Gerechtelijk recht
HC’s en OG’s
Inhoudsopgave
HC 1: Jurisdictionele RH en ABBRB.............................................................................................................................. 8
Jurisdictionele rechtshandeling..........................................................................................................................................8
Behoorlijke rechtsbedeling/eerlijk proces........................................................................................................................10
Boek: Hoofdstuk 1: De jurisdictionele rechtshandeling.............................................................................................. 11
A. Materiële begripsomschrijving....................................................................................................................................11
1. De rechter neemt kennis van een geschil................................................................................................................11
2. Rechtsgeschil............................................................................................................................................................11
3. De rechter “spreekt recht”.......................................................................................................................................11
4. De rechter “beslecht’ het geschil.............................................................................................................................12
B. Organieke en formele begripsomschrijvingen?...........................................................................................................14
C. Onderscheid met andere publiekrechtelijke rechtshandelingen..................................................................................14
OG 1: De jurisdictionele rechtshandeling.................................................................................................................. 14
Boek: Hoofdstuk 3: Bronnen van gerechtelijk recht................................................................................................... 16
A. Wetgeving....................................................................................................................................................................16
1. Het Gerechtelijk Wetboek, gemeen procesrecht?..................................................................................................16
2. De onmiddellijke uitwerking van de nieuwe procedurewet...................................................................................16
B. Algemene rechtsbeginselen.........................................................................................................................................16
HC 2: Gerechtelijke organisatie................................................................................................................................. 17
Hoven en rechtbanken.................................................................................................................................................17
Openbaar ministerie....................................................................................................................................................18
Referendarissen – parketjuristen................................................................................................................................19
Griffie............................................................................................................................................................................19
Balie..............................................................................................................................................................................19
Gerechtsdeurwaarders................................................................................................................................................19
Bevoegdheid I...................................................................................................................................................................19
Boek: Hoofdstuk 4: De gerechtelijke organisatie....................................................................................................... 20
A. Hoven en rechtbanken.................................................................................................................................................20
1. Inrichting..................................................................................................................................................................20
2. Samenstelling – Algemeenheden.............................................................................................................................20
3. Samenstelling – Bijzonderheden..............................................................................................................................21
4. Afdelingen................................................................................................................................................................21
5. Secties......................................................................................................................................................................21
6. Kamers.....................................................................................................................................................................21
1
, 7. De alleenzetelende of alleenrechtsprekende rechter.............................................................................................21
8. Het statuut van de “zittende” magistratuur............................................................................................................22
B. Openbaar Ministerie....................................................................................................................................................23
1. Opdracht in burgerlijke zaken..................................................................................................................................23
2. Inrichting..................................................................................................................................................................23
3. Statuut......................................................................................................................................................................23
C. Referendarissen en parketjuristen...............................................................................................................................24
D. Griffie (Le Greffe).........................................................................................................................................................24
E. Balie (Le barreau).........................................................................................................................................................24
1. Inrichting..................................................................................................................................................................24
2. Statuut......................................................................................................................................................................24
F. Gerechtsdeurwaarders (Huissiers de Justice)...............................................................................................................25
G. Andere actoren van justitie..........................................................................................................................................25
OG 2: Behoorlijke rechtsbedeling.............................................................................................................................. 25
Boek: Hoofdstuk 2: Behoorlijke rechtsbedeling......................................................................................................... 26
A. Begrip...........................................................................................................................................................................26
B. Overzicht......................................................................................................................................................................26
1. Algemene beginselen van behoorlijke rechtsbedeling............................................................................................26
2. Bijzondere beginselen van behoorlijke strafrechtsbedeling...................................................................................28
C. De werkingssfeer van het recht op behoorlijke rechtsbedeling...................................................................................29
1. De internrechtelijke beginselen van behoorlijke rechtsbedeling............................................................................29
2. Art. 6 EVRM..............................................................................................................................................................29
HC 3: Bevoegdheden................................................................................................................................................ 30
Bevoegdheidsgeschillen...................................................................................................................................................32
Rechtsmiddelen................................................................................................................................................................33
Bevoegdheidsexceptie in hoger beroep...........................................................................................................................34
OG 3: De bevoegdheid van de hoven en rechtbanken............................................................................................... 34
Boek: Hoofdstuk 5: De bevoegdheden van de hoven en de rechtbanken (buiten strafzaken).....................................35
A. Begrip...........................................................................................................................................................................35
B. Materiële bevoegdheid................................................................................................................................................36
1. Algemeenheden.......................................................................................................................................................36
2. De vrederechter.......................................................................................................................................................37
3. De politierechtbank..................................................................................................................................................37
4. De rechtbank van eerste aanleg (burgerlijke rechtbank)........................................................................................38
5. De ondernemingsrechtbank....................................................................................................................................38
6. De arbeidsrechtbank................................................................................................................................................39
7. Het hof van beroep..................................................................................................................................................39
8. Het Arbeidshof.........................................................................................................................................................39
9. Het Hof van Cassatie................................................................................................................................................39
2
, C. De territoriale bevoegdheid.........................................................................................................................................39
1. Begrip.......................................................................................................................................................................39
2. Territoriale bevoegdheid van aanvullend recht.......................................................................................................40
3. Territoriale bevoegdheid van dwingend recht........................................................................................................40
D. Prorogatie van bevoegdheid........................................................................................................................................40
1. Begrip.......................................................................................................................................................................40
2. Tussenvorderingen...................................................................................................................................................41
3. Aanhangigheid en samenhang.................................................................................................................................41
E. De beslechting van bevoegdheidsincidenten...............................................................................................................42
1. Exceptie van onbevoegdheid van de verweerder...................................................................................................43
2. Ambtshalve aanvoering van een bevoegdheidskwestie..........................................................................................43
3. Rechtsmiddelen tegen “beslissingen inzake de bevoegdheid”...............................................................................44
4. Verwijzing naar de bevoegde rechter......................................................................................................................44
5. Bevoegdheidsincidenten bij de appelrechter..........................................................................................................44
HC 4: Rechtspleging & geding................................................................................................................................... 45
Rechtspleging – Algemeenheden.....................................................................................................................................45
Theorie van de rechtsvordering...................................................................................................................................45
Substitutie van motieven.............................................................................................................................................46
Sancties............................................................................................................................................................................47
Middelen van onontvankelijkheid...............................................................................................................................47
Procedurele excepties sensu stricto: nietigheid..........................................................................................................47
Termijnen.....................................................................................................................................................................47
OG 4: De rechtspleging in burgerlijke zaken.............................................................................................................. 48
Boek: Hoofdstuk 6: De rechtspleging in burgerlijke zaken – algemeenheden.............................................................49
A. De rechtsvordering.......................................................................................................................................................49
1. Begrip.......................................................................................................................................................................49
2. Ontvankelijkheid ratione materiae..........................................................................................................................50
3. Ontvankelijkheid ratione personae..........................................................................................................................50
4. Ontvankelijkheid ratione temporis..........................................................................................................................51
5. De eis of vordering (in rechte).................................................................................................................................51
6. Het verweer.............................................................................................................................................................52
B. Algemene kenmerken van de burgerlijke rechtspleging..............................................................................................52
1. Goeddeels schriftelijke procedure...........................................................................................................................52
2. Accusatoire (geen inquisitoire) procedure..............................................................................................................52
3. Ambtshalve substitutie van motieven.....................................................................................................................53
C. De sancties in het burgerlijk procesrecht.....................................................................................................................54
1. Vooraf.......................................................................................................................................................................54
2. Miskenning van de bestaans- geldigheids- of uitoefeningsvoorwaarden van de rechtsvordering: de middelen van
niet-ontvankelijkheid...................................................................................................................................................54
3. Miskenning van vormvoorschriften sensu stricto nietigheid...................................................................................55
4. Miskenning van termijnen: nietigheid of verval......................................................................................................56
5. Misbruik van procesrecht........................................................................................................................................57
D. Taalgebruik in rechtszaken..........................................................................................................................................57
3
, HC 5: Geding en Tussengeschillen............................................................................................................................. 57
Geding..............................................................................................................................................................................58
Gedinginleiding............................................................................................................................................................58
Gerechtelijke procedure..............................................................................................................................................58
Tussengeschillen...............................................................................................................................................................60
Excepties......................................................................................................................................................................60
Boek: Hoofdstuk 8: Tussengeschillen........................................................................................................................ 61
A. Excepties......................................................................................................................................................................61
B. Tussenvorderingen.......................................................................................................................................................61
1. Begrip.......................................................................................................................................................................61
2. Nieuwe vordering.....................................................................................................................................................61
3. Aanvullende vordering.............................................................................................................................................61
4. Tegenvordering........................................................................................................................................................61
5. Vordering tot tussenkomst......................................................................................................................................62
C. Maatregelen alvorens recht te doen............................................................................................................................62
1. Begrip.......................................................................................................................................................................62
2. Procedure.................................................................................................................................................................62
D. Hervatting van het geding...........................................................................................................................................62
1. Begrip.......................................................................................................................................................................62
2. Rechtspleging...........................................................................................................................................................62
E. Afstand (van geding)....................................................................................................................................................63
1. Begrip.......................................................................................................................................................................63
F. Wraking........................................................................................................................................................................63
G. Onttrekking van de zaak aan de rechter.....................................................................................................................63
H. Ontkentenis van proceshandelingen...........................................................................................................................63
I. Incidenten met betrekking tot het bewijs.....................................................................................................................64
1. Gerechtelijke bewijsregels.......................................................................................................................................64
OG 5: Het geding...................................................................................................................................................... 64
Boek: Hoofdstuk 7: Het geding.................................................................................................................................. 65
A. Vóór de procedure.......................................................................................................................................................65
1. Consultatie van de advocaat....................................................................................................................................65
2. Ingebrekestelling......................................................................................................................................................65
3. (Poging tot) minnelijke schikking.............................................................................................................................66
B. Instelling van de vordering (introduction de la demande)...........................................................................................66
1. Dagvaarding.............................................................................................................................................................66
2. Contradictoir verzoekschrift....................................................................................................................................67
3. Eenzijdig verzoekschrift............................................................................................................................................67
4. Vrijwillige verschijning.............................................................................................................................................68
5. Keuze tussen dagvaarding (sensu stricto) en (contradictoir) verzoekschrift?.........................................................68
6. Gevolgen van de (geldige) instelling van de vordering............................................................................................68
C. Organisatie van de procedure......................................................................................................................................68
4
HC’s en OG’s
Inhoudsopgave
HC 1: Jurisdictionele RH en ABBRB.............................................................................................................................. 8
Jurisdictionele rechtshandeling..........................................................................................................................................8
Behoorlijke rechtsbedeling/eerlijk proces........................................................................................................................10
Boek: Hoofdstuk 1: De jurisdictionele rechtshandeling.............................................................................................. 11
A. Materiële begripsomschrijving....................................................................................................................................11
1. De rechter neemt kennis van een geschil................................................................................................................11
2. Rechtsgeschil............................................................................................................................................................11
3. De rechter “spreekt recht”.......................................................................................................................................11
4. De rechter “beslecht’ het geschil.............................................................................................................................12
B. Organieke en formele begripsomschrijvingen?...........................................................................................................14
C. Onderscheid met andere publiekrechtelijke rechtshandelingen..................................................................................14
OG 1: De jurisdictionele rechtshandeling.................................................................................................................. 14
Boek: Hoofdstuk 3: Bronnen van gerechtelijk recht................................................................................................... 16
A. Wetgeving....................................................................................................................................................................16
1. Het Gerechtelijk Wetboek, gemeen procesrecht?..................................................................................................16
2. De onmiddellijke uitwerking van de nieuwe procedurewet...................................................................................16
B. Algemene rechtsbeginselen.........................................................................................................................................16
HC 2: Gerechtelijke organisatie................................................................................................................................. 17
Hoven en rechtbanken.................................................................................................................................................17
Openbaar ministerie....................................................................................................................................................18
Referendarissen – parketjuristen................................................................................................................................19
Griffie............................................................................................................................................................................19
Balie..............................................................................................................................................................................19
Gerechtsdeurwaarders................................................................................................................................................19
Bevoegdheid I...................................................................................................................................................................19
Boek: Hoofdstuk 4: De gerechtelijke organisatie....................................................................................................... 20
A. Hoven en rechtbanken.................................................................................................................................................20
1. Inrichting..................................................................................................................................................................20
2. Samenstelling – Algemeenheden.............................................................................................................................20
3. Samenstelling – Bijzonderheden..............................................................................................................................21
4. Afdelingen................................................................................................................................................................21
5. Secties......................................................................................................................................................................21
6. Kamers.....................................................................................................................................................................21
1
, 7. De alleenzetelende of alleenrechtsprekende rechter.............................................................................................21
8. Het statuut van de “zittende” magistratuur............................................................................................................22
B. Openbaar Ministerie....................................................................................................................................................23
1. Opdracht in burgerlijke zaken..................................................................................................................................23
2. Inrichting..................................................................................................................................................................23
3. Statuut......................................................................................................................................................................23
C. Referendarissen en parketjuristen...............................................................................................................................24
D. Griffie (Le Greffe).........................................................................................................................................................24
E. Balie (Le barreau).........................................................................................................................................................24
1. Inrichting..................................................................................................................................................................24
2. Statuut......................................................................................................................................................................24
F. Gerechtsdeurwaarders (Huissiers de Justice)...............................................................................................................25
G. Andere actoren van justitie..........................................................................................................................................25
OG 2: Behoorlijke rechtsbedeling.............................................................................................................................. 25
Boek: Hoofdstuk 2: Behoorlijke rechtsbedeling......................................................................................................... 26
A. Begrip...........................................................................................................................................................................26
B. Overzicht......................................................................................................................................................................26
1. Algemene beginselen van behoorlijke rechtsbedeling............................................................................................26
2. Bijzondere beginselen van behoorlijke strafrechtsbedeling...................................................................................28
C. De werkingssfeer van het recht op behoorlijke rechtsbedeling...................................................................................29
1. De internrechtelijke beginselen van behoorlijke rechtsbedeling............................................................................29
2. Art. 6 EVRM..............................................................................................................................................................29
HC 3: Bevoegdheden................................................................................................................................................ 30
Bevoegdheidsgeschillen...................................................................................................................................................32
Rechtsmiddelen................................................................................................................................................................33
Bevoegdheidsexceptie in hoger beroep...........................................................................................................................34
OG 3: De bevoegdheid van de hoven en rechtbanken............................................................................................... 34
Boek: Hoofdstuk 5: De bevoegdheden van de hoven en de rechtbanken (buiten strafzaken).....................................35
A. Begrip...........................................................................................................................................................................35
B. Materiële bevoegdheid................................................................................................................................................36
1. Algemeenheden.......................................................................................................................................................36
2. De vrederechter.......................................................................................................................................................37
3. De politierechtbank..................................................................................................................................................37
4. De rechtbank van eerste aanleg (burgerlijke rechtbank)........................................................................................38
5. De ondernemingsrechtbank....................................................................................................................................38
6. De arbeidsrechtbank................................................................................................................................................39
7. Het hof van beroep..................................................................................................................................................39
8. Het Arbeidshof.........................................................................................................................................................39
9. Het Hof van Cassatie................................................................................................................................................39
2
, C. De territoriale bevoegdheid.........................................................................................................................................39
1. Begrip.......................................................................................................................................................................39
2. Territoriale bevoegdheid van aanvullend recht.......................................................................................................40
3. Territoriale bevoegdheid van dwingend recht........................................................................................................40
D. Prorogatie van bevoegdheid........................................................................................................................................40
1. Begrip.......................................................................................................................................................................40
2. Tussenvorderingen...................................................................................................................................................41
3. Aanhangigheid en samenhang.................................................................................................................................41
E. De beslechting van bevoegdheidsincidenten...............................................................................................................42
1. Exceptie van onbevoegdheid van de verweerder...................................................................................................43
2. Ambtshalve aanvoering van een bevoegdheidskwestie..........................................................................................43
3. Rechtsmiddelen tegen “beslissingen inzake de bevoegdheid”...............................................................................44
4. Verwijzing naar de bevoegde rechter......................................................................................................................44
5. Bevoegdheidsincidenten bij de appelrechter..........................................................................................................44
HC 4: Rechtspleging & geding................................................................................................................................... 45
Rechtspleging – Algemeenheden.....................................................................................................................................45
Theorie van de rechtsvordering...................................................................................................................................45
Substitutie van motieven.............................................................................................................................................46
Sancties............................................................................................................................................................................47
Middelen van onontvankelijkheid...............................................................................................................................47
Procedurele excepties sensu stricto: nietigheid..........................................................................................................47
Termijnen.....................................................................................................................................................................47
OG 4: De rechtspleging in burgerlijke zaken.............................................................................................................. 48
Boek: Hoofdstuk 6: De rechtspleging in burgerlijke zaken – algemeenheden.............................................................49
A. De rechtsvordering.......................................................................................................................................................49
1. Begrip.......................................................................................................................................................................49
2. Ontvankelijkheid ratione materiae..........................................................................................................................50
3. Ontvankelijkheid ratione personae..........................................................................................................................50
4. Ontvankelijkheid ratione temporis..........................................................................................................................51
5. De eis of vordering (in rechte).................................................................................................................................51
6. Het verweer.............................................................................................................................................................52
B. Algemene kenmerken van de burgerlijke rechtspleging..............................................................................................52
1. Goeddeels schriftelijke procedure...........................................................................................................................52
2. Accusatoire (geen inquisitoire) procedure..............................................................................................................52
3. Ambtshalve substitutie van motieven.....................................................................................................................53
C. De sancties in het burgerlijk procesrecht.....................................................................................................................54
1. Vooraf.......................................................................................................................................................................54
2. Miskenning van de bestaans- geldigheids- of uitoefeningsvoorwaarden van de rechtsvordering: de middelen van
niet-ontvankelijkheid...................................................................................................................................................54
3. Miskenning van vormvoorschriften sensu stricto nietigheid...................................................................................55
4. Miskenning van termijnen: nietigheid of verval......................................................................................................56
5. Misbruik van procesrecht........................................................................................................................................57
D. Taalgebruik in rechtszaken..........................................................................................................................................57
3
, HC 5: Geding en Tussengeschillen............................................................................................................................. 57
Geding..............................................................................................................................................................................58
Gedinginleiding............................................................................................................................................................58
Gerechtelijke procedure..............................................................................................................................................58
Tussengeschillen...............................................................................................................................................................60
Excepties......................................................................................................................................................................60
Boek: Hoofdstuk 8: Tussengeschillen........................................................................................................................ 61
A. Excepties......................................................................................................................................................................61
B. Tussenvorderingen.......................................................................................................................................................61
1. Begrip.......................................................................................................................................................................61
2. Nieuwe vordering.....................................................................................................................................................61
3. Aanvullende vordering.............................................................................................................................................61
4. Tegenvordering........................................................................................................................................................61
5. Vordering tot tussenkomst......................................................................................................................................62
C. Maatregelen alvorens recht te doen............................................................................................................................62
1. Begrip.......................................................................................................................................................................62
2. Procedure.................................................................................................................................................................62
D. Hervatting van het geding...........................................................................................................................................62
1. Begrip.......................................................................................................................................................................62
2. Rechtspleging...........................................................................................................................................................62
E. Afstand (van geding)....................................................................................................................................................63
1. Begrip.......................................................................................................................................................................63
F. Wraking........................................................................................................................................................................63
G. Onttrekking van de zaak aan de rechter.....................................................................................................................63
H. Ontkentenis van proceshandelingen...........................................................................................................................63
I. Incidenten met betrekking tot het bewijs.....................................................................................................................64
1. Gerechtelijke bewijsregels.......................................................................................................................................64
OG 5: Het geding...................................................................................................................................................... 64
Boek: Hoofdstuk 7: Het geding.................................................................................................................................. 65
A. Vóór de procedure.......................................................................................................................................................65
1. Consultatie van de advocaat....................................................................................................................................65
2. Ingebrekestelling......................................................................................................................................................65
3. (Poging tot) minnelijke schikking.............................................................................................................................66
B. Instelling van de vordering (introduction de la demande)...........................................................................................66
1. Dagvaarding.............................................................................................................................................................66
2. Contradictoir verzoekschrift....................................................................................................................................67
3. Eenzijdig verzoekschrift............................................................................................................................................67
4. Vrijwillige verschijning.............................................................................................................................................68
5. Keuze tussen dagvaarding (sensu stricto) en (contradictoir) verzoekschrift?.........................................................68
6. Gevolgen van de (geldige) instelling van de vordering............................................................................................68
C. Organisatie van de procedure......................................................................................................................................68
4