Verdieping formeel strafrecht wg 12 Cassatieberoep

Werkgroep 12 Cassatieberoep
Literatuur
HR 7 juni 2016, NJ 2016/430.
C. Cleiren & J. ten Voorde, ‘What’s in a name?’, Strafblad 2018/3.
J. Ouwerkerk, ‘Selectie in strafzaken: Begrenzing door Europeanisering?’, Delikt & Delinkwent
2019/36.
M. Borgers, ‘Straatsburgse jurisprudentie en Nederlandse cassatierechtspraak’, Nederlands
Juristenblad 2020/1719 (zie week 5, werkgroep 7).
F. Kristen & E. Sikkema, ‘Naar een prejudiciële procedure in het strafrecht’, Strafblad 2017/59.

Algemeen
De Hoge Raad is cassatierechter. De Hoge Raad gaat na of de feitenrechter het recht juist heeft
toegepast en of deze de regels volgens de procedure heeft gevolgd. Op grond van art. 78 lid 1 RO,
kan een partij of de Procureur-Generaal bij de Hoge Raad (in het belang der wet) in cassatie gaan
tegen handelingen, arresten, vonnissen en beschikkingen van de gerechtshoven en rechtbanken. Een
partij of verdachte kan in cassatie gaan wanneer hij van mening is dat het gerechtshof een fout heeft
gemaakt in zijn rechtszaak. Bijvoorbeeld wanneer een regel verkeerd is uitgelegd of toegepast door
het gerechtshof of wanneer er geen hoor en wederhoor is toegepast. Het belang van cassatie is in
feite om fouten te herstellen waarbij in eerste instantie de partij of verdachte belang bij heeft. Maar
eigenlijk is het belang van cassatie breder dan dat. Het houdt voornamelijk in het bewaken van de
rechtseenheid en de rechtsontwikkeling. Het recht ontwikkelt zich continu en er zijn steeds weer
nieuwe situaties en omstandigheden waarvoor het recht geen hapklare oplossingen biedt of er
ontstaan nieuwe inzichten. De Hoge Raad kan in deze situaties richting geven aan hoe we als
samenleving met zo’n nieuwe situatie moeten omgaan als de wetgever dat niet expliciet heeft
gedaan. Niet iedere zaak leent zich voor cassatie. In dat geval verklaart de HR de zaak niet-
ontvankelijk of verwerpt hij het beroep met een korte standaardmotivering. Bijvoorbeeld als in het
assatieverzoek nieuwe feiten worden opgevoerd of wanneer het gerechtshof de uitspraak voldoende
begrijpelijk heeft uitgelegd. Wanneer een zaak zich wel leent voor cassatie kan de HR een zaak zelf
afdoen, niet ontvankelijk verklaren, een uitspraak vernietigen wegen schending of vormverzuim of de
zaak terugverwijzen naar het hof of de rechtbank.

Cleiren & J. ten Voorde, ‘What’s in a name?’, Strafblad 2018/3
Overzichtsarresten kenmerken zich niet alleen door het formuleren van een nieuwe rechtsregel. Het
kan bv gaan om het realiseren van helderheid over een bepaald strafrechtelijk onderwerp of het
formuleren van een nieuw criterium of de HR herhaalt juist een criterium dat al in een eerder
overzichtsarrest is geformuleerd. Wat wordt bereikt met overzichtsarresten? Zij bewaken de
rechtseenheid en zorgen ook voor de rechtsvorming. Overzichtsarresten bieden de feitenrechter een
goed hulpmiddel bij de interpretatie van wetgeving, verdragsrecht en rechtspraak. De indirecte
bijdrage ziet op de andere twee machten uit de trias politica. De HR daagt de wetgevende macht
vaak uit tot het ondernemen van actie en geeft het de uitvoerende macht handvatten.
Overzichtsarresten kennen verschillende vormen. De meest gebruikte vorm is een voorafgaande
beschouwing. Hierbij begint het arrest met een inleiding die gaat over het onderwerp van cassatie.
Ten tweede kan het overzicht onder de kop van de beoordeling van het middel staan. Een derde
vorm is de beschouwing na de beoordeling van het middel. De manier van invulling van deze arresten
zijn niet altijd hetzelfde. Sommigen hebben een leerstellig karakter en anderen juist een didactisch
karakter, soms een combinatie. Met deze wijze neemt de HR een hiërarchische positie in tov de
lagere rechters. Met name de overzichtsarresten met een didactisch karakter dragen bij aan een