Bestuurlijke kaart
Doel
– De begrippen overheid, politiek, beleid en openbaar bestuur uitleggen en hun onderlinge verhouding
duiden;
– Modellen van politiek en beleid beschrijven, uitleggen en toepassen om actuele politiek-bestuurlijke
situaties te beschrijven en analyseren;
– De kenmerken van Nederland als democratische rechtsstaat, constitutionele democratie en
gedecentraliseerde eenheidsstaat beschrijven en aan de hand van die kenmerken actuele politiek-
bestuurlijk situaties beschrijven en analyseren;
– De inrichting van het openbaar bestuur in Nederland op drie niveaus beschrijven en uitleggen en de
rol van de verschillende actoren daarbinnen uitleggen;
– Het openbaar bestuur in Nederland plaatsen in een internationale politiek-bestuurlijke context, met
name in de Europese Unie;
– Een eigen standpunt en positie bepalen in actuele politiek-bestuurlijke vraagstukken.
Planning
,Les 1:
Politiek
1. Politiek en overheid (DEFINITIE DIE WORDT GEBRUIKT TIJDENS DE MINOR)
– Een situatie waarbij de overheid betrokken is of zou moeten zijn (Deth en Vis). Denk
hierbij aan de zwarte piet discussie. De overheid doet laat de discussie aan de
bevolking. Bij deze definitie is de overheid (nog) niet betrokken.
– Het overheidsbeleid, alsmede de totstandkoming en effecten ervan (Hooferwerf).
Denk hierbij aan stikstof. Bij deze definitie is de overheid wel betrokken.
Overheid is de probleemoplosser, waarbij het probleem een ongewenste situatie is die
onwenselijk is en die veranderbaar is. Een politiekprobleem is een probleem waarbij de
overheid bij is betrokken.
2. Politiek en het verdelingsvraagstuk
De verdeling van waarden en beschikbare middelen. De waarden zijn dingen wat mensen
belangrijk vinden (stoffelijk en rechten).
– Wie krijgt wat, wanneer en hoe? (Lasswell)
– De gezaghebbende toedeling van waarden voor een samenleving (Easton)
Het gaat hierbij aan op macro (landelijk)/meso- (provinciaal)/microniveau (persoonlijk). Het
gaat over besluiten over het verdelen van de beschikbare middelen.
3. Politiek en collectieve (samen)-actieproblemen
– Eigenbelang individu. A botst met eigenbelang B. Doormiddel van samenwerken zijn
beide beter af.
– Collectieve actie problemen doen zich bij
o Vrij toegankelijke goederen (bijvoorbeeld afval op het strand)
o Publieke/collectieve goederen: ondeelbaar en niet-uitsluitbaar. Er is geen
prikkel voor individu om bij te dragen aan totstandkoming → free-riders.
Tragedy of the commons
Optimizing fort the self in the short term isn’t optimal for anyone in the long term. Whats
good for all of us is good for each of us. Algemeen belang (lange termijn) tegen het eigen
belang (korte termijn), dus samenwerking van belang.
Prisoners’ dilemma
Op elkaar vertrouwen als er geen afspraken zijn gemaakt, maar de mens kiest vaak zekere
voor onzekere voor zichzelf. Als dit niet wordt gedaan is het altijd negatiever. Er zijn vaak vier
scenario’s. Samenwerking is essentieel.
Hoe samenwerking dwingen/ problemen oplossen?
- Dwang (bijvoorbeeld belastingplicht, we betalen allemaal mee aan de infrastructuur,
etc.) (juridische invalshoek)
- Ontmoedigen van free riden (economische invalshoek) > kosten/baten analyse.
Bijvoorbeeld boetes voor illegaal dumpen van afval of vergunningen voor emissie van
verontreinigende stoffen).
- Moraal: vrijwillige samenwerking, bijvoorbeeld iemand koopt een treinkaartje omdat
hij vindt dat het asociaal is dat niet te doen (je kunt ook denken: hij rijdt toch, of ik
betaal of niet). Je gooit je afval in de prullenbak om dat het asociaal is om dat niet te
doen.
Praktijk: staatsinterventie (overheid stimuleerd) is de enige oplossing omdat je dan iedereen
kunt verplichten mee te doen aan de samenwerking.
Conclusie politiek
, Er kan geen juiste/ beste definitie van politiek. Je kunt politiek bedrijven op verschillende niveaus
(afhankelijk van de definitie die je hanteert). Overheidsbeleid is het geheel van regels waarbij de
samenleving is een bepaalde richting wordt gestuurd (bijvoorbeeld= beleid over roken. Hierbij wordt
de samenleving gestuurd. De mening van het rijk staat boven de mening van het individu).
Betrokken overheid → besluitvorming → beleid → samenleving inrichting.
Beleid
Overheidsbeleid is het geheel van regels (soortplan) waarmee een politieke overheid de samenleving in de ene
of de andere richting probeert te sturen. Beleid is de Inzet van middelen in een bepaalde tijdsvolgorde om een
bepaald doel te bereiken (Beleid = resultaat van politieke besluitvorming).
Modellen van politieke besluitvorming:
– Systeemmodel
– Barrièremodel
Modellen
Een model is een voorstelling van de realiteit. De realiteit is het idee van realiteit ook wel de weergave
van dat idee van de realiteit. Een model helpt de werkelijkheid te begrijpen. Een werkelijkheid kunnen
ook verschillende modellen zijn.
Systeemmodel (Easton)
Het politieke systeem kan slechts overleven als burgers het systeem steunen (specifieke en
diffuse steun).
Het systeemmodel bestaat uit vier fasen:
1. Invoer/input
Eisen en wensen vanuit samenleving (er is vaak sprake van een onwenselijke situatie).
Poortwachters kennen de prioriteiten toe. Deze poortwachters brengen de problemen
onder de aandacht. Denk hierbij aan:
– Politieke partijen
– Massamedia
– Pressiegroepen (brengen druk op de politieke besluitvorming)
Doel= politieke agenda
2. Omzetting/Conversie
Subfase 1: Agendavorming
– Wanneer komt iets op de politieke agenda?
◦ Als situatie als ongewenst wordt ervaren door een groot aantal mensen.
, ◦ Als de negatief beoordeelde situatie hevige emoties oproept of vaak
voorkomt.
◦ Als de situatie als veranderbaar/oplosbaar beschouwd wordt.
◦ Als de eisen langs de poortwachters komen.
◦ Als er voldoende ruimte is op de politieke agenda
Subfase 2: Beleidsvoorbereiding
– Adviezen opstellen over het te voeren beleid
– Er worden soms ook alternatieven opgesteld. Er worden afweging maken
Subfase 3: Beleidsbepaling
– Het nemen van beslissingen over de inhoud van het te voeren beleid
3. Uitvoer
Er wordt een nieuwe wet/verordening gemaakt. Vaak is er een controlerend orgaan
(inspecteur).
4. Terugkoppeling/feedback
Er wordt een evaluatie van het beleid gemaakt. Dit door reacties van de samenleving op
politieke besluiten. Het kan leiden tot nieuwe inleiding. Denk aan het rookverbod:
2011: Kritiek kleine cafés zonder personeel > uitzondering
2014: Uitzondering kleine cafés vervalt weer n.a.v. uitspraak Hoge Raad*.
2019: Rookruimtes niet langer toegestaan in horeca n.a.v. uitspraak Hoge Raad*.
Het systeemmodel en de omgevingsfactoren
Van invloed op de fasen van het systeemmodel is de omgeving van het politieke systeem:
◦ Demografisch
◦ Ecologisch
◦ Cultureel Kenmerken van de eigen
◦ Technologisch samenleving
◦ Sociale aspecten
◦ Relaties met andere landen
Deze factoren kunnen de mogelijkheden beperken of verruimen.
Modellen van politiekbeleid
De beleidscyclus (Hoogerwerf)
Agenda-
vorming
Beleids- Beleids-
evaluati voorberei
e ding
Beleids-
Besluit-
uitvoeri
vorming
ng
Het Barrièremodel (Bachrach en Baratz)
Welke hindernissen moeten genomen worden om te bereiken dat de overheid maatregelen neemt om
een bepaald probleem op te lossen?
Doel
– De begrippen overheid, politiek, beleid en openbaar bestuur uitleggen en hun onderlinge verhouding
duiden;
– Modellen van politiek en beleid beschrijven, uitleggen en toepassen om actuele politiek-bestuurlijke
situaties te beschrijven en analyseren;
– De kenmerken van Nederland als democratische rechtsstaat, constitutionele democratie en
gedecentraliseerde eenheidsstaat beschrijven en aan de hand van die kenmerken actuele politiek-
bestuurlijk situaties beschrijven en analyseren;
– De inrichting van het openbaar bestuur in Nederland op drie niveaus beschrijven en uitleggen en de
rol van de verschillende actoren daarbinnen uitleggen;
– Het openbaar bestuur in Nederland plaatsen in een internationale politiek-bestuurlijke context, met
name in de Europese Unie;
– Een eigen standpunt en positie bepalen in actuele politiek-bestuurlijke vraagstukken.
Planning
,Les 1:
Politiek
1. Politiek en overheid (DEFINITIE DIE WORDT GEBRUIKT TIJDENS DE MINOR)
– Een situatie waarbij de overheid betrokken is of zou moeten zijn (Deth en Vis). Denk
hierbij aan de zwarte piet discussie. De overheid doet laat de discussie aan de
bevolking. Bij deze definitie is de overheid (nog) niet betrokken.
– Het overheidsbeleid, alsmede de totstandkoming en effecten ervan (Hooferwerf).
Denk hierbij aan stikstof. Bij deze definitie is de overheid wel betrokken.
Overheid is de probleemoplosser, waarbij het probleem een ongewenste situatie is die
onwenselijk is en die veranderbaar is. Een politiekprobleem is een probleem waarbij de
overheid bij is betrokken.
2. Politiek en het verdelingsvraagstuk
De verdeling van waarden en beschikbare middelen. De waarden zijn dingen wat mensen
belangrijk vinden (stoffelijk en rechten).
– Wie krijgt wat, wanneer en hoe? (Lasswell)
– De gezaghebbende toedeling van waarden voor een samenleving (Easton)
Het gaat hierbij aan op macro (landelijk)/meso- (provinciaal)/microniveau (persoonlijk). Het
gaat over besluiten over het verdelen van de beschikbare middelen.
3. Politiek en collectieve (samen)-actieproblemen
– Eigenbelang individu. A botst met eigenbelang B. Doormiddel van samenwerken zijn
beide beter af.
– Collectieve actie problemen doen zich bij
o Vrij toegankelijke goederen (bijvoorbeeld afval op het strand)
o Publieke/collectieve goederen: ondeelbaar en niet-uitsluitbaar. Er is geen
prikkel voor individu om bij te dragen aan totstandkoming → free-riders.
Tragedy of the commons
Optimizing fort the self in the short term isn’t optimal for anyone in the long term. Whats
good for all of us is good for each of us. Algemeen belang (lange termijn) tegen het eigen
belang (korte termijn), dus samenwerking van belang.
Prisoners’ dilemma
Op elkaar vertrouwen als er geen afspraken zijn gemaakt, maar de mens kiest vaak zekere
voor onzekere voor zichzelf. Als dit niet wordt gedaan is het altijd negatiever. Er zijn vaak vier
scenario’s. Samenwerking is essentieel.
Hoe samenwerking dwingen/ problemen oplossen?
- Dwang (bijvoorbeeld belastingplicht, we betalen allemaal mee aan de infrastructuur,
etc.) (juridische invalshoek)
- Ontmoedigen van free riden (economische invalshoek) > kosten/baten analyse.
Bijvoorbeeld boetes voor illegaal dumpen van afval of vergunningen voor emissie van
verontreinigende stoffen).
- Moraal: vrijwillige samenwerking, bijvoorbeeld iemand koopt een treinkaartje omdat
hij vindt dat het asociaal is dat niet te doen (je kunt ook denken: hij rijdt toch, of ik
betaal of niet). Je gooit je afval in de prullenbak om dat het asociaal is om dat niet te
doen.
Praktijk: staatsinterventie (overheid stimuleerd) is de enige oplossing omdat je dan iedereen
kunt verplichten mee te doen aan de samenwerking.
Conclusie politiek
, Er kan geen juiste/ beste definitie van politiek. Je kunt politiek bedrijven op verschillende niveaus
(afhankelijk van de definitie die je hanteert). Overheidsbeleid is het geheel van regels waarbij de
samenleving is een bepaalde richting wordt gestuurd (bijvoorbeeld= beleid over roken. Hierbij wordt
de samenleving gestuurd. De mening van het rijk staat boven de mening van het individu).
Betrokken overheid → besluitvorming → beleid → samenleving inrichting.
Beleid
Overheidsbeleid is het geheel van regels (soortplan) waarmee een politieke overheid de samenleving in de ene
of de andere richting probeert te sturen. Beleid is de Inzet van middelen in een bepaalde tijdsvolgorde om een
bepaald doel te bereiken (Beleid = resultaat van politieke besluitvorming).
Modellen van politieke besluitvorming:
– Systeemmodel
– Barrièremodel
Modellen
Een model is een voorstelling van de realiteit. De realiteit is het idee van realiteit ook wel de weergave
van dat idee van de realiteit. Een model helpt de werkelijkheid te begrijpen. Een werkelijkheid kunnen
ook verschillende modellen zijn.
Systeemmodel (Easton)
Het politieke systeem kan slechts overleven als burgers het systeem steunen (specifieke en
diffuse steun).
Het systeemmodel bestaat uit vier fasen:
1. Invoer/input
Eisen en wensen vanuit samenleving (er is vaak sprake van een onwenselijke situatie).
Poortwachters kennen de prioriteiten toe. Deze poortwachters brengen de problemen
onder de aandacht. Denk hierbij aan:
– Politieke partijen
– Massamedia
– Pressiegroepen (brengen druk op de politieke besluitvorming)
Doel= politieke agenda
2. Omzetting/Conversie
Subfase 1: Agendavorming
– Wanneer komt iets op de politieke agenda?
◦ Als situatie als ongewenst wordt ervaren door een groot aantal mensen.
, ◦ Als de negatief beoordeelde situatie hevige emoties oproept of vaak
voorkomt.
◦ Als de situatie als veranderbaar/oplosbaar beschouwd wordt.
◦ Als de eisen langs de poortwachters komen.
◦ Als er voldoende ruimte is op de politieke agenda
Subfase 2: Beleidsvoorbereiding
– Adviezen opstellen over het te voeren beleid
– Er worden soms ook alternatieven opgesteld. Er worden afweging maken
Subfase 3: Beleidsbepaling
– Het nemen van beslissingen over de inhoud van het te voeren beleid
3. Uitvoer
Er wordt een nieuwe wet/verordening gemaakt. Vaak is er een controlerend orgaan
(inspecteur).
4. Terugkoppeling/feedback
Er wordt een evaluatie van het beleid gemaakt. Dit door reacties van de samenleving op
politieke besluiten. Het kan leiden tot nieuwe inleiding. Denk aan het rookverbod:
2011: Kritiek kleine cafés zonder personeel > uitzondering
2014: Uitzondering kleine cafés vervalt weer n.a.v. uitspraak Hoge Raad*.
2019: Rookruimtes niet langer toegestaan in horeca n.a.v. uitspraak Hoge Raad*.
Het systeemmodel en de omgevingsfactoren
Van invloed op de fasen van het systeemmodel is de omgeving van het politieke systeem:
◦ Demografisch
◦ Ecologisch
◦ Cultureel Kenmerken van de eigen
◦ Technologisch samenleving
◦ Sociale aspecten
◦ Relaties met andere landen
Deze factoren kunnen de mogelijkheden beperken of verruimen.
Modellen van politiekbeleid
De beleidscyclus (Hoogerwerf)
Agenda-
vorming
Beleids- Beleids-
evaluati voorberei
e ding
Beleids-
Besluit-
uitvoeri
vorming
ng
Het Barrièremodel (Bachrach en Baratz)
Welke hindernissen moeten genomen worden om te bereiken dat de overheid maatregelen neemt om
een bepaald probleem op te lossen?
