. 151 Gw.
voorheen art. 6 EVRM onafhankelijkheid
betrekking op
verhouding rechterlijke en uitvoerende macht
verhouding rechter en buitenwereld vb. politiek, pers,..
interne structuur waarin rechter werkt rechter mag nooit instructies
krijgen m.b.t. behandeling zaak
extern: constitutioneel van partijen
Intern: opleiding/ status
schijn/ lekenrechters: schijn afhankelijkheid volstaat
constitutionele aansprakelijkheid rechter nooit aansprakelijk voor fouten bij rechtspreken
III. onpartijdig
betrekking op houding en gedrag tijdens het geding m.b.t. het geschil
mag niet bevooroordeeld zijn
Onderscheid
structurele onpartijdigheid
wanneer magistraat eerst als lid van het openbaar ministerie de zaak behandeld heeft,
kan hij ze niet meer als zetelend magistraat behandelen
subjectieve partijdigheid
rechter die mening over een conflict reeds heeft bekendgemaakt
vermoeden partijdigheid: rechter kan worden gewraakt art. 828 Ger.W
Afdeling 3 De procedure
Verloop procedure: fundamentele regels
beginsel fair trial
openbaarheid
recht op uitspraak binnen een redelijk termijn
(beperkt) recht van dubbele aanleg
recht van cassatietoezicht
verplichting naleving vormen
I. beginsel fair trial
art. 6.1 EVRM
garandeert elke burger een eerlijk proces
Het Hof beoordeelt procesgang en trekt conclusie
gelijke behandeling partijen
partijen mogelijkheid tot verdediging gehad
rechter vragen beide partijen beantwoord
verdacht toegang tot raadsman
II. redelijke termijn
titel 0 inleiding
2 gezicht van recht in zijn uitwendige verschijning
- Het materieel recht = het recht geeft zijn eigen functie gestalte, de regels die
betrekking hebben op de inhoud van rechten en plichten
wie kan waarop aanspraak maken?
het inhoudelijke rechtsregels
rechtsregels opgenomen in het wetboek
ruimte creëren waarbinnen burgers zich vrij kunnen bewegen
Vb. het verbintenissenrecht creëert bevoegdheden voor burgergs
- Het handhavingsrecht = regelt hoe burgers zich behoren te gedragen bij conflicten
m. b.t. hun uitoefening van rechten/ hoe overheid op bindende wijze een aantal
regels nageleefd wenst te zien
draagt bij tot naleving ‘materieel recht’
de procedureregels
ziet eruit als recht, maar is het inhoudelijk niet ( er kleven geen door overheid
opgelegde sancties aan)
procesrecht, formeel recht (= de vorm/ buitenkant van het recht ↔materieel:
inhoudelijke ) vormen de kern
Onderscheid
1. Burgerlijk procesrecht
betrekking op handhaving materieel privaatrecht
rechtsorde stelt burgers mogelijkheden ter beschikking om rechten af te
dwingen
2. Andere takken procesrecht
handhaving van andere rechtstakken tot voorwerp
Strafprocesrecht
Administratief procesrecht
Het fiscaal procesrecht
Het tuchtprocesrecht
Vb. ‘strafrecht’
materieel strafrecht: bepaalt welke handelingen misdrijven zijn en welke straffen erop toegepast
worden
formeel strafrecht: bepaalt op welke manier misdrijven opgespoord worden en vervolgd
,titel I procesrecht
Hoofdstuk I Begrip
Elk materieel recht: zijn geëigend formeel recht
Het privaatrechtelijk procesrecht
= het geschillenrecht
formeel privaatrecht
Regelt conflicten naar aanleiding toepassing materieel recht
Compenseer verbod ‘eigenrichting’ = onze rechtsorde laat niet toe dat een persoon op
eigen gezag inwerkt op de rechtssfeer van een ander om zijn aanspraken geldend te maken
Voorbeeld
Partij recht op betaling 100 euro: door lening ten aanzien andere partij ( materieel recht)
Procesrecht regelt hoe uitleren de ontlener kan verplichten terug te betalen bij weigering
(formeel recht)
Het materieel strafrecht
= rechtstak waarin misdrijven worden beschreven en strafmaat aangeduid
< strafwetboek Sw.
Formeel strafrecht
= regelt wijze waarop de misdrijven worden opgespoord, vervolgd, berecht
< Wetboek van Strafvordering Sv.
Voorbeeld
Een feit is een diefstal ( materieel strafrecht)
Wijze van opsporing diefstal, ondervraging verdachten, verrichting huiszoeking ( formeel
strafrecht)
het publiekrechtelijk procesrecht
= geschillen van bestuur
formeel recht waarin overheid partij is m.b.t. haar optreden als overheid
geschillen gevoerd voor
Gewone rechter vb. voor overheidsaansprakelijkheid uit onrechtmatige daad
Administratieve rechters vb. voor de annulatie van een administratieve rechtshandeling
bij de Raad van State
,Het tuchtrechtelijk procesrecht
formeel recht m.b.t. de toepassing van het tuchtrecht
Hoofdstuk II Kenmerken
Fundamentele uitganspunten procesrecht
regels betrekking op
de toegang tot de rechter
De persoon/ instelling van de rechter
De rechtspleging
Afdeling 1 Toegang tot de rechter
Toegang tot de rechter
noch expliciet in grondwet, nog in EVRM, .. : geen grondrecht voor voorzien
Wel:
Art. 6 EVRM
elke burger heeft recht zich tot rechter te wenden voor
Het beslechten van burgerlijke geschillen
Het beoordelen van een strafvervolging tegen hem
burgerlijke rechten/ strafvervolging : verdragsautonome begrippen
= Belgische rechtsorde kan er geen bindende
inhoudsbepaling opleggen
elke nationale wetgever kan toegang tot de rechter regelen bepalen toelaatbaarheidsvereisten
verbod op rechtsweigering/ verbod toegang tot rechter ontsluiten
Afdeling 2 De rechter
Belgische grondwet/ EVRM: fundamentele regels :
rechterlijke functie wordt door wetgever gecreëerd
rechter moet onafhankelijk zijn
rechter moet onpartijdig zijn
I. door wetgever opgericht
Art. 146 Gw.
rechtscollege/ met rechtspraak belast orgaan : kan niet opgericht worden door
een wet
, II. onafhankelijk
art. 151 Gw.
voorheen art. 6 EVRM onafhankelijkheid
betrekking op
verhouding rechterlijke en uitvoerende macht
verhouding rechter en buitenwereld vb. politiek, pers,..
interne structuur waarin rechter werkt rechter mag nooit instructies
krijgen m.b.t. behandeling zaak
extern: constitutioneel van partijen
Intern: opleiding/ status
schijn/ lekenrechters: schijn afhankelijkheid volstaat
constitutionele aansprakelijkheid rechter nooit aansprakelijk voor fouten bij rechtspreken
III. onpartijdig
betrekking op houding en gedrag tijdens het geding m.b.t. het geschil
mag niet bevooroordeeld zijn
Onderscheid
structurele onpartijdigheid
wanneer magistraat eerst als lid van het openbaar ministerie de zaak behandeld heeft,
kan hij ze niet meer als zetelend magistraat behandelen
subjectieve partijdigheid
rechter die mening over een conflict reeds heeft bekendgemaakt
vermoeden partijdigheid: rechter kan worden gewraakt art. 828 Ger.W
Afdeling 3 De procedure
Verloop procedure: fundamentele regels
beginsel fair trial
openbaarheid
recht op uitspraak binnen een redelijk termijn
(beperkt) recht van dubbele aanleg
recht van cassatietoezicht
verplichting naleving vormen
I. beginsel fair trial
art. 6.1 EVRM
garandeert elke burger een eerlijk proces
Het Hof beoordeelt procesgang en trekt conclusie
gelijke behandeling partijen
partijen mogelijkheid tot verdediging gehad
rechter vragen beide partijen beantwoord
verdacht toegang tot raadsman
II. redelijke termijn
