SV Kennistoets 2.2
Gezondheidsbevordering & preventie
Leerdoelen 2.1
Verwoorden wat de gezondheidsdeterminant leefstijl en gedrag inhoudt
Toelichten hoe leefstijlfactoren en gedragingen invloed hebben op de gezondheid
van de mens
Uitleggen welke taak de verpleegkundige heeft bij de gezondheidsdeterminant
leefstijl en gedrag
Model van Lalonde
Met dit model breng je het gezondheidsprobleem in kaart.
De gezondheidsdeterminant leefstijl/gedrag in het Health Concept van Lalonde betreft
allerlei gedragingen die een positieve of negatieve invloed hebben op de gezondheid en/of
op een gezondheidsprobleem. Het is voor de gezondheid en de aanpak van een
gezondheidsprobleem belangrijk om te bekijken welke gedragingen van invloed (kunnen)
zijn en alle relevante gedragingen te inventariseren.
Verpleegkundigen hebben een belangrijke taak met betrekking tot de
gezondheidsdeterminant leefstijl/gedrag. Veel leefstijlfactoren hebben invloed op de
gezondheid en kunnen leiden tot gezondheidsproblemen. Door een verandering in deze
leefstijlfactoren zijn verbetering en bevordering van de gezondheid van patiënten(groepen)
te verwachten.
Het is voor de gezondheid en aanpak van een probleem belangrijk om te bekijken welke
gedragingen van invloed zijn. Veel leefstijlfactoren hebben invloed op de gezondheid en
kunnen leiden tot gezondheidsproblemen, zoals roken, alcohol, te veel voeding of te weinig
beweging. Door een verandering in deze leefstijlfactoren is verbetering van de gezondheid te
verwachten.
,Overzicht:
Leefstijl/gedrag: dingen waar jij wel invloed op hebt > je kan iets aanpassen om ziekte
te voorkomen (slaap, gezond leven etc.)
Intern milieu/endogene: dingen waar jij geen invloed op hebt; het zit in je genen.
Genetisch & verworven factoren.
Extern milieu:
- Maatschappelijke omgeving > vrienden- / familiekring; leeft jouw omgeving
gezond, dan is er een grote kans dat jij dit ook doet.
- Fysieke omgeving > bv. de CO2-uitstoot in de buurt van een vliegveld,
snelweg, werken in een café waar gerookt wordt.
Medische zorg & preventie: hoe goed en hoeveel medische zorg is er in jouw
omgeving. NL heeft bv betere zorg dan Afrika.
Gezondheidsvaardigheden
Gezondheidsvaardigheden zijn vaardigheden die bepalen of mensen hun ‘weg kunnen
vinden’ in de gezondheidszorg. Het wordt ingezet om informatie te verkrijgen over
gezondheid.
Ook is het hierbij belangrijk dat mensen (de patiënt) de informatie begrijpt.
Gezondheidsvaardigheden bepalen hoe mensen de eigen gezondheid beoordelen. Mensen
met weinig vaardigheden ervaren hun gezondheid als minder goed. Daarnaast hebben ze
minder zelfmanagementvaardigheden.
Aanpak als VPK:
Het taalgebruik eenvoudig houden
Coaching rondom het zelfmanagement van de patiënt concreet houden
Teach-back
Letten op: geringe kennis, negatieve houding (attitude) & bespreekbaar maken
probleem.
Therapieontrouw = geneesmiddelen niet innemen. Redenen:
Vergeten om in te nemen
Angst voor bijwerkingen
Leerdoelen 2.2
Uitleggen wat de endogene, persoonsgebonden gezondheidsdeterminant inhoudt
Uitleggen welke taken de verpleegkundige heeft bij de endogene, persoonsgebonden
gezondheidsdeterminant
Verwoorden hoe de verpleegkundige zelfmanagement kan bevorderen bij de
zorgvrager
Bij de endogene determinant gaat het om zowel fysiologische als psychische factoren die
zich in de mens afspelen en invloed hebben op de gezondheid. De endogene determinant
wordt onderverdeeld in genetische/erfelijke en verworven eigenschappen.
Genetische factoren: afwijkingen in de genen, chromosomen, multifactoriële
gezondheidsproblemen, aanleg voor gezondheidsproblemen > zit in DNA
Verworven eigenschappen: hoge bloeddruk (135/85), afwijking in immuunsysteem,
hoog cholesterolgehalte waarbij genetische en leefstijlfactoren een rol spelen,
, wisselende glucosespiegel, overgewicht en obesitas, psychische (on)gezondheid,
veroudering
Persoonsgebonden = het gaat hierbij om zowel fysiologische (door de natuur bepaald) als
psychische factoren die zich in de mens afspelen en invloed hebben op de gezondheid.
Endogene = genetisch, erfelijk en verworven eigenschappen. De endogene determinant
bepaalt de uiterlijke verschillen tussen mensen en speelt een rol bij intelligentie, aanleg en
persoonskenmerken.
1. Aangeboren (genetisch & erfelijk) > zit in het DNA
2. Verworven > komt door exogene factoren
Verschil tussen aangeboren en verworven determinanten; aangeboren zit in het DNA en
verworven is aangeleerd/komt van buiten af.
De rol van de VPK bij endogene gezondheidsdeterminanten.
VPK hebben de taak om:
Problemen signaleren
Noodzakelijke zorg bieden
Begeleiden in het accepteren en omgaan met hun beperking
Klachten en verergering voorkomen
Gezondheidsbevordering en het bevorderen van zelfmanagement van de patiënt zijn
belangrijke aanknopingspunten voor het optimaliseren van de gezondheid.
Nota Gezondheid dichtbij = geeft burgers meer verantwoordelijkheid voor en regie over hun
eigen gezondheid en leefstijl. Het beschrijft het belang van preventie en zelfmanagement.
Zelfmanagement (volgens V&VN):
Vermogen tot inpassen aandoening dagelijkse leven
Om kunnen gaan met klachten, symptomen leefstijlaanpassingen doen
Optimale kwaliteit van leven nastreven
Bijstellen van levensdoelen inzicht in aandoening & vaardigheden ontwikkelen
oplossen van eigen problemen
Eigen regie
Rollen VPK zelfmanagement:
Coach – ondersteunen bij wat iemand nog kan
Behandelaar – therapietrouw
Leraar – instructies en voorlichting geven
Poortwachter – helpen gezonde(re) keuzes te maken
Leerdoelen 2.3:
Uitleggen wat de stappen zijn van het model van gedragsverandering
Het belang noemen van het doorlopen van de stappen van het model van
gedragsverandering
Model van gedragsverandering: een stappenplan om te komen tot een verandering van de
intentie en het gezondheidsgedrag van de patiënt.
, 1. Contact leggen met de patiënt(engroep)
Hierin vermeldt je dat het belangrijk is dat de patiënt uitkomt voor zijn mening, wensen,
mogelijkheden en beperkingen.
Methode van risicoperceptie: het individuele risico dat mensen lopen te bespreken. Echter
kan selectieve waarneming (geen motivatie) en selectieve blootstelling (informatie niet
oppikken) risicoperceptie in de weg staan.
2. Veranderen van de gedragsdeterminant attitudes
Attitudeverandering: zich een kritische voorstelling maken van het gewenste gedrag, gedrag
evalueren in voor- en nadelen. Een onderdeel van de attitude is de kennis die de patiënt
heeft over het gezondheidsprobleem; een patiënt heeft altijd ideeën (+ of -)over de
consequenties van bepaald gedrag.
Attitudes kunnen worden veranderd door de aandacht op de specifieke voor- en nadelen te
richten; hierbij probeer je het positieve te versterken.
3. Veranderen van de gedragsdeterminant subjectieve normen en sociale invloed
Het zichtbaar maken van de sociale invloed en leren omgaan met de druk die anderen
uitoefenen. De patiënt moet zich gesteund voelen in het uitvoeren van het gewenste gedrag
en zich niet laten weerhouden door negatieve invloeden.
4. Veranderen van de gedragsdeterminant waargenomen gedragscontrole en
eigeneffectiviteit
Inschatting van de mogelijkheden om gewenst gedrag uit te voeren onder specifieke
omstandigheden en zo het zelfmanagement te verbeteren. De patiënt beschikt over
vaardigheden om het gedrag te kunnen uitvoeren én volhouden.
Eigeneffectiviteit = de inschatting die de patiënt maakt van zijn mogelijkheden om bepaald
gedrag te vertonen.
Waargenomen gedragscontrole = voorspeller van het gedrag, zowel op korte als lange
termijn. Van beide is een hoge mate nodig om de verandering vol te houden.
Het is belangrijk dat de patiënt ervan overtuigd is dat bepaalde vaardigheden hem
behulpzaam zullen zijn; alleen zo blijft hij gemotiveerd.
5. Gedragsverandering
Plannen van gedragsverandering, concrete stap om het zelfmanagement te verbeteren. Het
maken van een plan is de aanzet tot verandering in de intentie van de patiënt, en een
veranderde intentie is weer een stap richting het gewenste gedrag.
6. Gedragsbehoud
Hoogrisico situaties herkennen en met hoogrisico situaties leren omgaan om het
zelfmanagement te verbeteren. Stabiliseren van de gedragsverandering en volhouden.
Zelfmanagement van de patiënt bevorderen
Dus:
1. Contact leggen
Gezondheidsbevordering & preventie
Leerdoelen 2.1
Verwoorden wat de gezondheidsdeterminant leefstijl en gedrag inhoudt
Toelichten hoe leefstijlfactoren en gedragingen invloed hebben op de gezondheid
van de mens
Uitleggen welke taak de verpleegkundige heeft bij de gezondheidsdeterminant
leefstijl en gedrag
Model van Lalonde
Met dit model breng je het gezondheidsprobleem in kaart.
De gezondheidsdeterminant leefstijl/gedrag in het Health Concept van Lalonde betreft
allerlei gedragingen die een positieve of negatieve invloed hebben op de gezondheid en/of
op een gezondheidsprobleem. Het is voor de gezondheid en de aanpak van een
gezondheidsprobleem belangrijk om te bekijken welke gedragingen van invloed (kunnen)
zijn en alle relevante gedragingen te inventariseren.
Verpleegkundigen hebben een belangrijke taak met betrekking tot de
gezondheidsdeterminant leefstijl/gedrag. Veel leefstijlfactoren hebben invloed op de
gezondheid en kunnen leiden tot gezondheidsproblemen. Door een verandering in deze
leefstijlfactoren zijn verbetering en bevordering van de gezondheid van patiënten(groepen)
te verwachten.
Het is voor de gezondheid en aanpak van een probleem belangrijk om te bekijken welke
gedragingen van invloed zijn. Veel leefstijlfactoren hebben invloed op de gezondheid en
kunnen leiden tot gezondheidsproblemen, zoals roken, alcohol, te veel voeding of te weinig
beweging. Door een verandering in deze leefstijlfactoren is verbetering van de gezondheid te
verwachten.
,Overzicht:
Leefstijl/gedrag: dingen waar jij wel invloed op hebt > je kan iets aanpassen om ziekte
te voorkomen (slaap, gezond leven etc.)
Intern milieu/endogene: dingen waar jij geen invloed op hebt; het zit in je genen.
Genetisch & verworven factoren.
Extern milieu:
- Maatschappelijke omgeving > vrienden- / familiekring; leeft jouw omgeving
gezond, dan is er een grote kans dat jij dit ook doet.
- Fysieke omgeving > bv. de CO2-uitstoot in de buurt van een vliegveld,
snelweg, werken in een café waar gerookt wordt.
Medische zorg & preventie: hoe goed en hoeveel medische zorg is er in jouw
omgeving. NL heeft bv betere zorg dan Afrika.
Gezondheidsvaardigheden
Gezondheidsvaardigheden zijn vaardigheden die bepalen of mensen hun ‘weg kunnen
vinden’ in de gezondheidszorg. Het wordt ingezet om informatie te verkrijgen over
gezondheid.
Ook is het hierbij belangrijk dat mensen (de patiënt) de informatie begrijpt.
Gezondheidsvaardigheden bepalen hoe mensen de eigen gezondheid beoordelen. Mensen
met weinig vaardigheden ervaren hun gezondheid als minder goed. Daarnaast hebben ze
minder zelfmanagementvaardigheden.
Aanpak als VPK:
Het taalgebruik eenvoudig houden
Coaching rondom het zelfmanagement van de patiënt concreet houden
Teach-back
Letten op: geringe kennis, negatieve houding (attitude) & bespreekbaar maken
probleem.
Therapieontrouw = geneesmiddelen niet innemen. Redenen:
Vergeten om in te nemen
Angst voor bijwerkingen
Leerdoelen 2.2
Uitleggen wat de endogene, persoonsgebonden gezondheidsdeterminant inhoudt
Uitleggen welke taken de verpleegkundige heeft bij de endogene, persoonsgebonden
gezondheidsdeterminant
Verwoorden hoe de verpleegkundige zelfmanagement kan bevorderen bij de
zorgvrager
Bij de endogene determinant gaat het om zowel fysiologische als psychische factoren die
zich in de mens afspelen en invloed hebben op de gezondheid. De endogene determinant
wordt onderverdeeld in genetische/erfelijke en verworven eigenschappen.
Genetische factoren: afwijkingen in de genen, chromosomen, multifactoriële
gezondheidsproblemen, aanleg voor gezondheidsproblemen > zit in DNA
Verworven eigenschappen: hoge bloeddruk (135/85), afwijking in immuunsysteem,
hoog cholesterolgehalte waarbij genetische en leefstijlfactoren een rol spelen,
, wisselende glucosespiegel, overgewicht en obesitas, psychische (on)gezondheid,
veroudering
Persoonsgebonden = het gaat hierbij om zowel fysiologische (door de natuur bepaald) als
psychische factoren die zich in de mens afspelen en invloed hebben op de gezondheid.
Endogene = genetisch, erfelijk en verworven eigenschappen. De endogene determinant
bepaalt de uiterlijke verschillen tussen mensen en speelt een rol bij intelligentie, aanleg en
persoonskenmerken.
1. Aangeboren (genetisch & erfelijk) > zit in het DNA
2. Verworven > komt door exogene factoren
Verschil tussen aangeboren en verworven determinanten; aangeboren zit in het DNA en
verworven is aangeleerd/komt van buiten af.
De rol van de VPK bij endogene gezondheidsdeterminanten.
VPK hebben de taak om:
Problemen signaleren
Noodzakelijke zorg bieden
Begeleiden in het accepteren en omgaan met hun beperking
Klachten en verergering voorkomen
Gezondheidsbevordering en het bevorderen van zelfmanagement van de patiënt zijn
belangrijke aanknopingspunten voor het optimaliseren van de gezondheid.
Nota Gezondheid dichtbij = geeft burgers meer verantwoordelijkheid voor en regie over hun
eigen gezondheid en leefstijl. Het beschrijft het belang van preventie en zelfmanagement.
Zelfmanagement (volgens V&VN):
Vermogen tot inpassen aandoening dagelijkse leven
Om kunnen gaan met klachten, symptomen leefstijlaanpassingen doen
Optimale kwaliteit van leven nastreven
Bijstellen van levensdoelen inzicht in aandoening & vaardigheden ontwikkelen
oplossen van eigen problemen
Eigen regie
Rollen VPK zelfmanagement:
Coach – ondersteunen bij wat iemand nog kan
Behandelaar – therapietrouw
Leraar – instructies en voorlichting geven
Poortwachter – helpen gezonde(re) keuzes te maken
Leerdoelen 2.3:
Uitleggen wat de stappen zijn van het model van gedragsverandering
Het belang noemen van het doorlopen van de stappen van het model van
gedragsverandering
Model van gedragsverandering: een stappenplan om te komen tot een verandering van de
intentie en het gezondheidsgedrag van de patiënt.
, 1. Contact leggen met de patiënt(engroep)
Hierin vermeldt je dat het belangrijk is dat de patiënt uitkomt voor zijn mening, wensen,
mogelijkheden en beperkingen.
Methode van risicoperceptie: het individuele risico dat mensen lopen te bespreken. Echter
kan selectieve waarneming (geen motivatie) en selectieve blootstelling (informatie niet
oppikken) risicoperceptie in de weg staan.
2. Veranderen van de gedragsdeterminant attitudes
Attitudeverandering: zich een kritische voorstelling maken van het gewenste gedrag, gedrag
evalueren in voor- en nadelen. Een onderdeel van de attitude is de kennis die de patiënt
heeft over het gezondheidsprobleem; een patiënt heeft altijd ideeën (+ of -)over de
consequenties van bepaald gedrag.
Attitudes kunnen worden veranderd door de aandacht op de specifieke voor- en nadelen te
richten; hierbij probeer je het positieve te versterken.
3. Veranderen van de gedragsdeterminant subjectieve normen en sociale invloed
Het zichtbaar maken van de sociale invloed en leren omgaan met de druk die anderen
uitoefenen. De patiënt moet zich gesteund voelen in het uitvoeren van het gewenste gedrag
en zich niet laten weerhouden door negatieve invloeden.
4. Veranderen van de gedragsdeterminant waargenomen gedragscontrole en
eigeneffectiviteit
Inschatting van de mogelijkheden om gewenst gedrag uit te voeren onder specifieke
omstandigheden en zo het zelfmanagement te verbeteren. De patiënt beschikt over
vaardigheden om het gedrag te kunnen uitvoeren én volhouden.
Eigeneffectiviteit = de inschatting die de patiënt maakt van zijn mogelijkheden om bepaald
gedrag te vertonen.
Waargenomen gedragscontrole = voorspeller van het gedrag, zowel op korte als lange
termijn. Van beide is een hoge mate nodig om de verandering vol te houden.
Het is belangrijk dat de patiënt ervan overtuigd is dat bepaalde vaardigheden hem
behulpzaam zullen zijn; alleen zo blijft hij gemotiveerd.
5. Gedragsverandering
Plannen van gedragsverandering, concrete stap om het zelfmanagement te verbeteren. Het
maken van een plan is de aanzet tot verandering in de intentie van de patiënt, en een
veranderde intentie is weer een stap richting het gewenste gedrag.
6. Gedragsbehoud
Hoogrisico situaties herkennen en met hoogrisico situaties leren omgaan om het
zelfmanagement te verbeteren. Stabiliseren van de gedragsverandering en volhouden.
Zelfmanagement van de patiënt bevorderen
Dus:
1. Contact leggen
