SOCIOLOGIE: DE SAMENLEVING LES 4 – MACHT, STRATIFICATIES, SOCIALE
MOBILITEIT EN ONGELIJKHEID
BOEK P37-77
1. Macht
Macht is volgens socioloog Max Weber:
= Het vermogen van personen of groepen om andere personen, groepen of zaken de wil op te leggen,
eventueel tegen de wensen of belangen van die anderen in
- Komt er op neer dat we van macht spreken wanneer je de mogelijkheid hebt iemand anders zijn
gedrag te beïnvloeden en hem kunt laten doen wat jij wilt, eventueel tegen zijn wil in
- Hoeft niet negatief te zijn, is vaker positief dan negatief
- Verschillende gradaties van macht > dictatuur (geweld) en democratie (overleg/lobbyen stemmen)
- Onderscheidt zich van gezag doordat gezag gelegitimeerd is
We spreken dus van macht wanneer er een vermogen is om het gedrag van anderen met (behulp van
sancties of beloningen) te beïnvloeden
Machtsmeerdere en machtsmindere
Enkel van macht spreken wanneer er een machtsmeerdere en machtsmindere aanwezig is
Machtsmeerdere Iemand die het gedrag van de andere beïnvloedt en zijn wil oplegt
Machtsmindere Persoon van wie gedrag wordt beïnvloedt
- Macht wordt dagelijks beïnvloed door vb: je ouders, docenten, werkgever, overheid, artsen,…
- Overal in je omgeving aanwezig
- Rollen staan niet vast (vb: docent is machtsmeerdere over de studenten, maar het gedrag van de
docent wordt bepaald door zijn werkgever)
Macht in groepen
- Macht is niet alleen een interactie tussen individuen
- Collectieve vorm van macht
- Vaak invloedrijker dan individu
o Hoe groter de organisaties zijn, hoe meer macht ze kunnen uitoefenen
o Klimaatmars, witte mars (= 1 van grootste massaovereenkomsten van België)
- Kan impact hebben op persoonlijk functioneren
- Beïnvloed gedrag met of zonder jouw instemming
o Vb: kerkgenootschap (invloed partnerkeuze, reproductie,…)
Georganiseerde macht
- Door de overheid
o Veel macht en bepaalt wat de burgers wel en niet mogen doen
- Overheid bemoeit zich actief met gezondheid van de burgers
o Klinkt positief maar kan de individuele vrijheden beperken en zelfs je privacy schenden
Waarom wordt macht van anderen geaccepteerd? (5)
Gelegitimeerde macht - Macht vanuit de wet
- De behandelaar mag een patiënt verplicht, soms tegen zijn wil, op laten
nemen omdat dit van de wet mag
Vb: politie, gedwongen opname
Beloningsmacht - Veelgebruikte macht
- Beloning acceptatie macht
- De persoon in kwestie accepteert de macht van de leidinggevende omdat hij
er een beloning mee krijgt
Vb: financiële beloning werkgever (docent)
, Bestraffingsmacht - Vermogen om iemand te straffen
- = Tegenovergestelde van beloningsmacht
Vb: ontslag
Expertmacht - Macht over een bepaald onderwerp omwille van deskundigheid
Vb: experts die coronamaatregelen opleggen (uitzonderingsmacht)
Referentiemacht - Macht gebaseerd op emoties (bewondering/waardering persoonskenmerken)
Vb: veel mensen maken politieke keuze adhv charisma van politieke leiders
- Vorm van macht wordt vaak op de werkvloer meegemaakt
Vb: medewerker heeft veel invloed op zijn collega’s vanwege zijn charisma en
beïnvloedt daarmee het gedrag van anderen
Machtsmiddelen (2)
Positie gebonden - Fysieke middelen
Vb: geweld, opsluiting
- Economische middelen = boete, IFG economische geweld,…
- Informatie middelen = verstrekken of onthouden van informatie
Persoonsgebonden - Expertise
Vb: iemand wel of niet ondersteunen met kennis en deskundigheid
Vb: verzekering, lening,…
- Relationele middelen = iemand negeren (op bepaalde manier gaan gedragen
om gedrag uit te lokken)
Grote verschillen naar impact toe!
Machtsuitoefening (3)
Macht wordt toegepast in verschillende vormen (= machtsuitoefening)
Dwang - Beïnvloeding tegen eigen wil, zonder instemming
Vb: justitiële maatregelen gedwongen uithuisplaatsing IFG, gevangenis, therapie,…
- Dwang kan samen gaan met sancties
- Als je je niet houdt aan de voorwaarden, wordt je gesanctioneerd
- De machtsmeerdere straft de machtsmindere
Vb: dreigen met straf (voorwaarden)
Gezag - Macht van de machtsmeerdere wordt aanvaard
- Overeenstemming tussen beide partijen
- Effectief want machtsmindere stelt zich open om gedrag te laten beïnvloeden
Vb: cliënt stelt zich open voor (gezag)hulpverlening
Manipulatie - Gedrag wordt beïnvloedt zonder machtsmindere het door heeft
- Doel = machtsmindere beïnvloeden en gedrag veranderen
- Angst als motor tot macht
- Schadelijk en doelbewust misleidend voor machtsmindere
- Vaak gebruikt politiek instrument dat kan leiden tot sociale onrust
- Onethisch
Machtsmisbruik en machtsverdeling
Machtsmisbruik - Macht opzettelijk verkeerd en buitenproportioneel ingezet
Vb: toeslagenaffaire Nederland
- Macht overheid moet proportioneel, doelmatig, maatschappelijk belang dienen
- Regels en wetten moeten misbruik voorkomen! Uitvoerende macht kan blind
worden voor de negatieve effecten van macht
Machtsverdeling - Niet gelijk verdeeld in samenleving: ervaring, kennis, financieel vermogen
- Hoger opgeleide doorgaans meer inkomen dan laagopgeleide
- Machtsverdeling zorgt voor sociale ongelijkheid
- Macht en sociaal werk afhankelijkheid sociaal werker
MOBILITEIT EN ONGELIJKHEID
BOEK P37-77
1. Macht
Macht is volgens socioloog Max Weber:
= Het vermogen van personen of groepen om andere personen, groepen of zaken de wil op te leggen,
eventueel tegen de wensen of belangen van die anderen in
- Komt er op neer dat we van macht spreken wanneer je de mogelijkheid hebt iemand anders zijn
gedrag te beïnvloeden en hem kunt laten doen wat jij wilt, eventueel tegen zijn wil in
- Hoeft niet negatief te zijn, is vaker positief dan negatief
- Verschillende gradaties van macht > dictatuur (geweld) en democratie (overleg/lobbyen stemmen)
- Onderscheidt zich van gezag doordat gezag gelegitimeerd is
We spreken dus van macht wanneer er een vermogen is om het gedrag van anderen met (behulp van
sancties of beloningen) te beïnvloeden
Machtsmeerdere en machtsmindere
Enkel van macht spreken wanneer er een machtsmeerdere en machtsmindere aanwezig is
Machtsmeerdere Iemand die het gedrag van de andere beïnvloedt en zijn wil oplegt
Machtsmindere Persoon van wie gedrag wordt beïnvloedt
- Macht wordt dagelijks beïnvloed door vb: je ouders, docenten, werkgever, overheid, artsen,…
- Overal in je omgeving aanwezig
- Rollen staan niet vast (vb: docent is machtsmeerdere over de studenten, maar het gedrag van de
docent wordt bepaald door zijn werkgever)
Macht in groepen
- Macht is niet alleen een interactie tussen individuen
- Collectieve vorm van macht
- Vaak invloedrijker dan individu
o Hoe groter de organisaties zijn, hoe meer macht ze kunnen uitoefenen
o Klimaatmars, witte mars (= 1 van grootste massaovereenkomsten van België)
- Kan impact hebben op persoonlijk functioneren
- Beïnvloed gedrag met of zonder jouw instemming
o Vb: kerkgenootschap (invloed partnerkeuze, reproductie,…)
Georganiseerde macht
- Door de overheid
o Veel macht en bepaalt wat de burgers wel en niet mogen doen
- Overheid bemoeit zich actief met gezondheid van de burgers
o Klinkt positief maar kan de individuele vrijheden beperken en zelfs je privacy schenden
Waarom wordt macht van anderen geaccepteerd? (5)
Gelegitimeerde macht - Macht vanuit de wet
- De behandelaar mag een patiënt verplicht, soms tegen zijn wil, op laten
nemen omdat dit van de wet mag
Vb: politie, gedwongen opname
Beloningsmacht - Veelgebruikte macht
- Beloning acceptatie macht
- De persoon in kwestie accepteert de macht van de leidinggevende omdat hij
er een beloning mee krijgt
Vb: financiële beloning werkgever (docent)
, Bestraffingsmacht - Vermogen om iemand te straffen
- = Tegenovergestelde van beloningsmacht
Vb: ontslag
Expertmacht - Macht over een bepaald onderwerp omwille van deskundigheid
Vb: experts die coronamaatregelen opleggen (uitzonderingsmacht)
Referentiemacht - Macht gebaseerd op emoties (bewondering/waardering persoonskenmerken)
Vb: veel mensen maken politieke keuze adhv charisma van politieke leiders
- Vorm van macht wordt vaak op de werkvloer meegemaakt
Vb: medewerker heeft veel invloed op zijn collega’s vanwege zijn charisma en
beïnvloedt daarmee het gedrag van anderen
Machtsmiddelen (2)
Positie gebonden - Fysieke middelen
Vb: geweld, opsluiting
- Economische middelen = boete, IFG economische geweld,…
- Informatie middelen = verstrekken of onthouden van informatie
Persoonsgebonden - Expertise
Vb: iemand wel of niet ondersteunen met kennis en deskundigheid
Vb: verzekering, lening,…
- Relationele middelen = iemand negeren (op bepaalde manier gaan gedragen
om gedrag uit te lokken)
Grote verschillen naar impact toe!
Machtsuitoefening (3)
Macht wordt toegepast in verschillende vormen (= machtsuitoefening)
Dwang - Beïnvloeding tegen eigen wil, zonder instemming
Vb: justitiële maatregelen gedwongen uithuisplaatsing IFG, gevangenis, therapie,…
- Dwang kan samen gaan met sancties
- Als je je niet houdt aan de voorwaarden, wordt je gesanctioneerd
- De machtsmeerdere straft de machtsmindere
Vb: dreigen met straf (voorwaarden)
Gezag - Macht van de machtsmeerdere wordt aanvaard
- Overeenstemming tussen beide partijen
- Effectief want machtsmindere stelt zich open om gedrag te laten beïnvloeden
Vb: cliënt stelt zich open voor (gezag)hulpverlening
Manipulatie - Gedrag wordt beïnvloedt zonder machtsmindere het door heeft
- Doel = machtsmindere beïnvloeden en gedrag veranderen
- Angst als motor tot macht
- Schadelijk en doelbewust misleidend voor machtsmindere
- Vaak gebruikt politiek instrument dat kan leiden tot sociale onrust
- Onethisch
Machtsmisbruik en machtsverdeling
Machtsmisbruik - Macht opzettelijk verkeerd en buitenproportioneel ingezet
Vb: toeslagenaffaire Nederland
- Macht overheid moet proportioneel, doelmatig, maatschappelijk belang dienen
- Regels en wetten moeten misbruik voorkomen! Uitvoerende macht kan blind
worden voor de negatieve effecten van macht
Machtsverdeling - Niet gelijk verdeeld in samenleving: ervaring, kennis, financieel vermogen
- Hoger opgeleide doorgaans meer inkomen dan laagopgeleide
- Machtsverdeling zorgt voor sociale ongelijkheid
- Macht en sociaal werk afhankelijkheid sociaal werker
