Psychologische stromingen
Systeemtheorie
6.1 Typering van de algemene systeemtheorie
Uitgangspunten van de systeemtheorie:
1. De systeemtheorie is het beste typeren als een (logische) denkwijze waarbij men
ervan uitgaat dat een systeem of persoon altijd een context (omgeving) heeft. Met
deze denkwijze is de werkelijkheid te ordenen in verschillende niveaus. De
verschillende niveaus zijn hiërarchisch geordend: hoe hoger in de hiërarchie hoe
complexer het niveau.
2. De systeemtheorie is een manier van denken die in verschillende wetenschappen
toegepast wordt; zij is niet per se verbonden aan de psychologie, psychiatrie,
hulpverlening of opvoeding. De systeemtheorie propageert een flexibele manier van
kijken die meerdere invalshoeken toelaat. Hierdoor komen de relaties tussen
systeemonderdelen en tussen systeem en omgeving in beeld.
3. De systeemtheorie heeft minder interesse in onderdelen - maar verwaarloost die niet
- en meer interesse in grote gehelen. ZO kijkt men eerder naar een gezin dan naar
een individu; eerder naar een team dan naar een teamlid; eerder naar een groep
bewoners dan naar een individuele bewoner.
4. Het object dat men onderzoekt wordt niet gezien als op zichzelf staand, maar in
wisselwerking met zijn omgeving. Een hiërarchisch niveau wordt daarom een open
systeem genoemd. Er wordt vooral gekeken naar dynamische processen.
5. Een eigenschap van een object of systeem wordt niet zozeer gezien als eigen aan
het object of systeem, maar wordt opgevat als eigenschap die niet los van de
omgeving te zien is.
6. De eigenschappen van een geheel worden beïnvloed, maar niet bepaald door de
kenmerken van de onderdelen. Dit komt overeen met het gestalte psychologisch
standpunt: het geheel is meer dan de som der delen. Andersom geldt deze wet oook:
een onderdeel van een systeem wordt beïnvloed door de kenmerken van het geheel,
maar er niet eenzijdig door bepaald. Bij verklaringen van kenmerken van een
systeem of individu wordt de nadruk op het proceskarakter gelegd.
7. Systeemtheoretisch denken wijst eenvoudige (eenzijdige) verklaringen van gedrag
af. Men gaat ervan uit dat gedrag altijd door meerdere aspecten beïnvloed wordt. De
biologische werkelijkheid staat niet los van de psychische en sociale.
8. In de systeemtheorie werd in eerste instantie vooral het ‘hier-en-nu’ benadrukt en
bestond minder aandacht voor de ontwikkeling van een systeem.
Systeemtheorie
De systeemtheorie is een manier van denken die in verschillende wetenschapsgebieden
toegepast kan worden. Ze is beïnvloed door verschillende wetenschappen.
Belangrijk bij het ontstaan van de systeemtheorie waren inzichten uit de gestaltpsychologie,
de cybernetica(een wetenschap waarin bestudeerd wordt hoe systemen zichzelf regelen),
de informatica en de evolutie- en ecologische biologie.
, De humanistische psychologie nam van de gestaltpsychologie het standpunt over de
gehelen het uitgangspunt dient te zijn aan. Dit standpunt is terug te vinden in de
systeemtheorie.
In de gestaltpsychologie werd vooral onderzoek gedaan naar waarnemingsprocessen. Men
ontdekte dat mensen vooral gehele vormen waarnemen en pas daarna de onderdelen.
Bij het waarnemen richten wij ons op één aspect en de rest wordt achtergrond, maar we
kunnen bij het waarnemen switchen tussen voor- en achtergrond. Dit betekent dat kennis
wisselt afhankelijk van de positie die wordt ingenomen. Dit onderscheid is door de
systeemtheorie overgenomen.
Von Bertalanffy verbond de systeemtheorie met inzichten uit de cybernetica. De cybernetica
ontstond in de technische wetenschappen, die na de Tweede Wereldoorlog door
toepassingen binnen die militaire industrie een snelle ontwikkeling kenden. In de cybernetica
worden dergelijke stuurprocessen beschreven in termen van input en output. Input en output
werden gezien als twee bronnen van informatie die elkaar met een circulaire relatie in
evenwicht houden.
Door de inzichten uit de cybernetica toe te passen op biologische en sociale systemen
kwamen de begrippen evenwicht en feedback in het centrum van de aandacht te staan. Een
systeem houdt zich in evenwicht doordat het feedback(informatie) uit de omgeving krijgt.
Gezinstherapie
Door maatschappelijke veranderingen ontstond er behoefte aan
gezinshulpverlening. (Tot in de jaren 50→)Als gezins- of relatieproblemen al
(h)erkend werden, dan lag een gesprek met de pastoor of dominee meer voor de
hand dat de professionele hulpverlening.
Door verminderde invloed van de kerk en de eerste tekenen van de seksuele revolutie en de
tweede feministische golf zich aangekondigden, brokkelde gezinswerk af. Doordat
emotionele en relatieproblemen nu bespreekbaarder werden, ontstond er behoefte aan een
hulpverlenings techniek die het gezin als uitgangspunt zag.
Systeemtherapie= hulpverleningsmethode die gebaseerd is op het systeemtheoretisch
denken meer toepassingen kent dan alleen maar het gezin.
➔ Welke toepassing er ook genomen wordt, de gemeenschappelijke
systeemtheoretische visie kenmerkt zich door onder andere de flexibele manier van
kijken en door het onderscheid tussen systeem en omgeving.
Schoolvorming heeft plaatsgevonden in de psychotherapie en niet in andere
toepassingsgebieden.
Concreet betekent de wisselwerking tussen omgeving en systeem dat in de systeemtheorie
persoonskenmerken niet opgevat worden als unieke eigenschappen bij een persoon, maar
als kenmerken van een persoon binnen een bepaalde context waar die persoon op een
gegeven moment deel van uitmaakt. Dit betekent dat niet de persoon centraal staat, maar
de relaties tussen de persoon en zijn omgeving.
Systeemtheorie
6.1 Typering van de algemene systeemtheorie
Uitgangspunten van de systeemtheorie:
1. De systeemtheorie is het beste typeren als een (logische) denkwijze waarbij men
ervan uitgaat dat een systeem of persoon altijd een context (omgeving) heeft. Met
deze denkwijze is de werkelijkheid te ordenen in verschillende niveaus. De
verschillende niveaus zijn hiërarchisch geordend: hoe hoger in de hiërarchie hoe
complexer het niveau.
2. De systeemtheorie is een manier van denken die in verschillende wetenschappen
toegepast wordt; zij is niet per se verbonden aan de psychologie, psychiatrie,
hulpverlening of opvoeding. De systeemtheorie propageert een flexibele manier van
kijken die meerdere invalshoeken toelaat. Hierdoor komen de relaties tussen
systeemonderdelen en tussen systeem en omgeving in beeld.
3. De systeemtheorie heeft minder interesse in onderdelen - maar verwaarloost die niet
- en meer interesse in grote gehelen. ZO kijkt men eerder naar een gezin dan naar
een individu; eerder naar een team dan naar een teamlid; eerder naar een groep
bewoners dan naar een individuele bewoner.
4. Het object dat men onderzoekt wordt niet gezien als op zichzelf staand, maar in
wisselwerking met zijn omgeving. Een hiërarchisch niveau wordt daarom een open
systeem genoemd. Er wordt vooral gekeken naar dynamische processen.
5. Een eigenschap van een object of systeem wordt niet zozeer gezien als eigen aan
het object of systeem, maar wordt opgevat als eigenschap die niet los van de
omgeving te zien is.
6. De eigenschappen van een geheel worden beïnvloed, maar niet bepaald door de
kenmerken van de onderdelen. Dit komt overeen met het gestalte psychologisch
standpunt: het geheel is meer dan de som der delen. Andersom geldt deze wet oook:
een onderdeel van een systeem wordt beïnvloed door de kenmerken van het geheel,
maar er niet eenzijdig door bepaald. Bij verklaringen van kenmerken van een
systeem of individu wordt de nadruk op het proceskarakter gelegd.
7. Systeemtheoretisch denken wijst eenvoudige (eenzijdige) verklaringen van gedrag
af. Men gaat ervan uit dat gedrag altijd door meerdere aspecten beïnvloed wordt. De
biologische werkelijkheid staat niet los van de psychische en sociale.
8. In de systeemtheorie werd in eerste instantie vooral het ‘hier-en-nu’ benadrukt en
bestond minder aandacht voor de ontwikkeling van een systeem.
Systeemtheorie
De systeemtheorie is een manier van denken die in verschillende wetenschapsgebieden
toegepast kan worden. Ze is beïnvloed door verschillende wetenschappen.
Belangrijk bij het ontstaan van de systeemtheorie waren inzichten uit de gestaltpsychologie,
de cybernetica(een wetenschap waarin bestudeerd wordt hoe systemen zichzelf regelen),
de informatica en de evolutie- en ecologische biologie.
, De humanistische psychologie nam van de gestaltpsychologie het standpunt over de
gehelen het uitgangspunt dient te zijn aan. Dit standpunt is terug te vinden in de
systeemtheorie.
In de gestaltpsychologie werd vooral onderzoek gedaan naar waarnemingsprocessen. Men
ontdekte dat mensen vooral gehele vormen waarnemen en pas daarna de onderdelen.
Bij het waarnemen richten wij ons op één aspect en de rest wordt achtergrond, maar we
kunnen bij het waarnemen switchen tussen voor- en achtergrond. Dit betekent dat kennis
wisselt afhankelijk van de positie die wordt ingenomen. Dit onderscheid is door de
systeemtheorie overgenomen.
Von Bertalanffy verbond de systeemtheorie met inzichten uit de cybernetica. De cybernetica
ontstond in de technische wetenschappen, die na de Tweede Wereldoorlog door
toepassingen binnen die militaire industrie een snelle ontwikkeling kenden. In de cybernetica
worden dergelijke stuurprocessen beschreven in termen van input en output. Input en output
werden gezien als twee bronnen van informatie die elkaar met een circulaire relatie in
evenwicht houden.
Door de inzichten uit de cybernetica toe te passen op biologische en sociale systemen
kwamen de begrippen evenwicht en feedback in het centrum van de aandacht te staan. Een
systeem houdt zich in evenwicht doordat het feedback(informatie) uit de omgeving krijgt.
Gezinstherapie
Door maatschappelijke veranderingen ontstond er behoefte aan
gezinshulpverlening. (Tot in de jaren 50→)Als gezins- of relatieproblemen al
(h)erkend werden, dan lag een gesprek met de pastoor of dominee meer voor de
hand dat de professionele hulpverlening.
Door verminderde invloed van de kerk en de eerste tekenen van de seksuele revolutie en de
tweede feministische golf zich aangekondigden, brokkelde gezinswerk af. Doordat
emotionele en relatieproblemen nu bespreekbaarder werden, ontstond er behoefte aan een
hulpverlenings techniek die het gezin als uitgangspunt zag.
Systeemtherapie= hulpverleningsmethode die gebaseerd is op het systeemtheoretisch
denken meer toepassingen kent dan alleen maar het gezin.
➔ Welke toepassing er ook genomen wordt, de gemeenschappelijke
systeemtheoretische visie kenmerkt zich door onder andere de flexibele manier van
kijken en door het onderscheid tussen systeem en omgeving.
Schoolvorming heeft plaatsgevonden in de psychotherapie en niet in andere
toepassingsgebieden.
Concreet betekent de wisselwerking tussen omgeving en systeem dat in de systeemtheorie
persoonskenmerken niet opgevat worden als unieke eigenschappen bij een persoon, maar
als kenmerken van een persoon binnen een bepaalde context waar die persoon op een
gegeven moment deel van uitmaakt. Dit betekent dat niet de persoon centraal staat, maar
de relaties tussen de persoon en zijn omgeving.
