Recht
Deel 4: justitie
de kenmerken van justitie
Justitie als bewaker van de rechtsstaat
Juridische structuur van België = 3 pijlers
1. Wetgevende macht
2. Uitvoerende macht
3. Rechterlijke macht
Rechterlijke macht = uitsluitend zuiver juridische structuren en organen
Houden zich bezig met oplossen en beslechten van juridische conflicten aan de hand van het
geldende recht
Toegang tot de rechter
Belangrijkste kenmerk van rechtsregels = naleving ervan kan worden afgedwongen en de
rechterlijke macht helpt de burger hierbij
Om te zorgen dat ook minderbedeelden zoals minderjarigen, personen met een leefloon…
toegang hebben tot het gerecht heeft de staat een systeem van pro deo advocaten
De advocaat wordt dan achteraf door de staat betaald voor de aan cliënt geleverde prestaties
Aantal voorwaarden om een rechtsvordering te kunnen stellen
1. Hoedanigheid
= de eiser moet rechtsbekwaam en handelingsbekwaam zijn
2. Belang
= de eiser moet baat hebben bij de vordering of er baat bij kunnen vinden
Als de eiser een vordering instelt die ongegrond is en ter kwader trouw is ingesteld, zal de
rechter de eis niet enkel afwijzen maar kan de eiser nog worden veroordeeld tot
schadevergoeding aan de verweerder wegens TERGENS EN ROEKELOOS GEDING
De verweerder moet dan wel een tegenvordering vragen
We spreken dan van misbruik van procesrecht of procesrechtmisbruik
Recht van verdediging
Wie in rechte wordt aangevallen moet zich kunnen verweren tegen de eisen en beweringen
van de eisende partij
Dagvaarden voor de natuurlijke rechtbank van de verweerder
De eiser moet dagvaarden voor de natuurlijke rechtbank van de verweerder
,= de rechtbank van de woonplaats van de verweerder
Minimumtermijnen
Om de verweerder de gelegenheid te geven de nodige maatregelen te nemen (vb. advocaat
raadplegen, argumentatie voorbereiden…) zijn er minimumtermijnen voorgeschreven
Betekening
De verweerder moet via een betekening door een gerechtsdeurwaarder officieel op de hoogte
worden gebracht van:
1. de dagvaarding
2. van het vonnis
3. van het voornemen van de schuldeiser om uitvoerend beslag te leggen op de goederen
van de schuldenaar
dat betekent minstens 3 betekeningen voordat de eiser effectief zijn rechten kan laten gelden
Stukken overmaken
Het is niet voldoende dat de partijen hun bewijsstukken aan de rechter voorleggen, ze
moeten elkaar ook inzage geven
Bescherming tegen willekeurige beslissingen of vergissingen van rechters
Om partijen te beschermen tegen willekeurige beslissingen of vergissingen van rechters kun
je in de regel tegen elk vonnis in hoger beroep gaan en als een juridische fout wordt gemaakt
ook nog eens in cassatieberoep
Onafhankelijke en onpartijdige rechter
Onpartijdigheid van de rechter
= de rechter moet onbevooroordeeld blijven
de rechter moet neutraal blijven en mag geen van beide partijen bevoordelen
= noodzakelijk om te kunnen spreken van een eerlijk proces
De rechter mag niet vooringenomen zijn en mag zich niet laten beïnvloeden door informatie
van buiten de rechtszaal of stemmingmakerij
De rechter mag zich enkel laten leiden door objectieve argumenten die de partijen aanhalen
en door de rechtsnorm die hij moet toepassen
Deze onpartijdigheid is belangrijk voor het vertrouwen van de rechtszoekende
Onafhankelijkheid van de rechter
= de rechter moet autonoom zijn in zijn of haar besluitvorming
, De rechter moet zijn beslissing baseren op zijn eigen, vrije oordeel omtrent de feiten en de
rechtsgronden
Hij mag zich niet laten sturen door politieke partijen of door de overheid en zijn beslissing
mag niet onderworpen worden aan enige controle (behalve door een hiërarchisch hoger
rechtscollege)
De onafhankelijkheid van de rechterlijke macht is verbonden met de scheiding der machten
Openbaarheid van de rechtspraak
= bedoeld als bescherming van de partijen
De grondwet bepaalt dat zowel de zitting als de uitspraak van de vonnissen openbaar zijn
Daardoor wordt de wijze waarop de rechterlijke functie wordt uitgeoefend gecontroleerd door
een ruimer publiek dan de partijen zelf wat hen ertoe moet aansporen zorgvuldig te waken
over de correctheid van de behandeling van geschillen en over de gelijke behandeling van
gelijke zaken
De actoren van justitie
Rechter
Beroepsrechter = een jurist die zaken beoordeelt die voor de rechtbank aanhangig gemaakt
worden
= ZITTENDE MAGISTRATUUR
Daarnaast ook tijdelijk benoemde lekenrechters = geen jurist
Om onafhankelijkheid te waarborgen wordt een beroepsrechter voor het leven benoemd en is
hij onafzetbaar
(tenzij via een tuchtprocedure)
Passieve rol
Een rechter kan nooit zelf een zaak voor zijn eigen rechtbank brengen
Dit kan enkel gebeuren door de partijen of door het Openbaar Ministerie in strafprocedures
= de rechter heeft een PASSIEVE ROL
Als partijen niet zelf een zaak bij hem aanhangig maken kan hij de zaak niet op eigen initiatief
behandelen
Evenmin kan hij partijen die niet bij het proces betrokken zijn in de zaak roepen
de rechter kan enkel aan een partij toekennen wat ze gevraagd heeft, niets anders en niets
meer
In principe kan de rechter dus geen initiatieven nemen om te dagvaarden, bewijsmateriaal te
verzamelen…
De rechter oordeelt enkel over datgene wat hem wordt voorgelegd en ziet erop toe dat het
proces correct en fair verloopt
Deel 4: justitie
de kenmerken van justitie
Justitie als bewaker van de rechtsstaat
Juridische structuur van België = 3 pijlers
1. Wetgevende macht
2. Uitvoerende macht
3. Rechterlijke macht
Rechterlijke macht = uitsluitend zuiver juridische structuren en organen
Houden zich bezig met oplossen en beslechten van juridische conflicten aan de hand van het
geldende recht
Toegang tot de rechter
Belangrijkste kenmerk van rechtsregels = naleving ervan kan worden afgedwongen en de
rechterlijke macht helpt de burger hierbij
Om te zorgen dat ook minderbedeelden zoals minderjarigen, personen met een leefloon…
toegang hebben tot het gerecht heeft de staat een systeem van pro deo advocaten
De advocaat wordt dan achteraf door de staat betaald voor de aan cliënt geleverde prestaties
Aantal voorwaarden om een rechtsvordering te kunnen stellen
1. Hoedanigheid
= de eiser moet rechtsbekwaam en handelingsbekwaam zijn
2. Belang
= de eiser moet baat hebben bij de vordering of er baat bij kunnen vinden
Als de eiser een vordering instelt die ongegrond is en ter kwader trouw is ingesteld, zal de
rechter de eis niet enkel afwijzen maar kan de eiser nog worden veroordeeld tot
schadevergoeding aan de verweerder wegens TERGENS EN ROEKELOOS GEDING
De verweerder moet dan wel een tegenvordering vragen
We spreken dan van misbruik van procesrecht of procesrechtmisbruik
Recht van verdediging
Wie in rechte wordt aangevallen moet zich kunnen verweren tegen de eisen en beweringen
van de eisende partij
Dagvaarden voor de natuurlijke rechtbank van de verweerder
De eiser moet dagvaarden voor de natuurlijke rechtbank van de verweerder
,= de rechtbank van de woonplaats van de verweerder
Minimumtermijnen
Om de verweerder de gelegenheid te geven de nodige maatregelen te nemen (vb. advocaat
raadplegen, argumentatie voorbereiden…) zijn er minimumtermijnen voorgeschreven
Betekening
De verweerder moet via een betekening door een gerechtsdeurwaarder officieel op de hoogte
worden gebracht van:
1. de dagvaarding
2. van het vonnis
3. van het voornemen van de schuldeiser om uitvoerend beslag te leggen op de goederen
van de schuldenaar
dat betekent minstens 3 betekeningen voordat de eiser effectief zijn rechten kan laten gelden
Stukken overmaken
Het is niet voldoende dat de partijen hun bewijsstukken aan de rechter voorleggen, ze
moeten elkaar ook inzage geven
Bescherming tegen willekeurige beslissingen of vergissingen van rechters
Om partijen te beschermen tegen willekeurige beslissingen of vergissingen van rechters kun
je in de regel tegen elk vonnis in hoger beroep gaan en als een juridische fout wordt gemaakt
ook nog eens in cassatieberoep
Onafhankelijke en onpartijdige rechter
Onpartijdigheid van de rechter
= de rechter moet onbevooroordeeld blijven
de rechter moet neutraal blijven en mag geen van beide partijen bevoordelen
= noodzakelijk om te kunnen spreken van een eerlijk proces
De rechter mag niet vooringenomen zijn en mag zich niet laten beïnvloeden door informatie
van buiten de rechtszaal of stemmingmakerij
De rechter mag zich enkel laten leiden door objectieve argumenten die de partijen aanhalen
en door de rechtsnorm die hij moet toepassen
Deze onpartijdigheid is belangrijk voor het vertrouwen van de rechtszoekende
Onafhankelijkheid van de rechter
= de rechter moet autonoom zijn in zijn of haar besluitvorming
, De rechter moet zijn beslissing baseren op zijn eigen, vrije oordeel omtrent de feiten en de
rechtsgronden
Hij mag zich niet laten sturen door politieke partijen of door de overheid en zijn beslissing
mag niet onderworpen worden aan enige controle (behalve door een hiërarchisch hoger
rechtscollege)
De onafhankelijkheid van de rechterlijke macht is verbonden met de scheiding der machten
Openbaarheid van de rechtspraak
= bedoeld als bescherming van de partijen
De grondwet bepaalt dat zowel de zitting als de uitspraak van de vonnissen openbaar zijn
Daardoor wordt de wijze waarop de rechterlijke functie wordt uitgeoefend gecontroleerd door
een ruimer publiek dan de partijen zelf wat hen ertoe moet aansporen zorgvuldig te waken
over de correctheid van de behandeling van geschillen en over de gelijke behandeling van
gelijke zaken
De actoren van justitie
Rechter
Beroepsrechter = een jurist die zaken beoordeelt die voor de rechtbank aanhangig gemaakt
worden
= ZITTENDE MAGISTRATUUR
Daarnaast ook tijdelijk benoemde lekenrechters = geen jurist
Om onafhankelijkheid te waarborgen wordt een beroepsrechter voor het leven benoemd en is
hij onafzetbaar
(tenzij via een tuchtprocedure)
Passieve rol
Een rechter kan nooit zelf een zaak voor zijn eigen rechtbank brengen
Dit kan enkel gebeuren door de partijen of door het Openbaar Ministerie in strafprocedures
= de rechter heeft een PASSIEVE ROL
Als partijen niet zelf een zaak bij hem aanhangig maken kan hij de zaak niet op eigen initiatief
behandelen
Evenmin kan hij partijen die niet bij het proces betrokken zijn in de zaak roepen
de rechter kan enkel aan een partij toekennen wat ze gevraagd heeft, niets anders en niets
meer
In principe kan de rechter dus geen initiatieven nemen om te dagvaarden, bewijsmateriaal te
verzamelen…
De rechter oordeelt enkel over datgene wat hem wordt voorgelegd en ziet erop toe dat het
proces correct en fair verloopt
