SAMENVATTING NEFROLOGIE
Inhoudsopgave
SAMENVATTING NEFROLOGIE ........................................................................................................................ 1
INLEIDING ....................................................................................................................................................... 3
URINEAFWIJKINGEN ....................................................................................................................................... 6
ELEKTROLYTSTOORNISSEN ............................................................................................................................ 10
INLEIDING.......................................................................................................................................................... 10
HYPONATRIËMIE (< 135 mmol/L)...................................................................................................................... 11
HYPERNATRIËMIE (> 145 mmol/L) .................................................................................................................... 12
HYPOKALIËMIE (< 2,5 mmol/L) ......................................................................................................................... 12
HYPERKALIËMIE (> 5 mmol/L) ........................................................................................................................... 13
MEDICATIE ........................................................................................................................................................ 14
VITAMINE D....................................................................................................................................................... 14
PARATHORMOON ............................................................................................................................................. 14
CALCIUM ........................................................................................................................................................... 15
FOSFAAT ............................................................................................................................................................ 15
MAGNESIUM ..................................................................................................................................................... 15
GLOMERULOPATHIEËN ................................................................................................................................. 16
PATHOSYIOLOGIE .............................................................................................................................................. 16
SYMPTOMEN ..................................................................................................................................................... 16
DIFFERENTIAAL DIAGNOSE ............................................................................................................................... 16
CHRONISCH INTERSTITIËLE NEFRITIS ............................................................................................................. 19
INLEIDING.......................................................................................................................................................... 19
MANIFESTATIES................................................................................................................................................. 19
OORZAKEN ........................................................................................................................................................ 19
DIABETISCHE NEFROPATHIE .......................................................................................................................... 21
INLEIDING.......................................................................................................................................................... 21
SYMPTOMEN ..................................................................................................................................................... 21
DIAGNOSE ......................................................................................................................................................... 22
BEHANDELING ................................................................................................................................................... 22
ACUTE NIERINSUFFICIËNTIE .......................................................................................................................... 23
DEFINITIE........................................................................................................................................................... 23
PRERENALE OORZAKEN ..................................................................................................................................... 23
Younes Staepels 1
, RENALE OORZAKEN ........................................................................................................................................... 24
POSTRENALE OORZAKEN .................................................................................................................................. 25
DIAGNOSE ......................................................................................................................................................... 25
BEHANDELING ................................................................................................................................................... 26
COMPLICATIES .................................................................................................................................................. 26
CHRONISCHE NIERINSUFFICIËNTIE ................................................................................................................ 27
DEFINITIE........................................................................................................................................................... 27
OORZAKEN ........................................................................................................................................................ 27
CLASSIFICATIE.................................................................................................................................................... 28
KLINISCHE MANIFESTATIES ............................................................................................................................... 28
BEHANDELING ................................................................................................................................................... 30
SCREENING ........................................................................................................................................................ 31
ZORGTRAJECT.................................................................................................................................................... 31
NIERFUNCTIE VERVANGENDE THERAPIE .......................................................................................................... 32
NIERTRANSPLANTATIE ...................................................................................................................................... 32
NIERDIALYSE...................................................................................................................................................... 34
VERGELIJKING ................................................................................................................................................... 35
ZWANGERSCHAP .......................................................................................................................................... 36
FYSIOLOGISCHE VERANDERINGEN .................................................................................................................... 36
ZWANGERSCHAP BIJ NIERPATHOLOGIE ............................................................................................................ 37
GENEESMIDDELEN EN DE NIER ...................................................................................................................... 38
VOORSCHRIJFPRINCIPES.................................................................................................................................... 38
MONITORING .................................................................................................................................................... 38
ARTERIËLE HYPERTENSIE ............................................................................................................................... 39
Younes Staepels 2
,INLEIDING
Bloed zal doorheen capillairen en het kapsel van Bowman moeten migreren om gefiltreerd te
kunnen worden.
Van binnen naar buiten passeert het bloed vier lagen:
• Gefenestreerd endotheel
• Glomerulair basaalmembraan
• Visceraal membraan (podocyten)
• Pariëtaal membraan (kapsel van Bowman)
Het ultrafiltraat (voorurine) bevat plasmawater, mineralen, elektrolyten en kleinere eiwitten.
Grote eiwitten (albumine) en RBCs passeren de glomeruli in normale omstandigheden niet.
Anamnese & Klinisch Onderzoek
• Voorgeschiedenis
o Proteïnurie: eerste signaal nierschade
o Nierstenen: recidiverend leidend tot nierschade (evt. metabole stoornissen)
o Bestraling: late schade (vnl. aan bloedvaten)
o Contrast: nefrotoxiciteit
o Familiaal: vg van erfelijke aandoeningen
o Doofheid: Alport syndroom (mutatie collageen type IV)
• Anamnese
o Mictieklachten: mogelijks prostaathypertrofie
o Kolieken: mogelijks nierstenen
o Urineaspect: schuimend bij proteïnurie, roze bij hematurie
o Gewrichtsklachten, huidafwijkingen: mogelijks systeemziekte (SLE, vasculitis)
o Geneesmiddelen: nefrotoxiciteit
o Cardiovasculaire klachten: vasculaire oorzaak van NI
• Klinisch Onderzoek
o Bloeddruk: staande bloeddrukdaling is teken van hypovolemie, past bij prerenale NI
o Palpabele nieren: mogelijks polycystische nieren
o Souffles: mogelijks a. renalis stenose
o Exantheem: resultaat allergische reactie met mogelijks tubulo-interstitiële nefritis
o Purpura: resultaat van vasculitis en trombopenie
o Artritis: vaak bij systeemziekten
o Livedo: bij cholesterolembolie of APS
o Blue toe: bij cholesterolembolie
• Labo
o eGFR: ureum en creatinine
o Elektrolytenstoornissen: Na, K, HCO3, Cl
o Metabole situatie: Ca, PO4, albumine, Hb
• Urine
o Proteïnurie
o Hematurie
o Sediment
o pH
Younes Staepels 3
, Glomerulaire Syndromen
• Nefrotisch syndroom
Ziektebeeld gekenmerkt door lekkage van eiwitten (> 3,5 g/dag) doorheen de
glomeruli door aantasting van het glomerulair basaalmembraan.
We zien een forse proteïnurie die aanleiding geeft tot hypoalbuminemie. Hierdoor
kunnen stollingsstoornissen ontstaan die het risico trombo-embolie verhogen.
Daarnaast zien we tubulaire dysfunctie door een verhoogde tubulaire reabsorptie van
proteïnen (toxisch).
Door het tekort aan albumine in het bloed zal water uit de bloedvaten migreren naar
de omliggende weefsels waardoor oedeem ontstaat. Periorbitaal oedeem is typisch.
Door deze hypovolemie zien we secundair natrium- en waterretentie die aanleiding
geeft tot hypertensie.
Secundair zal een hyperlipidemie optreden door verhoogde productie van
lipoproteïnen in de lever.
Extrarenaal kunnen infecties optreden (door Ig-daling) en is er een verhoogde kans
op artritis.
• Nefritis syndroom
Ziektebeeld gekenmerkt door ontstekingsprocessen in de glomeruli met acute daling
van de GFR, hematurie, proteïnurie en hypertensie door water- en natriumretentie.
Glomerulaire Filtratiesnelheid (GFR)
Factoren die de GFR bepalen:
• Aantal functionele nefronen
• Plasmastroom
• Filtratieoppervlak
• Glomerulaire permeabiliteit
• Hydrostatische en colloïd osmotische druk
De lichaamsgrootte bepaalt dus mee de GFR. Daarom wordt voor de GFR meestal een
correctie uitgevoerd voor het lichaamsoppervlak.
Bij verlies van nefronen zullen de overgebleven functionele eenheden het verlies
compenseren door hyperfiltratie. Pas wanneer hun reservecapaciteit overschreden wordt, zal
dit resulteren in een daling van de GFR. Een verlies van nefronen zal dus initieel niet meteen
worden gemerkt. Een daling van de GFR wijst dus in veel gevallen al op ernstige schade.
Om de GFR te meten, maken we best gebruik van een ‘ideale filtratiemerker’. Deze merker
heeft best een constante plasmaconcentratie, bindt niet aan albumine en wordt niet
gesecreteerd of gereabsorbeerd. Voor een dergelijke stof is de GFR gelijk aan de klaring.
Formule: GFR = (U x V) / P (delen door 1440 voor uur naar minuut)
Met U = urineconcentratie in mg/dl
Met V = urinair volume in ml/min
Met P = plasmaconcentratie in mg/dl
Younes Staepels 4
Inhoudsopgave
SAMENVATTING NEFROLOGIE ........................................................................................................................ 1
INLEIDING ....................................................................................................................................................... 3
URINEAFWIJKINGEN ....................................................................................................................................... 6
ELEKTROLYTSTOORNISSEN ............................................................................................................................ 10
INLEIDING.......................................................................................................................................................... 10
HYPONATRIËMIE (< 135 mmol/L)...................................................................................................................... 11
HYPERNATRIËMIE (> 145 mmol/L) .................................................................................................................... 12
HYPOKALIËMIE (< 2,5 mmol/L) ......................................................................................................................... 12
HYPERKALIËMIE (> 5 mmol/L) ........................................................................................................................... 13
MEDICATIE ........................................................................................................................................................ 14
VITAMINE D....................................................................................................................................................... 14
PARATHORMOON ............................................................................................................................................. 14
CALCIUM ........................................................................................................................................................... 15
FOSFAAT ............................................................................................................................................................ 15
MAGNESIUM ..................................................................................................................................................... 15
GLOMERULOPATHIEËN ................................................................................................................................. 16
PATHOSYIOLOGIE .............................................................................................................................................. 16
SYMPTOMEN ..................................................................................................................................................... 16
DIFFERENTIAAL DIAGNOSE ............................................................................................................................... 16
CHRONISCH INTERSTITIËLE NEFRITIS ............................................................................................................. 19
INLEIDING.......................................................................................................................................................... 19
MANIFESTATIES................................................................................................................................................. 19
OORZAKEN ........................................................................................................................................................ 19
DIABETISCHE NEFROPATHIE .......................................................................................................................... 21
INLEIDING.......................................................................................................................................................... 21
SYMPTOMEN ..................................................................................................................................................... 21
DIAGNOSE ......................................................................................................................................................... 22
BEHANDELING ................................................................................................................................................... 22
ACUTE NIERINSUFFICIËNTIE .......................................................................................................................... 23
DEFINITIE........................................................................................................................................................... 23
PRERENALE OORZAKEN ..................................................................................................................................... 23
Younes Staepels 1
, RENALE OORZAKEN ........................................................................................................................................... 24
POSTRENALE OORZAKEN .................................................................................................................................. 25
DIAGNOSE ......................................................................................................................................................... 25
BEHANDELING ................................................................................................................................................... 26
COMPLICATIES .................................................................................................................................................. 26
CHRONISCHE NIERINSUFFICIËNTIE ................................................................................................................ 27
DEFINITIE........................................................................................................................................................... 27
OORZAKEN ........................................................................................................................................................ 27
CLASSIFICATIE.................................................................................................................................................... 28
KLINISCHE MANIFESTATIES ............................................................................................................................... 28
BEHANDELING ................................................................................................................................................... 30
SCREENING ........................................................................................................................................................ 31
ZORGTRAJECT.................................................................................................................................................... 31
NIERFUNCTIE VERVANGENDE THERAPIE .......................................................................................................... 32
NIERTRANSPLANTATIE ...................................................................................................................................... 32
NIERDIALYSE...................................................................................................................................................... 34
VERGELIJKING ................................................................................................................................................... 35
ZWANGERSCHAP .......................................................................................................................................... 36
FYSIOLOGISCHE VERANDERINGEN .................................................................................................................... 36
ZWANGERSCHAP BIJ NIERPATHOLOGIE ............................................................................................................ 37
GENEESMIDDELEN EN DE NIER ...................................................................................................................... 38
VOORSCHRIJFPRINCIPES.................................................................................................................................... 38
MONITORING .................................................................................................................................................... 38
ARTERIËLE HYPERTENSIE ............................................................................................................................... 39
Younes Staepels 2
,INLEIDING
Bloed zal doorheen capillairen en het kapsel van Bowman moeten migreren om gefiltreerd te
kunnen worden.
Van binnen naar buiten passeert het bloed vier lagen:
• Gefenestreerd endotheel
• Glomerulair basaalmembraan
• Visceraal membraan (podocyten)
• Pariëtaal membraan (kapsel van Bowman)
Het ultrafiltraat (voorurine) bevat plasmawater, mineralen, elektrolyten en kleinere eiwitten.
Grote eiwitten (albumine) en RBCs passeren de glomeruli in normale omstandigheden niet.
Anamnese & Klinisch Onderzoek
• Voorgeschiedenis
o Proteïnurie: eerste signaal nierschade
o Nierstenen: recidiverend leidend tot nierschade (evt. metabole stoornissen)
o Bestraling: late schade (vnl. aan bloedvaten)
o Contrast: nefrotoxiciteit
o Familiaal: vg van erfelijke aandoeningen
o Doofheid: Alport syndroom (mutatie collageen type IV)
• Anamnese
o Mictieklachten: mogelijks prostaathypertrofie
o Kolieken: mogelijks nierstenen
o Urineaspect: schuimend bij proteïnurie, roze bij hematurie
o Gewrichtsklachten, huidafwijkingen: mogelijks systeemziekte (SLE, vasculitis)
o Geneesmiddelen: nefrotoxiciteit
o Cardiovasculaire klachten: vasculaire oorzaak van NI
• Klinisch Onderzoek
o Bloeddruk: staande bloeddrukdaling is teken van hypovolemie, past bij prerenale NI
o Palpabele nieren: mogelijks polycystische nieren
o Souffles: mogelijks a. renalis stenose
o Exantheem: resultaat allergische reactie met mogelijks tubulo-interstitiële nefritis
o Purpura: resultaat van vasculitis en trombopenie
o Artritis: vaak bij systeemziekten
o Livedo: bij cholesterolembolie of APS
o Blue toe: bij cholesterolembolie
• Labo
o eGFR: ureum en creatinine
o Elektrolytenstoornissen: Na, K, HCO3, Cl
o Metabole situatie: Ca, PO4, albumine, Hb
• Urine
o Proteïnurie
o Hematurie
o Sediment
o pH
Younes Staepels 3
, Glomerulaire Syndromen
• Nefrotisch syndroom
Ziektebeeld gekenmerkt door lekkage van eiwitten (> 3,5 g/dag) doorheen de
glomeruli door aantasting van het glomerulair basaalmembraan.
We zien een forse proteïnurie die aanleiding geeft tot hypoalbuminemie. Hierdoor
kunnen stollingsstoornissen ontstaan die het risico trombo-embolie verhogen.
Daarnaast zien we tubulaire dysfunctie door een verhoogde tubulaire reabsorptie van
proteïnen (toxisch).
Door het tekort aan albumine in het bloed zal water uit de bloedvaten migreren naar
de omliggende weefsels waardoor oedeem ontstaat. Periorbitaal oedeem is typisch.
Door deze hypovolemie zien we secundair natrium- en waterretentie die aanleiding
geeft tot hypertensie.
Secundair zal een hyperlipidemie optreden door verhoogde productie van
lipoproteïnen in de lever.
Extrarenaal kunnen infecties optreden (door Ig-daling) en is er een verhoogde kans
op artritis.
• Nefritis syndroom
Ziektebeeld gekenmerkt door ontstekingsprocessen in de glomeruli met acute daling
van de GFR, hematurie, proteïnurie en hypertensie door water- en natriumretentie.
Glomerulaire Filtratiesnelheid (GFR)
Factoren die de GFR bepalen:
• Aantal functionele nefronen
• Plasmastroom
• Filtratieoppervlak
• Glomerulaire permeabiliteit
• Hydrostatische en colloïd osmotische druk
De lichaamsgrootte bepaalt dus mee de GFR. Daarom wordt voor de GFR meestal een
correctie uitgevoerd voor het lichaamsoppervlak.
Bij verlies van nefronen zullen de overgebleven functionele eenheden het verlies
compenseren door hyperfiltratie. Pas wanneer hun reservecapaciteit overschreden wordt, zal
dit resulteren in een daling van de GFR. Een verlies van nefronen zal dus initieel niet meteen
worden gemerkt. Een daling van de GFR wijst dus in veel gevallen al op ernstige schade.
Om de GFR te meten, maken we best gebruik van een ‘ideale filtratiemerker’. Deze merker
heeft best een constante plasmaconcentratie, bindt niet aan albumine en wordt niet
gesecreteerd of gereabsorbeerd. Voor een dergelijke stof is de GFR gelijk aan de klaring.
Formule: GFR = (U x V) / P (delen door 1440 voor uur naar minuut)
Met U = urineconcentratie in mg/dl
Met V = urinair volume in ml/min
Met P = plasmaconcentratie in mg/dl
Younes Staepels 4
